Η Ευρώπη θα πρέπει να επενδύσει σημαντικά περισσότερα χρήματα στη δική της ασφάλεια στο μέλλον. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θέλει να επιτρέψει υψηλότερες αμυντικές δαπάνες ενεργοποιώντας μια ειδική ρήτρα στους ευρωπαϊκούς κανόνες για το χρέος.
«Θα προτείνω την ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής για αμυντικές επενδύσεις», είπε στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου. «Αυτό θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να αυξήσουν σημαντικά τις αμυντικές τους δαπάνες».
Το υπόβαθρο της πρότασης φον ντερ Λάιεν είναι ιδίως η απειλή του Αμερικανού προέδρου Τραμπ ότι οι ΗΠΑ σκοπεύουν να αναλάβουν σημαντικά μικρότερη ευθύνη για την πολιτική ασφάλειας για την Ευρώπη, στο μέλλον.
Ο Ντόναλντ Τραμπ απαιτεί από τα μέλη του ΝΑΤΟ στην ΕΕ να δαπανούν για την άμυνά τους στο μέλλον, το 5% του ΑΕΠ.
Σύμφωνα με τη φον ντερ Λάιεν, τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ δαπανούν επί του παρόντος κατά μέσο όρο μόνο περίπου το 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος τους στην άμυνα.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα επόμενα 10 χρόνια θα απαιτηθούν πρόσθετες αμυντικές επενδύσεις περίπου 500 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Αυτό γίνεται για να κατευνάσει την κυβέρνηση Τραμπ, η οποία απαιτεί φωναχτά από τις χώρες του ΝΑΤΟ να αυξήσουν τις στρατιωτικές δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ, για να ανταποκριθούν στη ρωσική απειλή, επιτρέποντας στις ΗΠΑ να επικεντρωθούν στη σκακιέρα Ινδο-Ειρηνικού ενάντια στην κινεζική απειλή.
Πιθανά αμυντικά έργα της ΕΕ θα περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, ένα ευρωπαϊκό σύστημα αεράμυνας και αυξημένη ασφάλεια των ανατολικών χερσαίων συνόρων της Ένωσης.
Η ρήτρα διαφυγής
Η φον ντερ Λάιεν λέει ότι για να επιτευχθεί αυτό θα καταργηθεί για τις αμυντικές δαπάνες η λεγόμενη γενική ρήτρα διαφυγής, η οποία κατοχυρώνεται στους κανόνες της ΕΕ.
Θα επιτρέπεται δηλαδή στις χώρες της ΕΕ να αποκλίνουν προσωρινά από τα δημοσιονομικά τους σχέδια και, επομένως, από τα όρια ως προς το ΑΕΠ, του 60% του χρέους και 3% του ελλείμματος.
Η ρήτρα διαφυγής ενεργοποιήθηκε τελευταία φορά το 2020 κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού. Εκείνη την εποχή, τα κράτη μέλη είχαν τη δυνατότητα να αυξήσουν μαζικά τις επενδύσεις τους για να ξεπεράσουν την κρίση, είπε η φον ντερ Λάιεν.
Δεν είναι πάντως ακόμη σαφές πότε θα ενεργοποιηθεί η ρήτρα διαφυγής. Πρώτον, το Συμβούλιο των κρατών μελών πρέπει να αντιμετωπίσει το ζήτημα.
Σύμφωνα με την φον ντερ Λάιεν, οι πλεονάζουσες δαπάνες θα ελέγχονται και θα εξαρτώνται, αφού οι κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας αναθεωρήθηκαν μόλις πέρυσι, για να προστατευθεί το ευρώ και να αποφευχθεί το υπερβολικό χρέος των κρατών.
Σε κάθε περίπτωση όμως, είναι αυτονόητο ότι τα πιο υπερχρεωμένα κράτη, θα έχουν επίσης τη λιγότερη ικανότητα δαπανών για να προσαρμόσουν την αμυντική τους απάντηση.
Και αν γίνει ειρήνη;
Δεν είναι σαφές τι θα συμβεί σε περίπτωση ειρήνης μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας με την υποστήριξη των ΗΠΑ. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δεν το λέει.
Επιπλέον, ένας τέτοιος κανόνας θα ήταν οικονομικά αμφιλεγόμενος: η ΕΕ επιτρέπει υπερβάσεις του προϋπολογισμού με έναν «πολλαπλασιαστή», για την υλοποίηση παραγωγικών υποδομών με «καλό χρέος».
Τι γίνεται όμως με τα όπλα, τα τανκς και τα πλοία, τα οποία ακόμη και αν εγγραφούν στον προϋπολογισμό, θα είχαν έναν τεράστιο πολλαπλασιαστή, αφού δεν θα παράγουν πλούτο και, πιθανότατα, δεν θα ωφελούσαν για όλη την επιχειρησιακή τους ζωή; Η Επιτροπή θα πρέπει να επιδιώξει συμφωνίες με τις κυβερνήσεις για την ενεργοποίηση της ρήτρας.
Παίζουν με τη φωτιά στις αγορές
«Ενεργοποιώντας τη γενική ρήτρα διασφάλισης για την αύξηση των αμυντικών δαπανών, η Επιτροπή παίζει με τη φωτιά», υποστηρίζει ο Γερμανός ευρωβουλευτής Μάρκους Φέρμπερ. «Πολλά κράτη μέλη είναι ήδη πολύ χρεωμένα και στο τέλος οι αγορές θα ρωτήσουν μόνο εάν μπορούν να αποπληρωθούν τα χρέη, όχι εάν έχουν χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση τανκς ή κοινωνικών δαπανών».
Ο Φέρμπερ προειδοποίησε μάλιστα: «Εάν η Επιτροπή ενεργοποιήσει τη ρήτρα διαφυγής, η εξαίρεση πρέπει να είναι συγκεκριμένη και περιορισμένη. Διαφορετικά θα εκπλαγούμε από αυτό που τα κράτη μέλη θα αρχίσουν να χαρακτηρίζουν ως αμυντικές δαπάνες».
Οι Γερμανοί ανοίγουν δηλαδή, ένα άλλο μέτωπο προς συζήτηση: για ποιες δαπάνες πρέπει να ενεργοποιηθεί η ρήτρα διαφυγής; Πριν από λίγες μέρες εμφανίστηκε στον Τύπο είδηση ότι οι ευρωπαϊκοί δρόμοι και οι γέφυρες δεν επαρκούν για τη διέλευση αρμάτων μάχης και γενικά για τις ανάγκες της πολεμικής επιμελητείας. Μπορούν να συμπεριληφθούν στη ρήτρα διαφυγής;
Ο,τι λάθη μπορούσαν να κάνουν
Η φον ντερ Λάιεν θα είναι σε πολύ δύσκολη θέση την ημέρα που ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα υπογράφουν συμφωνία ειρήνης για να βάλουν τέλος στην ουκρανική σύγκρουση: στην πραγματικότητα, στον πόλεμο της Ουκρανίας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε ό,τι λάθος θα μπορούσε να κάνει. Τι ρόλο μπορεί τώρα να παίξει η Ευρώπη σε μια ειρηνευτική λύση στην Ουκρανία; Και πώς μπορείτε να εγγυηθεί τη δική της ασφάλεια στο μέλλον;
Μετά τη Διάσκεψη για την Ασφάλεια του Μονάχου, ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν διοργανώνει εσπευσμένα μια σύνοδο κορυφής στο Παρίσι με τη συμμετοχή της Βρετανίας, της Γερμανίας, της Πολωνίας, της Ιταλίας, της Ισπανία και της Δανίας ως εκπροσώπου των σκανδιναβικών χωρών.
Οι Ευρωπαίοι τρέχουν και δεν φτάνουν να βρουν μια κοινή θέση πριν από τις προγραμματισμένες συνομιλίες μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας για τον τερματισμό του πολέμου κατά της Ουκρανίας. Και αγωνιώντας, να εμπλακούν σε αυτές τις διαπραγματεύσεις. Και φαίνεται επείγον.
Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο και ανώτεροι Ρώσοι αξιωματούχοι φέρεται να σχεδιάζουν να συναντηθούν στη Σαουδική Αραβία την επόμενη εβδομάδα για να συζητήσουν τον τερματισμό του πολέμου, και μια συνάντηση μεταξύ του προέδρου των Τραμπ και του Ρώσου ομολόγου του, Βλαντιμίρ Πούτιν. Εκπρόσωποι από την Ευρώπη δεν θα λάβουν μέρος.
Η ήττα της Ευρώπης
Η ήττα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο ουκρανικό ζήτημα είναι ολοκληρωτική γιατί η πολιτική που επέβαλαν η φον ντερ Λάιεν και άλλοι ευρωπαίοι ηγέτες, ήταν τρελή: μετά την παράνομη εισβολή στην Ουκρανία από τον Βλαντιμίρ Πούτιν, η ΕΕ ακολούθησε τυφλά το ΝΑΤΟ στην επικίνδυνη κλιμάκωση της σύγκρουση σε όλη την Ευρώπη και τον κόσμο. Η ευρωπαϊκή πολιτική στην Ουκρανία ήταν ανεύθυνη όσο και αναποτελεσματική, αλλά θα μπορούσε να ήταν πολύ διαφορετική με μια εντελώς διαφορετική ευρωπαϊκή ηγεσία, θαρραλέα και ανεξάρτητη από την Ουάσιγκτον.
Η Ευρώπη θα έπρεπε να είχε προσπαθήσει να αποφύγει τον πόλεμο με κάθε κόστος πριν ξεσπάσει, και είχε την ευκαιρία να το κάνει όταν διαπραγματεύτηκε τις συμφωνίες του Μινσκ. Αλλά δεν το έκανε.
Μόλις ξέσπασε ο πόλεμος, η ΕΕ έπρεπε να μεσολαβήσει και να επιβάλει αμέσως ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις (όπως προσπάθησε να κάνει η Τουρκία του Ερντογάν, για παράδειγμα), αλλά δεν το έκανε.
Η Ευρώπη θα έπρεπε να είχε αποτρέψει την άσκοπη σφαγή και να αντιμετωπίσει τους βαθύτερους λόγους της κρίσης. Ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν προϊόν όχι μόνο της παράνομης ρωσικής επιθετικότητας, αλλά και, πιθανότατα πάνω από όλα, του επεκτατισμού του ΝΑΤΟ που αντικειμενικά απειλούσε τη ρωσική ασφάλεια. Το ΝΑΤΟ του Τζο Μπάιντεν ήταν κάθε άλλο παρά αθώο στην Ουκρανία.
Η Γαλλία και η Γερμανία και άλλες χώρες της ΕΕ θα έπρεπε να έχουν διαπραγματευτεί με τους Ρώσους για την αποπυρηνικοποίηση της Ευρώπης αντί να επιτρέψουν στο ΝΑΤΟ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ να επεκταθεί προς τα ανατολικά.
Ο Πούτιν ήταν φιλοδυτικός
Να μην ξεχνάμε άλλωστε ότι ο Πούτιν στην αρχή της θητείας του ήταν φιλοδυτικός. Συζητούσε ακόμη και την ένταξη της Ρωσίας στους δυτικούς θεσμούς. Η ρωσική οικονομία είναι απόλυτα συμπληρωματική με την πιο προηγμένη ευρωπαϊκή οικονομία.
Η Ρωσία έχει μια οικονομία που προμηθεύει βασικές πρώτες ύλες που δεν έχει η Ευρώπη: πετρέλαιο, φυσικό αέριο, σπάνιες γαίες, αλλά και αγροτικά προϊόντα.
Ο Πούτιν είχε επίσης, έχει και θα έχει συμφέρον να συνεργαστεί με την Ευρώπη. Οι Ευρωπαίοι έπρεπε να εμποδίσουν το ΝΑΤΟ να κινηθεί πιο ανατολικά μέχρι να φτάσει στα άμεσα σύνορα με τη Ρωσία.
Αλλά, η Ευρώπη, ακολουθώντας την φιλοπόλεμη πτέρυγα της Ουάσιγκτον, αποφάσισε να χάσει μια μεγάλη ευκαιρία για ειρήνη και πρόοδο. Παραδόξως, στην Ουκρανία η ΕΕ έχει ξοδέψει δισεκατομμύρια των δισεκατομμυρίων από τα χρήματα των ευρωπαίων πολιτών για να υπερασπιστεί το …ΝΑΤΟ, ενώ, αντίθετα, το ΝΑΤΟ είναι αυτό που πρέπει να υπερασπιστεί την Ευρώπη.
Και τώρα φτάσαμε στο σημείο ο Τραμπ να θέλει ακόμη και να αποσυρθεί από το ΝΑΤΟ, οδηγώντας την ΕΕ σε αδιέξοδο. Δεν το λες και επιτυχίες της Ευρώπης αυτό που ζούμε σήμερα…
