Την ανακατανομή ισχύος που λαμβάνει χώρα στην Αρκτική ανέλυσε την περασμένη εβδομάδα σε διάλεξή της η Δρ. Ξανθίππη Δωματιώτη στο Foreign Service Institute (FSI) του Αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών στο πλαίσιο του προγράμματος Σπουδών για τον Καύκασο, ενώπιον 30 και πλέον εν ενεργεία Αμερικανών διπλωματών
Η διάλεξη, υπό τον τίτλο «Arctic Geopolitics: How far is High North?», διοργανώθηκε κατόπιν πρόσκλησης του Dr. Jake Sotiriadis, o οποίος διευθύνει το πρόγραμμα Σπουδών του Καυκάσου στο FSI.
Βάση της διάλεξης αποτελεί η διδακτορική διατριβή της Δρ. Δωματιώτη, η οποία ολοκληρώθηκε το 2020. Τμήμα της έρευνας χρηματοδοτήθηκε από το υπουργείο εξωτερικών του Κράτους του Ισραήλ (MFA Scholarship) και πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Bar- Ilan. Το σχετικό βιβλίο κυκλοφορεί από το 2020, από τις εκδόσεις Λειμών.
Στη διάλεξη παρουσιάστηκαν τέσσερα γεωπολιτικά μοντέλα που αφορούν τη προβολή της αμυντικής ισχύος στην Αρκτική, την ειδική οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας πέρα από τα 200 ναυτικά μίλια, τα ενεργειακά αποθέματα και τις νέες θαλάσσιες διελεύσεις στον Αρκτικό Ωκεανό. Τα αποτελέσματα των μοντέλων κατέστησαν σαφές το γεωστρατηγικό πλεονέκτημα που αποκτά η Ρωσία στην Αρκτική έναντι των δυτικών δυνάμεων. Η νέα γεωπολιτική πραγματικότητα δομείται πάνω στη προβολή της αμυντικής ισχύος και στην ανάπτυξη της εμπορικής ναυτιλίας στις νέες θαλάσσιες διελεύσεις στον Αρκτικό Ωκεανό, χωρίς να αποκλείεται η σημασία της νομικής διάστασης του θέματος.
Οι γεωπολιτικές προεκτάσεις του ζητήματος της Αρκτικής αναλύθηκαν σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις τους σε άλλες περιοχές του πλανήτη: στο Καύκασο, στη Μέση Ανατολή και στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Στο επίκεντρο της συζήτησης βρέθηκε η συνεργασία της Ρωσίας με τη Κίνα στον αμυντικό τομέα και στην ανάπτυξη της εμπορικής ναυτιλίας και της Ρωσίας με τη Τουρκία στον επιστημονικό τομέα, στην Αρκτική. Η αλλαγή του γεωστρατηγικού προσανατολισμού της Τουρκίας και η σύσφιξη των σχέσεών της με τη Ρωσία, επεκτείνει την αστάθεια στις σφαίρες επιρροής και δημιουργεί τριβές σε περιοχές στρατηγικής σημασίας.
Η συνεργασία Ρωσίας – Τουρκίας ως παράγων εντάσεων
Η συνεργασία Ρωσίας- Τουρκίας πυροδοτεί τον ανταγωνισμό και ανατροφοδοτεί τις εντάσεις (στρατιωτικές ή διπλωματικές) στις οποίες εμπλέκονται οι δύο χώρες. Τονίσθηκε η επιτακτική ανάγκη για ανάσχεση της επιρροής τόσο στον Αρκτικό Κύκλο, όσο και στις περιοχές που προαναφέρθηκαν. Κλειδί αποτελεί η ενίσχυση των διμερών σχέσεων των ΗΠΑ με αξιόπιστους συμμάχους που μοιράζονται τις ίδιες δημοκρατικές αξίες και η μεταρρύθμιση του ΝΑΤΟ.
Αυτό το αντιλαμβάνεται ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald J. Trump. Έχει τονίσει ότι τα μέλη του ΝΑΤΟ θα πρέπει να αυξήσουν τις δαπάνες τους για την άμυνα στο 5% του ΑΕΠ τους. Περαιτέρω, έχει αναφέρει ότι ο έλεγχος της Γροιλανδίας αποτελεί «απόλυτη αναγκαιότητα» για τη χώρα του και ότι οι ΗΠΑ θα παραγγείλουν άμεσα 40 νέα παγοθραυστικά.
Η Γροιλανδία διαθέτει μια εξαιρετικά σημαντική γεωστρατηγική θέση καθώς είναι δυνατή η αναχαίτιση μιας πιθανής επίθεσης κατά των ΗΠΑ στην Αρκτική. Βρίσκεται σε σημαντικό σημείο στη βορειοδυτική διέλευση. Υπάρχουν λιμάνια βαθέων υδάτων και το 10% των παγκόσμιων κοιτασμάτων σπάνιων γαιών, στα οποία επί του παρόντος η Κίνα έχει μονοπώλιο.
Το κυβερνητικό κόμμα της Γροιλανδίας σχεδιάζει ψηφοφορία για την ανεξαρτησία της, μετά τις εκλογές της 11ης Μαρτίου. Η Δανία ανακοίνωσε ότι ενισχύει την άμυνα στην Αρκτική με 2 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Φινλανδία υπέγραψαν πρόσφατα μνημόνιο συνεργασίας για να ξεκινήσουν να εργάζονται από κοινού για τη κατασκευή παγοθραυστικών.
Μια εύθραυστη περιοχή
Η Αρκτική παραμένει μια πολύ εύθραυστη περιοχή σε ό,τι αφορά το κλίμα. Το οικοσύστημα χρειάζεται πάρα πολύ χρόνο για να ανακάμψει από μια περιβαλλοντική καταστροφή. Ενδεχόμενα ατυχήματα μπορεί να προκαλέσουν τεράστιες επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Πρόκειται για ένα σημείο του πλανήτη, στο οποίο συνεχίζουν να επικρατούν εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες και αυτό επηρεάζει επίσης τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Σε κάθε περίπτωση, η τήξη των πάγων δημιουργεί μια μεγάλη γεωπολιτική αλλαγή.
Η χωρική μεταβολή που συντελείται οδηγεί σε μια νέα πραγματικότητα με χαρακτηριστικά που δεν έχουν παρατηρηθεί στο παρελθόν. Η ανάλυση που έγινε στη διάλεξη, εστίασε στο τρόπο που μπορούν να βοηθήσουν τα υποδείγματα της Κλασσικής Σχολής της γεωπολιτικής στην ανάγνωση της σημερινής γεωπολιτικής πραγματικότητας. Η αναθεώρησή τους, συνεχίζει να αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των ερευνητών.
Τα ζητήματα γεωπολιτικής είναι εκ φύσεως πολύπλοκα. Για την ανάλυσή τους απαιτούνται γνώσεις από διάφορα επιστημονικά πεδία. Ως εκ τούτου, η διάλεξη έκλεισε υπογραμμίζοντας την επιβεβλημένη ανάγκη για διεπιστημονική προσέγγιση, η οποία οδηγεί στην ενίσχυση των αποτελεσμάτων των γεωπολιτικών μοντέλων και στην ασφαλέστερη εκτίμηση του γεωπολιτικού ρίσκου
