Ουκρανία, Γάζα, Συρία, Λιβύη: Τα τελευταία χρόνια, ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν έχει επανειλημμένα τοποθετήσει τον εαυτό του στο επίκεντρο της παγκόσμιας πολιτικής ως μεσολαβητής ή επιτήδειος ουδέτερος.
Τις τελευταίες ημέρες μάλιστα, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν «κοσμεί» τα εξώφυλλα πολλών διεθνών περιοδικών: Στο βρετανικό «The Economist» και στο γαλλικό «Le Point», εμφανίστηκε δίπλα στον Ντόναλντ Τραμπ, τον Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Σι Τζινπίνγκ.
Ο Ερντογάν περιέγραψε τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ ως έναν «σεβαστό φίλο» με τον οποίο ήθελε να τερματίσει τους πολυάριθμους πολέμους στην περιοχή. Σε αντάλλαγμα, ο Τραμπ επαίνεσε τον Ερντογάν ως έναν «πολύ έξυπνο» φίλο, τον οποίο σέβεται.
Η δραματική επίσκεψη πάντως του Ουκρανού προέδρου Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο, έδειξε πόσο απρόβλεπτος είναι ο Τραμπ. «Ευτυχώς, δεν ήταν ο Ερντογάν που καθόταν σε αυτή την καρέκλα αντί του Ζελένσκι», έγραψε στην ιστοσελίδα Yetkinreport ο Τούρκος δημοσιογράφος Μουράτ Γετκίν.
«Ο Ερντογάν δεν θέλει να επαναστατήσει εναντίον του Τραμπ», πιστεύει ο Τούρκος πολιτικός επιστήμονας Ιλχάν Ουζγκέλ, «σκιώδης» υπουργός Εξωτερικών στο κόμμα CHP της αξιωματικής αντιπολίτευσης. «Και προς το παρόν επιδεικνύει αυτοσυγκράτηση».
«Ομπρέλα» στον Ζελένσκι
Η Τουρκία πάντως δεν βρίσκεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Ο Ερντογάν, ωστόσο, δεν έμεινε αδρανής, έβαλε τον Ζελένσκι να επισκεφθεί την Άγκυρα στις 18 Φεβρουαρίου, την ώρα που Αμερικανοί και Ρώσοι συζητούσαν στη Σαουδική Αραβία για την εξεύρεση λύσης στο ουκρανικό. Μια φωτογραφία έκανε τον γύρο του κόσμου με τον Ερντογάν να κρατά μια μεγάλη ομπρέλα πάνω από τον Ζελένσκι μπροστά από το παλάτι του.
Λίγες μέρες αργότερα, στη Διάσκεψη για την Ουκρανία στο Λονδίνο στις 2 Μαρτίου, προσκλήθηκε και η Τουρκία. Τελικά δεν πήγε ο Ερντογάν, αλλά μόνο ο υπουργός Εξωτερικών του, Χακάν Φιντάν. Μάλλον, για να μην προκσλέσει ούτε τον Τραμπ, ούτε τον Πούτιν. Μια πράξη εξισορρόπησης.
Ο Πούτιν δεν τον εμπιστεύεται
Ο Ρώσος Πρόεδρος είναι επί του παρόντος μάλλον επιφυλακτικός απέναντι στον Τούρκο ομόλογό του. Ο Πούτιν είχε προσκληθεί επανειλημμένα από τον Ερντογάν από το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά επανειλημμένα ανέβαλε την επίσκεψή του στην Τουρκία.
Οι τηλεφωνικές συνομιλίες μεταξύ των δύο έχουν επίσης γίνει λιγότερο συχνές. Ρωσικά ΜΜΕ σχολιάζουν ότι ο Ερντογάν προσπαθεί να καθίσει σε δύο καρέκλες ταυτόχρονα, κάτι που δεν τα καταφέρνει. «Ήδη το περασμένο καλοκαίρι, η Μόσχα σηματοδότησε ξεκάθαρα ότι η Άγκυρα δεν ήταν επιλογή για αυτούς ως μεσολαβητής στη σύγκρουση της Ουκρανίας. Αλλά ο Ερντογάν το αγνοεί επίμονα», λέει ο Τούρκος , πρώην διπλωμάτης Αϊντίν Σεζέρ. «Λόγω των πολλών αλλαγών του φυσικά, εξακολουθεί να υπάρχει έλλειψη εμπιστοσύνης προς αυτόν διεθνώς».
«Σωτήρας» της Ευρώπης
Ο Ερντογάν αναγκάζεται πλέον να αναζητήσει νέο ρόλο. Καθώς βαθαίνουν οι ρήξεις μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ, προσπαθεί να εμφανιστεί ως ο «σωτήρας» για την ασφάλεια της Ευρώπης. «Η ευρωπαϊκή ασφάλεια είναι αδιανόητη χωρίς την Τουρκία», ισχυρίστηκε πρόσφατα.
«Από την οπτική γωνία του Ερντογάν, αυτό είναι μια λογική συνέπεια, καθώς η Τουρκία γνωρίζει ότι έχει μια καλή θέση εκκίνησης στη διαδικασία προς μια νέα ευρωπαϊκή τάξη ασφαλείας, λέει ο Ούλριχ Σλίε, καθηγητής σε θέματα ασφάλειας και στρατηγικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Βόννης: «Βλέπουμε ότι η Τουρκία παίζει στο έπακρο το… χαρτί της και θα συνεχίσει να το κάνει καθώς η Ευρώπη αποδυναμώνεται».
Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Φιντάν το είπε μάλιστα καθαρά σε συνέντευξή του στους Financial Times. «Οι άλλοι εταίροι του ΝΑΤΟ δεν μπορούν πλέον να βασίζονται στα τυφλά στις ΗΠΑ. Το τζίνι είναι έξω από το μπουκάλι και δεν υπάρχει τρόπος να το ξαναβάλεις».
Θέλει κομμάτι της αμυντικής «πίτας»
Ο Ερντογάν επισημαίνει συνεχώς ότι η χώρα του διαθέτει αυτή τη στιγμή τον μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ, μετά τις ΗΠΑ. Και τώρα θέλει να μπει στο τεράστιο πρόγραμμα επανεξοπλισμού της ΕΕ, ύψους 800 δισ. ευρώ. Επί χρόνι άλλωστε, ο Ερντογάν προωθεί την ανάπτυξη της δικής της αμυντικής βιομηχανίας.
Η Αγκυρα ήδη προχώρησε σε συνεργασία με τον ιταλικό αμυντικό κολοσσό Leonardo και τον περασμένο Δεκέμβριο η τουρκική εταιρεία Baykar κατασκευής drones εξαγόρασε την Piaggio Aerospace, που κατασκευάζει αεροσκάφη και κινητήρες για στρατιωτικές και πολιτικές εφαρμογές.
« Ο Ερντογάν φαίνεται ότι θέλει να αρπάξει την ευκαιρία και προσπαθεί να χρησιμοποιήσει την επιρροή του στις γεωπολιτικές εξελίξεις. Επανειλημμένα πιέζει πλέον για πλήρη ένταξη στην ΕΕ», τονίζουν στη Ναυτεμπορική, Ευρωπαίοι διπλωμάτες .
Τούρκοι δημοσιογράφοι με τους οποίους συνομιλήσαμε, αναφέρουν ότι η Κομισιόν συμφώνησε να συνεχίσει να συνεργάζεται με την Τουρκία. Αρχικά, αυτό πιθανότατα θα περιλαμβάνει διευκόλυνση της έκδοσης θεωρήσεων και διεύρυνση της τελωνειακής ένωσης – αντί για πλήρη ένταξη.
Οι κωλοτούμπες του Ερντογάν
Ο Ερντογάν έχει κάνει αρκετές «κωλοτούμπες» στην εξωτερική πολιτική τα τελευταία χρόνια. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 προσανατολίστηκε προς την ΕΕ. Σύντομα, ωστόσο, αρκετά ευρωπαϊκά κράτη μπλόκαραν τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Έτσι η Τουρκία άλλαξε πορεία και προσπάθησε να αυξήσει την επιρροή της στον ισλαμικό κόσμο. Ο Ερντογάν ονειρευόταν και ονειρεύεται άλλωστε, μια νέα Οθωμανική αυτοκρατορία. Η Αραβική Άνοιξη τροφοδότησε αυτές τις ιδέες. Το ισλαμικό-συντηρητικό ΑΚΡ του Ερντογάν υποστήριξε τους Αδελφούς Μουσουλμάνους στην Αίγυπτο και τη Συρία και έβλεπε τον εαυτό του ως ηγέτη του μουσουλμανικού κόσμου.
Από το 2015, πάντως, ο Τούρκος πρόεδρος ακολουθεί μια σκληρή εθνικιστική πορεία και συνήψε εκλογική συμμαχία με το ακροδεξιό MHP του Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Ξεκίνησε μια επιθετική, νέο-Οθωμανική εξωτερική πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο- χρησιμοποιώντας κυρίως στρατιωτικά μέσα και απειλές, που η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν «γευτεί».
