Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την 27η Ιανουαρίου 1945, όταν απελευθερώθηκε το ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς-Μπιρκενάου στη νότια Πολωνία.
Το Άουσβιτς-Μπιρκενάου έγινε το σύμβολο της γενοκτονίας που διαπράχθηκε από τη ναζιστική Γερμανία εναντίον έξι εκατομμυρίων Εβραίων της Ευρώπης, από τους οποίους 1 εκατομμύριο έχασαν τη ζωή τους εκεί από το 1940 ως το 1945, όπως και περισσότεροι από 100.000 μη Εβραίοι. Σήμερα, περίπου 50 επιζώντες από αυτές τις φρικαλεότητες συμμετέχουν στις εκδηλώσεις μνήμης.
Το στρατόπεδο συγκέντρωσης δημιουργήθηκε το 1940 στους στρατώνες του Οσβιέτσιμ, στην κατεχόμενη από τους ναζί νότια Πολωνία. Οι 728 πρώτοι Πολωνοί πολιτικοί κρατούμενοι έφθασαν εκεί στις 14 Ιουνίου εκείνης της χρονιάς.
Στις 17 Ιανουαρίου 1945, εν μέσω της προέλασης των σοβιετικών στρατευμάτων, οι ναζί εξανάγκασαν σε πορεία θανάτου 60.000 εξαθλιωμένους φυλακισμένους, με προορισμό το Βότσισλαβ, σε απόσταση 55 χιλιομέτρων. Περίπου 15.000 πέθαναν καθοδόν. Οι επιζώντες οδηγήθηκαν με τρένα σε άλλα στρατόπεδα.
Από τις 21 ως τις 26 Ιανουαρίου, οι Γερμανοί, υποχωρώντας, ανατίναξαν τους θαλάμους αερίου και τους φούρνους αποτέφρωσης του Μπιρκενάου και αποσύρθηκαν. Στις 27 Ιανουαρίου, τα σοβιετικά στρατεύματα κατέφτασαν και εντόπισαν 7.000 επιζώντες.
Η ημέρα της απελευθέρωσης του στρατοπέδου κηρύχθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος. Το απόγευμα, θα πραγματοποιηθεί τελετή μνήμης με τη συμμετοχή 54 διεθνών αντιπροσωπειών. Στις εκδηλώσεις θα συμμετέχουν, μεταξύ άλλων, ο βασιλιάς Κάρολος Γ’ και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, καθώς και ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς και ο πρόεδρος της Γερμανίας Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ.
Οι επιζώντες μιλούν για τις φρικαλεότητες
Η Τερέζα Ρεγκουλα έφτασε στο Άουσβιτς σε ηλικία 16 ετών. Μιλώντας από το σπίτι της στην Κρακοβία, περιέγραψε τα βασανιστήρια που πέρασε από την πρώτη ημέρα. Η Γκεστάπο πήρε εκείνη και τη μητέρα της από το σπίτι τους στην Κρακοβία το 1944 και τις οδήγησε στο στρατόπεδο Πλάζοφ, όπου η μητέρα της εκτελέστηκε. Στη συνέχεια η Τερέζα μεταφέρθηκε στο Άουσβιτς, όπου της δόθηκε ο αριθμός 22011.
Προσβλήθηκε από ανεμοβλογιά, ιλαρά και οστρακιά, ενώ υπέστη βασανιστήρια. Αυτό που την κράτησε στη ζωή ήταν η σκέψη ότι «ο πατέρας μου, που πάντα πίστευα ότι μπορεί να κάνει τα πάντα, θα ερχόταν και θα με έπαιρνε από εκεί». Αργότερα έμαθε ότι πυροβολήθηκε κατά λάθος από τις σοβιετικές δυνάμεις όταν απελευθέρωσαν το στρατόπεδο συγκέντρωσης Γκρος-Ρόζεν στην τότε ανατολική Γερμανία. «Όταν επέστρεψα, σκέφτηκα ότι δεν πρόκειται να κάνω ποτέ παιδιά – ποτέ. Δεν θα ήθελα να περάσουν τα ίδια» ανέφερε σύμφωνα με το Reuters.
Για την Τζανίνα Ιβάνσκα, Πολωνή καθολική η οποία οδηγήθηκε στο Άουσβιτς σχεδόν ταυτόχρονα με την Τερέζα το 1944, η μυρωδιά των καμένων σωμάτων δεν μπορεί να διαγραφεί από τη μνήμη της. Η ίδια προειδοποίησε κατά της ανόδου του μίσους, εκφράζοντας τους φόβους της για έναν νέο πόλεμο.
Η Τζούλια Βάλαχ, σχεδόν 100 ετών, δυσκολεύεται να μιλήσει για το παρελθόν χωρίς να κλάψει. «Είναι υπερβολικά σκληρό να το διηγούμαι, υπερβολικά σκληρό» ανέφερε η γυναίκα από το Παρίσι. Επέζησε δύο χρόνια στο Μπιρκενάου, όπου ένας ναζί την κατέβασε την τελευταία στιγμή από ένα φορτηγό με προορισμό τους θαλάμους αερίων. Αν και την πονάει να ξαναζεί αυτή τη φρίκη, αποφάσισε να συνεχίσει να καταθέτει τη μαρτυρία της. «Όσο μπορώ να το κάνω, θα το κάνω», επέμεινε. Δίπλα της, η εγγονή της, η Φράνκι, διερωτήθηκε: «Όταν δεν θα είναι πια εδώ, θα μας πιστεύουν εμάς, όταν θα μιλάμε γι’ αυτό;».
Η Εσθήρ Σενότ, 97 ετών, πήγε τον περασμένο μήνα στο Μπιρκενάου συνοδεύοντας Γάλλους μαθητές λυκείου. Είναι μια υπόσχεση που είχε δώσει το 1944 στην ετοιμοθάνατη αδελφή της, Φανί, η οποία της είχε ζητήσει με την τελευταία της πνοή να αφηγηθεί αυτό που συνέβη «ώστε η ιστορία να μην μας ξεχάσει».
Εικόνες από τις εκδηλώσεις μνήμης
