Οι εξελίξεις γύρω από την Ουκρανία τρέχουν με γοργό ρυθμό και η εικόνα που βγάζουν οι Αμερικανοί είναι ότι θέλουν να κλείσουν το ζήτημα όσο πιο γρήγορα γίνεται.
Η διεθνής εμπειρία σε τέτοιες περιπτώσεις βέβαια είναι ότι η αρχική έκρηξη εξελίξεων οδηγεί σε επιβράδυνση και ακόμα και τέλμα μέχρι να βρεθεί λύση, αν και βέβαια βρισκόμαστε σε πρωτόγνωρες καταστάσεις για να προσπαθούμε να παίρνουμε μαθήματα από το παρελθόν.
Ο Πούτιν θα θελήσει να κερδίσει ακόμα περισσότερο έδαφος πολεμικά πριν συμφωνήσει, ενώ και η Ευρώπη έχει ένα ύστατο όπλο καθυστέρησης και κάποιας διαμόρφωσης των εξελίξεων αρνούμενη και κατόπιν διαπραγματευόμενη την παρουσία στρατευμάτων της στην Ουκρανία –πλην της θλιβερής και εθελόδουλης Βρετανίας που έσπευσε αμέσως να υποσχεθεί να στείλει στρατό μην τυχόν και χάσει τον ρόλο της αμερικανικής επαρχίας που τόσο της αρέσει να παίζει.
Πώς έχουν αλλάξει τα συμφέροντα των ΗΠΑ
Το ερώτημα είναι τι επιδιώκουν οι Αμερικάνοι στην Ουκρανία. Οι διεθνείς σχολιαστές είναι εντελώς σοκαρισμένοι από την παράδοξη τακτική της κυβέρνησης Τραμπ, η οποία πριν ξεκινήσει καν η διαπραγμάτευση έθεσε ως «όρους» της ακριβώς αυτά που θέλει η άλλη πλευρά: την μη-είσοδο της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, την παραχώρηση εδαφών στην Ρωσία, και την απουσία αμερικανικών στρατευμάτων για την αστυνόμευση της ειρήνης στην χώρα.
Ουσιαστικά οι ΗΠΑ διατυμπανίζουν ότι θα δώσουν στον Πούτιν όλα όσα θέλει πριν καν αυτός τα ζητήσει στο τραπέζι των συζητήσεων. Είναι ο Τραμπ ένας αστοιχείωτος τσαρλατάνος που έχει πλήρη άγνοια του ζητήματος, ή ακόμα χειρότερα πράκτορας του Πούτιν όπως ακούγαμε στην εποχή του φιλελεύθερου ηθικού πανικού στην πρώτη του προεδρία; Και ακόμα και αν ισχύουν όλα αυτά, δεν υπάρχουν δυνάμεις μέσα στις ΗΠΑ να προασπίσουν τα αμερικανικά συμφέροντα;
Η σχετική συζήτηση ξεκινάει από μια τρομερή άρνηση της πραγματικότητας από αυτούς που θέτουν αυτά τα ερωτήματα. Είναι η άρνηση του ότι πλέον τα αμερικανικά συμφέροντα έναντι της Ευρώπης έχουν αλλάξει δραματικά για λόγους που έχουν να κάνουν κυρίως με το εσωτερικό των ΗΠΑ: πολύ απλά, η Αμερική δεν μπορεί να λειτουργεί πια ως παγκόσμια μονοκρατορία με όλα τα κόστη διαχείρισης που αυτό επιφέρει στην δική της κοινωνία, και με όλες τις ιδεολογικές και εκλογικές συνέπειες που ζούμε. Μπορεί και θέλει όμως να λειτουργεί ως περιφερειακή αυτοκρατορία, με μια δική της σφαίρα επιρροής από την οποία θα απορροφά πλούτο και πόρους και που θα χρησιμεύει ως αγορά για την δική της βιομηχανία.
Αντίθετα με τους φόβους των δυτικών σχολιαστών και την ρητορική κάποιων στην κυβέρνηση Τραμπ ότι οι ΗΠΑ θέλουν να «αποχωρήσουν από την Ευρώπη», συμβαίνει κάτι χειρότερο. Οι ΗΠΑ θέλουν να παραμείνουν στην Ευρώπη, αλλά με την σχέση των δυο μερών ριζικά αναδιαμορφωμένη με νέους δυσβάστακτους όρους υπέρ των ΗΠΑ και εις βάρος της Ευρώπης: θεαματική αύξηση των στρατιωτικών δαπανών της ΕΕ που, εννοείται, θα αγοράζει αμερικανικά όπλα, διαιώνιση της ενεργειακής εξάρτησης από το αμερικανικό φυσικό αέριο με σαμποτάρισμα της όποιας αυτονομίας θα παρείχαν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, πλήρης απορρύθμιση της ευρωπαϊκής αγοράς με το ξεδόντιασμα των κανόνων της ΕΕ για να επωφεληθούν οι αμερικανικές ψηφιακές εταιρείες κλπ. Από την προνομιακή μεταπολεμική σχέση της «φιλελεύθερης διεθνούς τάξης» περνάμε σε μια σχέση που θα θυμίζει αυτήν μεταξύ των χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας με την ΕΣΣΔ. Το πώς αντιμετωπίζει η Ουάσιγκτον την Ευρώπη φαίνεται στο προσχέδιο ειρήνης που παρουσιάστηκε στον Ζελένσκι στο Μόναχο που περιλάμβανε σχέδιο εκχώρησης όλων των πλουτοπαραγωγικών πηγών της Ουκρανίας σε αμερικανικές εταιρείες εις το διηνεκές.
Δεν είναι ριζοσπαστισμός του Τραμπ
Το ακόμα τραγικότερο για την Ευρώπη είναι ότι αυτή η τάση δεν είναι απλά κάποιος ριζοσπαστισμός του Τραμπ. Τα σημάδια φαίνονταν ήδη στην προεδρία Μπάιντεν, με τα προστατευτικά μέτρα που αυτή έπαιρνε και τον τρόπο που ανάγκασε τους Ευρωπαίους να ανταλλάξουν την ρωσική με την αμερικανική ενεργειακή εξάρτηση. Η αναδιαμόρφωση των Ευρω-ατλαντικών σχέσεων ήταν η δεδομένη κατεύθυνση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής ήδη από την προεδρία Ομπάμα, απλά με τον Τραμπ αυτό γίνεται πιο γρήγορα και πιο ωμά.
Το ερώτημα είναι γιατί οι Ευρωπαίοι να δεχθούν κάτι τέτοιο. Και η απάντηση φυσικά είναι ότι αυτήν την στιγμή η βασική ανησυχία τους είναι η Ουκρανία και, κυρίως, οι μελλοντικές βλέψεις της Ρωσίας αν η Ευρώπη βρεθεί χωρίς μια σοβαρή εγγύηση ασφαλείας από τις ΗΠΑ. Η διάλυση του ΝΑΤΟ που εμφανίζεται ως απειλή δεν είναι κάτι που επιδιώκουν οι ΗΠΑ – είναι αντίθετα ο υπέρτατος μοχλός πίεσης, ένας μόνιμος εκβιασμός πάνω από το κεφάλι των Ευρωπαίων που θα πρέπει να συμμορφώνονται σε όλες τις οικονομικές απαιτήσεις των Αμερικάνων. Ουσιαστικά, υπό τον φόβο του Πούτιν, οι ΗΠΑ επιζητούν να πάρουν πίσω όλη την οικονομική και κοινωνική πρόοδο της Ευρώπης που οι ίδιες έκαναν δυνατή τα τελευταία 80 χρόνια.
Έτσι απαντάται λοιπόν το ερώτημα γιατί οι ΗΠΑ φαίνεται να τα δίνουν όλα στον Πούτιν στην Ουκρανία. Στην πραγματικότητα δεν είναι με την Ρωσία αλλά με την Ευρώπη που διαπραγματεύονται. Η Ρωσία είναι ο μοχλός πίεσης για αυτά που θέλουν να πετύχουν. Στην ερώτηση τι θέλει η Αμερική από την Ουκρανία η απάντηση είναι απλή: την Ευρώπη.
*Ο Άγγελος Χρυσόγελος είναι Αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης & Διεθνών Σχέσεων του London Metropolitan University
