Ίσως ο Νετανιάχου να μην περίμενε να ακούσει μέσα στο Οβάλ Γραφείο και μπροστά στις κάμερες για το πόσο «έξυπνος» και «ισχυρός» και «ικανός να πετύχει κάτι που δεν πέτυχε κανείς άλλο επί 2.000 χρόνια» είναι ο… θανάσιμος εχθρός του Ερντογάν. Αλλά ο Ντόναλντ Τραμπ δεν ήταν καθόλου φειδωλός στις φιλοφρονήσεις του
Το πλήγμα της 2ης Απριλίου
Για εβδομάδες, Τούρκοι στρατιωτικοί αξιωματούχοι επισκέπτονταν αεροπορικές βάσεις σε ολόκληρη τη Συρία και κατέστρωναν σχέδια να εξοπλίσουν τουλάχιστον κάποιες από αυτές με αντιαεροπορικά συστήματα και οπλισμένα drones. Οι προετοιμασίες για την ανάληψη του ελέγχου της αεροπορικής βάσης T4 κοντά στην Παλμύρα από την Τουρκία ήταν σε εξέλιξη. Τότε, αργά το βράδυ της 2ας Απριλίου, το Ισραήλ επιτέθηκε. Ισραηλινά αεροπλάνα βομβάρδισαν τον διάδρομο προσγείωσης και τα ραντάρ της T4. Χτύπησαν επίσης τουλάχιστον άλλες δύο βάσεις και στρατιωτικούς στόχους στη Συρία.
Αν υπήρχε ακόμα κάποια αμφιβολία για την ανησυχία του Ισραήλ απέναντι στη δραστηριότητα της Τουρκίας στη Συρία, οι αξιωματούχοι του φρόντισαν να στείλουν το μήνυμα ξεκάθαρα, σχολιάζει ο Economist.
Τι φοβάται η κάθε πλευρά
«Η Συρία κινδυνεύει να μετατραπεί σε τουρκικό προτεκτοράτο», προειδοποιεί ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, Γκιντεόν Σαάρ. «Η ηγεσία της Συρίας θα πληρώσει βαρύ τίμημα αν επιτρέψει σε δυνάμεις εχθρικές προς το Ισραήλ να εισέλθουν στη χώρα και να απειλήσουν τα συμφέροντα ασφαλείας του εβραϊκού κράτους», τονίζει ο υπουργός Άμυνας Ισραήλ Κατζ.
Το Ισραήλ ανησυχεί για την έκταση της τουρκικής εμπλοκής στη Συρία, συμπεριλαμβανομένων των σχεδίων της Άγκυρας να δημιουργήσει στρατιωτικές βάσεις και να εξοπλίσει με όπλα τον νεοσύστατο στρατό της νέας κυβέρνησης.
Η Τουρκία, από την πλευρά της, φοβάται πως το Ισραήλ επιδιώκει την κατάρρευση ή τη διάλυση της Συρίας. Οι δύο χώρες αλληλοκατηγορούνται για την προετοιμασία ενός πολέμου δια αντιπροσώπων.
Η πραγματική επιδίωξη
Το Ισραήλ φαίνεται αποφασισμένο να κρατήσει τη Συρία αδύναμη και διαιρεμένη, σύμφωνα με τον Economist. Διαδοχικές ισραηλινές επιθέσεις κατά των υποδομών του παλιού συριακού στρατού έχουν καταστρέψει μεγάλο μέρος του σοβιετικής κατασκευής εξοπλισμού του καθεστώτος Άσαντ. «Έχουν εξουδετερώσει κάθε στρατιωτική δυνατότητα που θεώρησαν εν δυνάμει απειλή για τα ισραηλινά συμφέροντα ασφαλείας», λέει ο Αλπέρ Τσοσκούν, πρώην Τούρκος διπλωμάτης και νυν συνεργάτης του Carnegie Endowment for International Peace. Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, επικαλείται επίσης τα δικαιώματα της Δρούζικης μειονότητας της Συρίας για να απαιτήσει την αποστρατιωτικοποίηση του νότου της χώρας.
Οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι δεν εμπιστεύονται καθόλου τον προσωρινό πρόεδρο της Συρίας, Άχμεντ αλ-Σαράα, τον οποίο ο κ. Κατζ αποκαλεί «τζιχαντιστή τρομοκράτη της σχολής της αλ-Κάιντα». Ο Σαράα έχει δεσμευτεί να αποτρέψει τη μετατροπή της χώρας του σε κέντρο ξένων ριζοσπαστικών ομάδων, όπως συνέβαινε επί Άσαντ. Όμως οι Ισραηλινοί φοβούνται ότι ο νέος ηγέτης της Συρίας, με την υποστήριξη του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν—μακροχρόνιου συμμάχου της Χαμάς—ίσως σύντομα ανοίξει την πόρτα για την οργάνωση.
Το μοντέλο διακυβέρνησης
Το Ισραήλ και η Τουρκία διαφωνούν και για τη διακυβέρνηση της Συρίας. Οι Ισραηλινοί έχουν προτείνει ανοιχτά ένα ομοσπονδιακό μοντέλο, όπου οι διάφορες μειονότητες, συμπεριλαμβανομένων των Κούρδων και των Αλαουιτών (μουσουλμανική σέκτα απ’ όπου προέρχονται οι Άσαντ, θα έχουν ευρεία αυτονομία.
Οι πρόσφατες σφαγές εκατοντάδων Αλαουιτών αμάχων από ένοπλες ομάδες πιστές στη νέα κυβέρνηση της Συρίας αποδεικνύουν ότι ο Σαράα δεν είναι άξιος εμπιστοσύνης.
Ο Σαράα και οι Τούρκοι σύμμαχοί του έχουν στο μυαλό τους ένα εντελώς διαφορετικό σύστημα: μια ισχυρή κεντρική κυβέρνηση με πρόεδρο που διαθέτει ευρείες εκτελεστικές εξουσίες. Στις 13 Μαρτίου, ο Σαράα υπέγραψε νέο σύνταγμα βασισμένο ακριβώς σε αυτό το μοντέλο.
Ο κουρδικός παράγοντας
Λίγες μέρες νωρίτερα, οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), η κυρίως κουρδική πολιτοφυλακή που ελέγχει μεγάλο μέρος της βορειοανατολικής Συρίας, συμφώνησαν να ενταχθούν στην προσωρινή κυβέρνηση.
Ο Ερντογάν κατηγορεί το Ισραήλ ότι υποκινεί τις εθνοτικές και θρησκευτικές μειονότητες της Συρίας για να αποσταθεροποιήσει μια χώρα που προσπαθεί να αναδυθεί από έναν από τους πιο αιματηρούς πολέμους του 21ου αιώνα. Αυτό όμως που τον ανησυχεί περισσότερο είναι η σχέση μεταξύ Ισραήλ και Κούρδων.
Η Τουρκία υποπτεύεται ότι το Ισραήλ χρησιμοποιεί τις SDF για να υπονομεύσει την τουρκική επιρροή στη Συρία και να ενισχύσει τον αποσχιστικό αγώνα εντός της Τουρκίας. Η Άγκυρα θεωρεί τις SDF ως βιτρίνα για το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), το οποίο τόσο η Τουρκία όσο και οι περισσότερες δυτικές χώρες χαρακτηρίζουν τρομοκρατική οργάνωση.
Το Ισραήλ δεν έχει κάνει πολλά για να διασκεδάσει αυτές τις ανησυχίες, σημειώνει ο Economist. Πέρσι, ο κ. Σαάρ χαρακτήρισε τις SDF και τους Κούρδους «φυσικούς συμμάχους» του Ισραήλ και κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να τους προστατεύσει από την Τουρκία. Δεν είναι σαφές αν αυτό σημαίνει ότι το Ισραήλ σκοπεύει να εξοπλίσει τους Κούρδους στη βορειοανατολική Συρία, αν και πολλοί Ισραηλινοί θα χαίρονταν να ανταποδώσουν τη στήριξη του Ερντογάν στη Χαμάς.
Η Τουρκία σίγουρα λαμβάνει σοβαρά υπόψη της αυτόν τον κίνδυνο. Ο φόβος για μια ισραηλινοκουρδική συμμαχία ήταν καθοριστικός παράγοντας για την απόφαση της Άγκυρας να ξεκινήσει μυστικές συνομιλίες με τον φυλακισμένο ηγέτη του PKK, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, πέρσι. Αυτές απέδωσαν καρπούς τον Μάρτιο, όταν το PKK ανακοίνωσε προσωρινή εκεχειρία. «Η Τουρκία πιστεύει πως το Ισραήλ θέλει να δημιουργήσει ένα κρατίδιο του PKK στα σύνορά της», λέει η Νταρίν Χαλίφα του Διεθνούς Ομίλου Κρίσεων. «Και οι Ισραηλινοί πιστεύουν πως η Τουρκία μπορεί να χρησιμοποιήσει τη Συρία εναντίον τους με τον ίδιο τρόπο».
Αποτροπή και όχι πόλεμος
Οι σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ, ήδη τοξικές εξαιτίας του πολέμου στη Γάζα, μπορεί να επιδεινωθούν περαιτέρω. Όμως η προοπτική άμεσης ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ του δεύτερου μεγαλύτερου στρατού του ΝΑΤΟ και του κυριότερου περιφερειακού συμμάχου των ΗΠΑ δεν θεωρείται πιθανή. Καμία πλευρά δεν έχει όρεξη να πολεμήσει. Τουρκία και Ισραήλ προετοιμάζουν το έδαφος για αποτροπή, όχι για πόλεμο.
Και εδώ είναι που θα παίξει τον ρόλο του και ο Τραμπ. Ο Ερντογάν θεωρεί τον Αμερικανό φίλο και υπολογίζει σε εκείνον για τον αποκλεισμό από την αγορά των μαχητικών F-35. Ελπίζει επίσης να βελτιώσει τις σχέσεις με την Ευρώπη, η οποία θέλει τη συνεργασία του για την παροχή εγγυήσεων ασφαλείας και ειρηνευτικής συνδρομής στην Ουκρανία. Δύσκολα λοιπόν θα ρισκάρει όλα αυτά μπαίνοντας σε πόλεμο με το Ισραήλ.
Επιπλέον, Τουρκία και Ισραήλ ενδέχεται να βρουν κοινό έδαφος στην Ανατολική Μεσόγειο. Και οι δύο θέλουν να αποτρέψουν την επαναφορά της ιρανικής επιρροής στη Συρία. Και οι δύο έχουν να χάσουν αν η νέα Συρία αποτύχει.
