Αύριο το βασικό κόμμα της αντιπολίτευσης στην Τουρκία θα έδινε στον Εκρέμ Ιμάμογλου το χρίσμα για την προεδρική κούρσα. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φρόντισε αυτό να μην συμβεί. Με τη σύλληψη του αντιπάλου του αισθάνεται παντοδύναμος. Αλλά είναι μία κίνηση που η χώρα (ίσως και ο ίδιος) θα πληρώσει ακριβά.
«Με αυτή τη θρασύτατη πράξη πολιτικής καταστολής, η τουρκική κυβέρνηση κάνει ένα μνημειώδες βήμα προς την πλήρη απολυταρχία», σχολιάζει το Foreign Affairs και εξηγεί πως το σχέδιο για την πολιτική εξουδετέρωση του Ιμάμογλου ήταν μελετημένο και σχολαστικό.
Την Τρίτη, το πανεπιστήμιο από το οποίο αποφοίτησε, το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης, ανακάλεσε το πτυχίο του, καθώς, σύμφωνα με τον νόμο, οι υποψήφιοι για την τουρκική προεδρία πρέπει να διαθέτουν πανεπιστημιακό τίτλο. Την επόμενη ημέρα, ο Ιμάμογλου συνελήφθη με κατηγορίες για διαφθορά και τρομοκρατία.
Δεν είναι η πρώτη φορά που που Ερντογάν χειραγωγεί τους θεσμούς προς όφελος του. Ωστόσο έως τώρα η αντιπολίτευση μπορούσε να παρουσιάζει αξιόμαχους υποψηφίους. Και στο πρόσωπο του Ιμάμογλου είχε βρει έναν πολιτικό με τόσο ευρεία απήχηση – σε προοδευτικούς, συντηρητικούς, Κούρδους – που μπορούσε να αναμετρηθεί επί ίσοις όροις και να νικήσει τον Ερντογάν.
Τώρα, με τον βίαιο αποκλεισμό του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης από την πολιτική σκηνή, η κυβέρνηση ξεπερνά το όριο. Ο Economist εδώ και χρόνια την κατατάσσει στα «υβριδικά καθεστώτα», θεωρεί δηλαδή ότι έχει ένα πολίτευμα που συνδυάζει δημοκρατικά και απολυταρχικά στοιχεία. Μετά την τελευταία εξέλιξη ίσως τη δούμε στην επόμενη έρευνα να βρίσκεται στις απολυταρχίες.
Πώς φτάσαμε εδώ
Για να φτάσουμε εδώ ο Ερντογάν διέλυε επί χρόνια έναν – έναν τους δημοκρατικούς θεσμούς της χώρας, συγκεντρώνοντας ολοένα και μεγαλύτερες εξουσίες επάνω του. Το σημείο καμπής ήταν το 2016. Η αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος ήταν η αφορμή που έψαχνε για να θέσει τη δικαιοσύνη υπό τον έλεγχό του, εκκαθαρίζοντας χιλιάδες δικαστές και αντικαθιστώντας τους με πιστούς υποστηρικτές που επικυρώνουν τις κατασταλτικές του ενέργειες. Δεν περιορίστηκε εκεί. Οι εκκαθαρίσεις ήταν μαζικές σε όλα τα επίπεδα (αστυνομία, στρατός, εκπαιδευτικό σύστημα) με παράλληλη επιχείρηση φίμωσης κάθε φωνής κριτικής στα μέσα ενημέρωσης.
Η χώρα εξακολουθεί να διεξάγει εκλογές, τα κόμματα της αντιπολίτευσης εξακολουθούν να λειτουργούν και κάποιες φορές οι κυβερνητικοί υποψήφιοι χάνουν – αυτό σε αυτοδιοικητικές κάλπες. Η προοπτική και μόνο της ήττας του «Σουλτάνου» απλά δεν ήταν ανεκτή. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι στην τελευταία αναμέτρηση του 2023, επικράτησε με το χαμηλό (για τα δικά του δεδομένα) 52% στον δεύτερο γύρο.
Πλέον δεν τον ενδιαφέρει καν να διατηρήσει το πρόσχημα του εκλογικού ανταγωνισμού, σχολιάζει το Foreign Affairs. Μπορεί λοιπόν κάποιος να τον σταματήσει;
Η εκκωφαντική σιωπή της διεθνούς κοινότητας
Από τη διεθνή σκηνή δύσκολα θα βρεθεί κάποιος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση – δια στόματος της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν – αρκέστηκε σε μία δήλωση «ανησυχίας», η οποία εκδόθηκε 13 ώρες μετά τη σύλληψη Ιμάμογλου.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες είτε σιώπησαν πλήρως είτε ψέλλισαν κάτι περί ανάγκης να προστατευθεί η δημοκρατία. Από τη Ρωσία ή την Κίνα δεν θα περίμενε κανείς ούτως ή άλλως κάποια παρέμβαση.
Αλλά πιο εκκωφαντική όλων ήταν η σιωπή των ΗΠΑ. Καμία ανακοίνωση από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ούτε από τον Λευκό Οίκο, ούτε καν μία ανάρτηση στο X και στο Truth Social από τους λαλίστατους στα social media αξιωματούχους του Ντόναλντ Τραμπ.
Μόνο ύστερα από ερώτηση δημοσιογράφων, η εκπρόσωπος Τύπου του προέδρου αρκέστηκε να σχολιάσει: «είναι δικό τους εσωτερικό ζήτημα».
Ωστόσο βλέπουμε σε καθημερινή βάση εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες να βγαίνουν στους δρόμους και να διαδηλώνουν αψηφώντας τις απαγορεύσεις, τις συλλήψεις, τα χημικά και τις πλαστικές σφαίρες.
Είχαμε πολλά χρόνια να δούμε τη χώρα σε τέτοιο αναβρασμό. Εκεί που καμάρωνε για τις επιτυχίες του στη Συρία, την προσέγγισή του με τον Ντόναλντ Τραμπ και εν γένει τις επιτυχίες του στο μέτωπο της εξωτερικής πολιτικής, ο Ερντογάν βύθισε την Τουρκία σε μία οξεία κοινωνικο-πολιτική κρίση. Μπορεί αυτό που φοβούνται (ή απλά δεν θέλουν) να κάνουν οι ξένοι ηγέτες, να το κάνουν οι πολίτες; Ο ίδιος νομίζει μπορεί να γίνει ισόβιος ηγέτης. Ο Ερντογάν μπορεί να θέλει να μοιάσει στον Πούτιν και τον Σι, αλλά η Τουρκία δεν είναι ούτε Ρωσία ούτε Κίνα.
Δεν είναι Πούτιν. Και οι αγορές του ματώνουν
Η μεγάλη διαφορά; Η οικονομία βεβαίως. Και στο μέτωπο αυτό έρχεται η δεύτερη κρίση που έχει προκαλέσει. Η τουρκική οικονομία δεν στηρίζεται στην εξαγωγή πρώτων υλών, αλλά στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων και στον τουρισμό. Και αυτό που βλέπουν σήμερα οι επενδυτές τους τρομάζει και τους κάνει να τραπούν σε φυγή.
Ένας Τούρκος τραπεζίτης δήλωνε στους Financial Times ότι οι αξιωματούχοι «έχασαν τον έλεγχο» της αγοράς νωρίς το πρωί της Τετάρτης, προσθέτοντας ότι αυτό «άφησε βαθύ σημάδι» στην εμπιστοσύνη των επενδυτών. Η JPMorgan Chase, ένας από τους σημαντικότερους παίκτες στις χρηματοδοτήσεις αναδυόμενων αγορών, σημείωσε επίσης ότι «η ρευστότητα της λίρας είχε διαταραχθεί εν μέσω μαζικών εκροών». Η κεντρική τράπεζα αρνήθηκε να σχολιάσει.
Οι αναλυτές εκτιμούν ότι η τράπεζα πιθανότατα συνέχισε τις παρεμβάσεις στην αγορά συναλλάγματος και την Πέμπτη και την Παρασκευή. Υπολογίζεται ότι έχει «κάψει» περισσότερα από 12 δισ. δολάρια για να στηρίξει την τουρκική λίρα, ενώ αναγκάστηκε να προβεί σε δραστική αύξηση του επιτοκίου για να ανακόψει τον κατήφορο.
Μετά τη σύλληψη το νόμισμα υποχώρησε έως και τις 42 λίρες ανά δολάριο ή 45 λίρες ανά ευρώ. Τελικά ολοκλήρωσε την εβδομάδα έχοντας περιορίσει τις απώλειες, αλλά και πάλι με αιμορραγία: στις 39 λίρες ανά δολάριο και 41,15 λίρες ανά ευρώ. Ο δείκτης Bist 100 του Χρηματιστηρίου της Κωνσταντινούπολης υποχώρησε σχεδόν 8% την Παρασκευή και 16% σε εβδομαδιαία βάση – στη χειρότερη επίδοσή του από το 2008.
Από τα Erdoganomics στην «ορθοδοξία» και πάλι πίσω
Όλα αυτά ανακόπτουν βέβαια το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα με επικεφαλής τον Μεχμέτ Σιμσέκ, πρώην τραπεζίτη της Merrill Lynch, που είχε ως στόχο να χαλιναγωγήσει τη χρόνια κρίση πληθωρισμού της Τουρκίας και να προσελκύσει επενδυτές που αποχώρησαν την τελευταία δεκαετία εξαιτίας των Erdoganomics και των διαρκών παρεμβάσεων στη νομισματική πολιτική.
Η επιστροφή στην οικονομική ορθοδοξία είχε φέρει αποτελέσματα. με τον πληθωρισμό να μειώνεται στο 39% από πάνω από 85% στα τέλη του 2022. Η Τουρκία είχε επίσης ανακτήσει γρήγορα τα συναλλαγματικά της αποθέματα, τα οποία είχαν εξαντληθεί καθώς η κυβέρνηση του Ερντογάν προσπαθούσε να στηρίξει την οικονομία και τη λίρα ενόψει των εκλογών του 2023. Τα ακαθάριστα συναλλαγματικά αποθέματα είχαν αυξηθεί σχεδόν στα 100 δισ. δολάρια πριν από τις φετινές παρεμβάσεις, από περίπου 57 δισ. δολάρια στα μέσα του 2023.
Τώρα πολλοί φοβούνται ότι ο Ερντογάν για να κάμψει τις διαδηλώσεις θα επιστρέψει στις ανορθόδοξες οικονομικές πολιτικές του, όπως έχει κάνει στο παρελθόν. Από όλους μπορεί να ξεφύγει ένας ηγέτης σαν τον Τούρκο πρόεδρο. Εκτός από τις αγορές. Αυτές δεν κάνουν ιδιαίτερες διακρίσεις στον ποιον τιμωρούν.
Διαβάστε ακόμη:
→Ο Ερντογάν «πυροβολεί» τον Ιμάμογλου, στέλνει στην εντατική το Χρηματιστήριο
→Με σοβιετική συνταγή ο Ερντογάν απέναντι στον Ιμάμογλου – Τι επιδιώκει
