Η φετινή Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια έχει όλα τα φόντα για να χαρακτηριστεί ιστορική.
Μετά την σοκαριστική ομιλία του αντιπροέδρου των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς και το μακρύ κατηγορώ του για τις ευρωπαϊκές δημοκρατίες, έγινε γνωστό ότι ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ προχωράει τις συνομιλίες με τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντίμιρ Πούτιν για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Έτσι οι ομάδες τους κανονίζουν να συναντηθούν την Τρίτη στην Σαουδική Αραβία για να κλείσουν τις λεπτομέρειες. Χωρίς την Ευρώπη και με την συμμετοχή της Ουκρανίας περιορισμένη.
Στην ίδια διάσκεψη ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι προειδοποίησε ότι ο Πούτιν προσπαθεί να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες που θα τον χρήσουν νικητή απέναντι στον Τραμπ στις διαπραγματεύσεις. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Ουκρανίας, ο Πούτιν θέλει να έρθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων όχι για να τερματιστεί ο πόλεμος, αλλά για να επιτευχθεί μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός που θα άρει ένα μέρος των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία και θα επιτρέψει στον ρωσικό στρατό να ανασυνταχθεί.
Αντίστοιχη ήταν η προειδοποίηση της χήρας του Αλεξέι Ναβάλνι, του φυλακισμένου ηγέτη της ρωσικής αντιπολίτευσης που πέθανε ακριβώς πριν από ένα χρόνο, στις 16 Φεβρουαρίου, σε ρωσική φυλακή. Η Γιούλια Ναβάλναγια έχει αναδειχθεί σε εξέχουσα φωνή για την αντιπολίτευση στη Ρωσία. Κατά την παρουσία της στην Διάσκεψη του Μονάχου ήταν σαφής όσον αφορά την προοπτική των διαπραγματεύσεων για τον τερματισμού του πολέμου. «Μην διαπραγματευτείτε με τον Βλαντίμιρ Πούτιν Θα (σας) προδώσει. Θα αλλάξει τους κανόνες την τελευταία στιγμή και θα σας αναγκάσει να παίξετε το παιχνίδι του».
Ο Τραμπ πάντως, που θέλει να παίξει τον ρόλο του ειρηνοποιού, επιθυμεί να μπει ένα γρήγορο τέλος στη σύγκρουση κι ετοιμάζει βαλίτσες για τη Σαουδική Αραβία, όπου αναμένεται να συναντήσει τον Πούτιν. Αρχικά, αυτή την εβδομάδα αναμένεται να συναντηθούν στο Ριάντ οι αντιπροσωπείες των δύο ηγετών, η συνάντηση των οποίων εκτιμάται ότι θα κανονιστεί πριν από το τέλος του Φεβρουαρίου.
Και ενώ οι διαπραγματεύσεις προχωράνε, γεννάται το εύλογο ερώτημα, κατά πόσο ο Πούτιν σοβαρολογεί με τις διαπραγματεύσεις. Αν δηλαδή όντως αισθάνεται ότι μέσα από την προσέγγιση του Τραμπ μπορεί να δοθεί ένα τέλος ή απλά θέλει να απολαύσει το θέαμα στη Δύση όταν θα καταρρεύσει το εγχείρημα.
Την απάντηση δεν μπορούμε να την ξέρουμε. Έχουμε όμως κάποιες ενδείξεις, ως προς τα πρόσωπα που έχει επιλέξει για να συμμετάσχουν στις διαπραγματεύσεις, που ενδεχομένως μαρτυρούν τις προθέσεις του.
Αυτές οι ενδείξεις, αν και είναι αρκετά πρώιμες, υποδεικνύουν ότι ο Πούτιν παίρνει πολύ πιο σοβαρά τις διαπραγματεύσεις από ό,τι κάποιοι φοβούνται ή περιμένουν, εκτιμάει ο καθηγητής Μαρκ Γκαλεότι, ειδικός στη Ρωσία και τις ισορροπίες εξουσίας στο Κρεμλίνο.
Η διαπραγματευτική τριάδα του Πούτιν
Όπως αναφέρει ο καθηγητής, ο βασικός διαπραγματευτής του Πούτιν στις συνομιλίες που έλαβαν χώρα στην Κωνσταντινούπολη το 2022, οι οποίες δεν έβγαλαν πουθενά, ήταν ο Βλαντίμιρ Μεντίνσκι, πρώην υπουργός Πολιτισμού που είναι γνωστός ως υπερασπιστής της «πατριωτικής» κουλτούρας και ως εκ τούτου, θεωρήθηκε ως μια γραφική προσωπικότητα. Σε αυτές τις συνομιλίες, υπογραμμίζει ο Γκαλεότι, φαίνεται ότι ο Πούτιν δεν ήθελε το είδος του σοβαρού διαπραγματευτή για να διαχειριστεί την κατάσταση.
Αυτή τη φορά, ωστόσο, σύμφωνα με το Bloomberg, το Κρεμλίνο έχει επιλέξει μια έμπειρη ομάδα ειδικών στις κρίσιμες διαπραγματεύσεις. Τα δημοσιεύματα αναφέρουν ότι τα βασικά πρόσωπα της ρωσικής αντιπροσωπείας θα είναι ο βοηθός του Πούτιν Γιούρι Ουσάκοφ και ο διευθυντής της Υπηρεσίας Εξωτερικών Πληροφοριών (SVR) Σεργκέι Ναρίσκιν, με τον επιχειρηματία Κιρίλ Ντμίτριεφ να διαδραματίζει επίσης άτυπο ρόλο στις συνομιλίες.
Ο έμπειρος διπλωμάτης Ουσάκοφ
Η θέση του βοηθού του προέδρου μπορεί να είναι σημαντική ή απλά διακοσμητική στο ρωσικό σύστημα, σύμφωνα με τον Γκαλεότι. Μπορεί δηλαδή απλά να είναι ένα τιμητικό βήμα προς τη συνταξιοδότηση, όπως έγινε με τον πρώην γραμματέα του Συμβουλίου Ασφαλείας Νικολάι Πατρούσεφ. Μπορεί όμως και να λάβει και σημαντική μορφή, όπως αυτή του συμβούλου ή του έμπιστου του προέδρου που κάνει τις βρωμοδουλειές του.
Πάντως, στην περίπτωση του Ουσάκοφ, είναι σίγουρα το δεύτερο, αναφέρει, τονίζοντας ότι ο 77χρονος βετεράνος διπλωμάτης είναι ο βασικός σύμβουλος του Πούτιν σε θέματα εξωτερικής πολιτικής από το 2012, και καθώς η θέση και η επιρροή του υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ έχουν περιοριστεί, ο ρόλος του Ουσάκοφ έχει ενισχυθεί.
Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ουσάκοφ ήταν πρεσβευτής στην Ουάσιγκτον από το 1998 έως το 2008, κατά τις δύο πρώτες προεδρικές θητείες του Πούτιν, «όταν η συνεργασία, κι όχι η αντιπαράθεση, ήταν βασική προτεραιότητα».
Ο παλιός γνωστός από την KGB
Ο Ναρίσκιν, ο οποίος φημίζεται για τις αντιδυτικές του απόψεις που συνήθως συνοδεύονται και από κάποιες δόσεις συνωμοσιολογίας, είναι μια επιλογή λιγότερο προφανής, σύμφωνα πάντα με τον Γκαλεότι.
Παρόλα αυτά και παρά το παρελθόν του στην KGB, η ρωσική μυστική υπηρεσία εξωτερικού, της οποίας ηγείται, έχει εμπλακεί σε μια διακριτική προσέγγιση της CIA.
«Είναι περισσότερο πολιτικός παρά κατάσκοπος», λέει χαρακτηριστικά ο καθηγητής. Άλλωστε έχει σταδιοδρομία και στην πολιτική. Είναι πρώην βουλευτής και πρώην πρόεδρος της Κρατικής Δούμας, της κάτω βουλής της Ρωσίας.
Πάνω από όλα όμως ο 70χρονος είναι πιστός του Πούτιν, στον οποίο ο Ρώσος πρόεδρος μπορεί να βασιστεί για να παρακολουθεί τις εγχώριες πολιτικές συνέπειες οποιασδήποτε συμφωνίας, ενώ ο Ουσάκοφ εστιάζει στη γεωπολιτική.
Ο άνθρωπος που μιλάει τη γλώσσα του Τραμπ
Ο Ντμίτριεφ, ο οποίος σπούδασε στο Στάνφορντ και στο Χάρβαρντ και εργάστηκε τόσο για τη McKinsey όσο και για την Goldman Sachs προτού επιστρέψει στη Ρωσία, σήμερα διευθύνει το κρατικό επενδυτικό ταμείο της χώρας και πιστεύεται ότι συνδέεται με την οικογένεια του Ρώσου προέδρου.
Σύμφωνα με τον Γκαλεότι, πιθανώς είναι ο μπαλαντέρ της Ρωσίας στις διαπραγματεύσεις. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο ως ανεπίσημος δίαυλος επικοινωνίας, όσο και ως κάποιος ικανός να «μιλήσει» την γλώσσα του Τραμπ, με την αντισυμβατική και συναλλακτική του προσέγγιση.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ντμίτριεφ φαίνεται να έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πρόσφατη συμφωνία ανταλλαγής κρατουμένων ανάμεσα στη Μόσχα και την Ουάσιγκτον. Σύμφωνα με την συμφωνία, οι ΗΠΑ απελευθέρωσαν τον Αλεξάντερ Βίνικ, γνωστό και ως Mr Bitcoin, ο οποίος εκδόθηκε από την Ελλάδα στις ΗΠΑ, και η Ρωσία άφησε ελεύθερο τον Αμερικανό εκπαιδευτικό Μαρκ Φόγκελ, ο οποίος εργαζόταν σε αμερικανικό σχολείο στη Μόσχα και είχε καταδικασθεί επειδή είχε φέρει στη χώρα κάνναβη για ιατρική χρήση, σύμφωνα με τον ίδιο.
Η συμφωνία ανταλλαγής κρατουμένων χάρισε στον Τραμπ μια επιτυχία στα μάτια όλων, του είδους δηλαδή που αρέσει στον Αμερικανό πρόεδρο, και στην ουσία, άνοιξε το δρόμο για τη «μεγάλη» συζήτηση της προηγούμενης εβδομάδας μεταξύ του Τραμπ και του Πούτιν. Μία κατάσταση win-win δηλαδή.
Μια δεύτερη «συμφωνία του Μονάχου»;
Στον αντίποδα, πολλοί είναι αυτοί που φοβούνται ότι, πρώτον, ο Πούτιν μπορεί να το εννοεί για τις διαπραγματεύσεις αλλά στην πραγματικότητα θέλει να κερδίσει χρόνο για να επιτεθεί ξανά στο μέλλον- με τους ειδικούς να εκτιμούν πάντως ότι η ανασύσταση των δυνάμεών του θα διαρκέσει τουλάχιστον πέντε χρόνια, αλλά πιθανότατα οκτώ– και, δεύτερον, ο Τραμπ «έκαψε» πολλά διαπραγματευτικά χαρτιά πριν καν ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις αφού η αμερικανική πλευρά δήλωσε ότι η Ουκρανία πρέπει να εγκαταλείψει τα όνειρά της για ένταξη στο ΝΑΤΟ και τον «παραπλανητικό στόχο» να ανακτήσει όλα τα ουκρανικά εδάφη που σήμερα ελέγχει η Ρωσία). Όλα αυτά δημιουργούν τον φόβο ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να βρεθεί μπροστά σε μια δεύτερη «συμφωνία του Μονάχου».
Η «συμφωνία του Μονάχου» υπεγράφη στις 30 Σεπτεμβρίου 1938. Ήταν το σύμφωνο που προέβλεπε την προσάρτηση της Σουδητίας (γερμανόφωνη περιοχή της Τσεχοσλοβακίας) στο Γ΄ Ράιχ. Η υπογραφή του αποφασίστηκε προκειμένου να αποτραπεί επικείμενη πολεμική σύρραξη μεταξύ Γερμανίας και Τσεχοσλοβακίας. Τότε φοβούμενοι έναν ευρωπαϊκό πόλεμο, οι παγκόσμιοι ηγέτες προσπάθησαν να βάλουν φρένο στον Χίτλερ συμφωνώντας να του παραχωρήσουν τη Σουδητία.
Η Ιστορία διέψευσε την άποψη ότι η ειρήνη θα μπορούσε να διασωθεί με την παράδοση γης. Κι αυτή ακριβώς είναι η ανησυχία για κάποιους σήμερα, ότι ο Τραμπ κινδυνεύει να πέσει στην ίδια παγίδα και, διαπραγματευόμενος το 20% του ουκρανικού εδάφους που έχει καταλάβει η Ρωσία, θα μπορούσε μεν να βάλει τέλος στις εχθροπραξίες για την ώρα αλλά όχι και στις επεκτατικές φιλοδοξίες του Πούτιν.
Είναι αυτό που λέει ο Γκάρι Κασπάροφ, ηγέτης της ρωσικής αντιπολίτευσης που ίδρυσε και προεδρεύει του Renew Democracy Initiative. «Το ‘’η Ρωσία θα σταματήσει με την Ουκρανία’’ είναι απλώς το νέο ‘’η Ρωσία θα σταματήσει με την ανατολική Ουκρανία’’, που κάποτε ήταν το νέο ‘’η Ρωσία θα σταματήσει με την Κριμαία», που πιο πριν ήταν το νέο «η Ρωσία θα σταματήσει με τη Γεωργία’’ κοκ.».
Για τον πρόεδρο του Atlantic Council Φρέντερικ Κέμπε, η Ιστορία έχει να δώσει δύο μαθήματα όσον αφορά τις διαπραγματεύσεις που αναμένονται. Το ένα έχει να κάνει με το ιστορικό παράδειγμα της «συμφωνίας του Μονάχου» και το άλλο με την πρώτη ομιλία του Πούτιν στη Διάσκεψη του Μονάχου.
«Το μάθημα του 1938 είναι ότι ο Τραμπ πρέπει να επικεντρωθεί σε αυτό που δικαίως αποκαλεί ‘’ειρήνη μέσω της (πολεμικής) δύναμης», έχοντας υπόψη ότι ο κατευνασμός δεν τελειώνει ποτέ καλά. Το μάθημα του 2007 (όταν ο Πούτιν έγινε ο πρώτος Ρώσος ηγέτης που μίλησε στη Διάσκεψη του Μονάχου επιτιθέμενος στις Ηνωμένες Πολιτείες για την δημιουργία του «μονοπολικού κόσμου», ένα «απαράδεκτο αλλά και αδύνατο στον σημερινό κόσμο» σύστημα που είναι «ολέθριο όχι μόνο για όλους όσους βρίσκονται μέσα σε αυτό, αλλά και για τον ίδιο τον κυρίαρχο επειδή αυτοκαταστρέφεται εκ των έσω») είναι να μην αδιαφορούμε όταν ο Πούτιν δηλώνει ότι σκοπεύει να αλλάξει την ευρωπαϊκή τάξη», λέει χαρακτηριστικά.
Το «φωτεινό» σημείο
Πάντως, αν και ο Κέμπε βλέπει αρκετές αρνητικές ενδείξεις, σημειώνει ότι υπάρχει μία πολύ θετική προοπτική η οποία προέρχεται από την συμφωνία που εξετάζεται ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ουκρανία για την συνεκμετάλλευση των σπάνιων γαιών της χώρας, σε αντάλλαγμα για την στρατιωτική βοήθεια προς το Κίεβο.
Αυτή η προοπτική «μπορεί στην πραγματικότητα να είναι η πιο σημαντική από άλλες εξελίξεις», σύμφωνα με τον Τζον Χέρμπστ, πρώην πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Ουκρανία και διευθυντή του Eurasia Center του Atlantic Council.
«Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι η Ουκρανία διαθέτει σπάνιες γαίες και άλλα κρίσιμα ορυκτά αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Αυτό δίνει ένα λόγο στον Τραμπ να στείλει όπλα στην Ουκρανία, κάτι που θα ήταν ένα σαφές μήνυμα στον Πούτιν ότι περαιτέρω στρατιωτικές επιχειρήσεις μπορεί να αποβούν άκαρπες, αλλά και μια βεβαίωση ότι οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία διασφαλίζει την ασφάλεια και την οικονομική βιωσιμότητα της Ουκρανίας», αναφέρει.
Διαβάστε ακόμα:
→ Γιατί η Ευρώπη πληρώνει τα δικά της λάθη στην Ουκρανία
