Αν η Αμερική και η Σοβιετική Ένωση είχαν καταλήξει σε απευθείας αντιπαράθεση, η πυρηνική τους σύγκρουση θα είχε ξεκινήσει από μια περιοχή στα νότια του Κιέβου. Εκεί, σε μια υπόγεια βάση κοντά στην πόλη Περβομάισκ, η Μόσχα φιλοξενούσε 80 πυρηνικούς πυραύλους, όλοι στραμμένοι προς τις ΗΠΑ.
Σήμερα η Σοβιετική Ένωση δεν υπάρχει πια, η Ουκρανία δεν διαθέτει πλέον πυρηνικά και η βάση στο Περβομάισκ λειτουργεί σαν μουσείο με ένα βαλλιστικό πύραυλο Satan ως έκθεμα κι το γνωστό «κουμπί» για την έναρξη του ολέθρου να είναι ένα γκρι πλήκτρο σε μια κονσόλα τύπου VHS με την ένδειξη «Start Up».
Πάνε 30 χρόνια από τότε που η Ουκρανία εγκατέλειψε το πυρηνικό της οπλοστάσιο, με αντάλλαγμα αυτό που πίστευε ότι ήταν μια ακλόνητη εγγύηση ασφαλείας από τη Δύση και τη Ρωσία. Με το Μνημόνιο της Βουδαπέστης του 1994 το Κίεβο εγκατέλειψε το τρίτο μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο στον κόσμο με αντάλλαγμα εγγυήσεις ασφαλείας, μεταξύ άλλων από τη Μόσχα, μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991.
Σήμερα όμως η Ρωσία έχει παραβιάσει κατάφωρα αυτές τις εγγυήσεις έχοντας εισβάλει στην Ουκρανία.
ΝΑΤΟ ή πυρηνικά
Ακόμη και πριν από την ρωσική εισβολή του 2022, κορυφαίοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι της Ουκρανίας δήλωναν ότι οι μόνοι μηχανισμοί που μπορούσαν να λειτουργήσουν ως ασπίδα για την επιθετικότητα της Ρωσίας ήταν είτε η ένταξη στο ΝΑΤΟ είτε η κατοχή πυρηνικών όπλων.
Πλέον ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έχει αποκλείσει τη μελλοντική ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Βασικά μετά την επεισοδιακή συνάντηση που είχε την Παρασκευή με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο θεωρείται αμφίβολη ακόμη και η συνέχιση της στρατιωτικής βοήθειας των ΗΠΑ στην Ουκρανία.
Έτσι η αμερικανική κυβέρνηση εξετάζει το ενδεχόμενο να τερματίσει όλες τις αποστολές στρατιωτικής βοήθειας προς το Κίεβο, όπως αποκάλυψε στην Washington Post ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος. Η απόφαση, εάν τελικά ληφθεί, θα ισχύει για ραντάρ, οχήματα, πυρομαχικά και πυραύλους αξίας δισεκατομμυρίων που αναμένεται να αποσταλούν στην Ουκρανία. Και μόνο που εξετάζεται αυτό το ενδεχόμενο είναι ενδεικτικό της ρήξης που έχει σημειωθεί ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ουκρανία.
Ένα «Ισραήλ στον Δνείπερο»
Με βάση όλα αυτά, ποιος μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο η Ουκρανία να κάνει κάποια κίνηση στο μέλλον για την απόκτηση πυρηνικών; Κανείς, ειδικά αν συνεχιστεί η επιθετικότητα της Ρωσίας, απαντάει ο ουκρανικής καταγωγής πολιτικός επιστήμονας Εβγκένι Φίνκελ, ο οποίος, πιστεύει ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να γίνει μια ανεξάρτητη πυρηνική δύναμη, ένα «Ισραήλ στον Δνείπερο» όπως λέει χαρακτηριστικά.
Βλέποντας πως η νίκη στο πεδίο των μαχών με τη Ρωσία απομακρύνεται, όπως και η ένταξη στο ΝΑΤΟ, ο πρόεδρος της χώρας Βολοντίμιρ Ζελένσκι πρότεινε στις αρχές του μήνα, εφόσον δεν γίνει μέλος του ΝΑΤΟ η χώρα του, να δοθούν στο Κίεβο πυρηνικά όπλα μόλις τελειώσει η θερμή φάση του πολέμου με τη Ρωσία.
Βέβαια η δήλωση αυτή δεν προοριζόταν για να την εκλάβουμε τοις μετρητοίς, όπως φρόντισαν να ξεκαθαρίσουν οι συνεργάτες του. Επίσης, κανένας Ουκρανός πολιτικός δεν έχει δεσμευτεί δημόσια για την οικοδόμηση πυρηνικού προγράμματος και επίσημα οι περισσότεροι το αποκλείουν.
«Όλα εξαρτώνται από το πώς θα τελειώσει ο πόλεμος, αλλά αν δεν δούμε ανάκτηση των εδαφών και δεσμεύσεις από το ΝΑΤΟ, μπορώ να δω σοβαρούς πολιτικούς στην Ουκρανία, ειδικά από την Δεξιά, να πιέζουν για αυτό», δήλωσε ο Φίνκελ στην Telegraph. «Μπορεί ακόμη και να υπάρξει κάποια υποστήριξη στη Δύση», πρόσθεσε, εκτιμώντας πάντως ότι μια τέτοια εξέλιξη θα είναι απλώς μια καταστροφή.
Έχει τα μέσα;
Το πιο βασικό εδώ να σημειώσουμε είναι ότι για πολλούς δεν θεωρείται απίθανο η Ουκρανία να μπορέσει να κατασκευάσει πυρηνικά εφόσον το επιθυμεί. Ως ένα από τα πιο προηγμένα τεχνολογικά από τα πρώην σοβιετικά κράτη, διαθέτει την τεχνογνωσία για την κατασκευή πυρηνικών όπλων και συστημάτων παράδοσης- αν και ειδικά οι αξιόπιστες πλατφόρμες παράδοσης εκτιμάται ότι υπερβαίνουν αυτή τη στιγμή τα τεχνολογικά και οικονομικά όρια της Ουκρανίας.
Επίσης, οι υπάρχοντες πυρηνικοί αντιδραστήρες της χώρας θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν το ουράνιο και το πλουτώνιο που απαιτείται. Βέβαια, για να μετατραπούν σε πυρηνικά όπλα θα χρειάζονταν ειδικές εγκαταστάσεις, κάτι όμως που λίγοι θεωρούν δύσκολα επιτεύξιμο δεδομένου του ιστορικού εφευρετικότητας που κατέχει το Κίεβο.
Παράλληλα, η Ουκρανία έχει ήδη πυραύλους όπως οι Tochka της σοβιετικής εποχής, οι οποίοι μπορούν να φέρουν πυρηνικές κεφαλές, σύμφωνα με τον Δρ Sidharth Kaushal, ερευνητή στο Royal United Services Institute (RUSI) του Λονδίνου.
Πάντως σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να γίνει μυστικά. Η απομάκρυνση του πλουτωνίου για επανεπεξεργασία θα ανιχνευθεί από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) ενώ οι βιομηχανικές υποδομές που απαιτούνται για τον εμπλουτισμό ουρανίου θα τραβούσαν πολύ πιθανόν την προσοχή των υπηρεσιών πληροφοριών, ειδικά εκείνων που συνδράμουν τη Μόσχα στην επιλογή στην Ουκρανία.
Κι εφόσον δεν μπορεί να γίνει στα κρυφά, ούτε η Δύση ούτε η Ρωσία θα κάτσουν με σταυρωμένα τα χέρια, σχολιάζει ο Kaushal. Μια τέτοια εξέλιξη «όχι μόνο θα τρόμαζε τους δυτικούς εταίρους της Ουκρανίας, αλλά θα έδινε επίσης στη Ρωσία ένα πρόσχημα για περαιτέρω στρατιωτική επέμβαση, στην οποία η Δύση θα ήταν πιο δύσκολο να αντιταχθεί», σημειώνει.
Το να το κάνει στα κρυφά, προσθέτει, θα ήταν αρκετά δύσκολο, δεδομένου ότι η Ρωσία πιστεύεται ότι εξακολουθεί να έχει πολυάριθμους κατάσκοπους στην Ουκρανία.
Παράλληλα, θεωρείται ότι για να μπορέσει να λειτουργήσει αποτρεπτικά ένα οπλοστάσιο χρειάζεται πάνω από μία πυρηνική κεφαλή και ασφαλείς τοποθεσίες από πιθανές ρωσικές επιχειρήσεις αφοπλισμού.
Βέβαια ίσως όλες αυτά να μην έχουν σημασία γιατί απλά ο Ζελένσκι να ήθελε να στείλει ένα μήνυμα στους συμμάχους της Ουκρανίας προκειμένου να προχωρήσουν σε εγγυήσεις ασφαλείας, σύμφωνα με τον Kaushal.
