Ο Πάπας Φραγκίσκος – ο 266ος Επίσκοπος της Ρώμης, Υπέρτατος Ποντίφικας της Καθολικής Εκκλησίας, Κυρίαρχος του Κράτους του Βατικανού – είναι ένας άνθρωπος με επιβλητικούς τίτλους, αλλά με μια απλή ψυχή και ακόμα πιο απλό λόγο.
Όπως ο ίδιος γράφει στα απομνημονεύματά του, του αρέσει η συνέπεια νιώθει ανάξιος και θεωρεί πως ο πόλεμος είναι μια ανοησία.
Τιμά την ταπεινότητα, τη γιαγιά του, το ποδόσφαιρο, τον Θεό και την πίτσα – πιθανότατα όχι με αυτή τη σειρά. Μία από τις μεγαλύτερες λύπες του όταν έγινε πάπας ήταν ότι δεν μπορεί πια να πεταχτεί για μια πίτσα, αλλά πρέπει να την παραγγείλει στο Βατικανό («εντελώς διαφορετική γεύση»). Είναι ευγενικός, καλόκαρδος – και τρομερά… βαρετός, σχολιάζει ο Economist σε κριτική για την αυτοβιογραφία του Πάπα.
«Ο Πάπας Φραγκίσκος είναι ένας καλός άνθρωπος που έγραψε ένα κακό βιβλίο. Όχι ότι έχει σημασία. Είναι η πρώτη αυτοβιογραφία από εν ενεργεία ποντίφικα και πιθανότατα θα πουλήσει εκατομμύρια αντίτυπα. Τα πνευματικά απομνημονεύματα έχουν πάντα απήχηση – οι Εξομολογήσεις του Αγίου Αυγουστίνου, γραμμένες τον 4ο αιώνα, εξακολουθούν να προσελκύουν πιστούς αναγνώστες», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Economist.
Οι αυτοβιογραφίες των διάσημων πουλάνε ακόμα καλύτερα: το «Spare» του πρίγκιπα Χάρι ήταν το πιο επιτυχημένο αυτοβιογραφικό βιβλίο του 2023 στις ΗΠΑ, ενώ της Μελάνια Τραμπ βρέθηκε στην κορυφή των charts το 2024. Στη Βρετανία, ένα από τα πιο δημοφιλή βιβλία των Χριστουγέννων ήταν το «A Pawtobiography», τα απομνημονεύματα ενός διάσημου σκύλου, του Τεντ (φυσικά γραμμένα από ghostwriter).
Ο πάπας σκόπευε να εκδώσει το «Hope» μετά θάνατον—ίσως και οι πάπες φοβούνται τους κριτικούς—αλλά το έφερε νωρίτερα, λόγω των «αναγκών της εποχής». Περισσότερο κήρυγμα παρά αφήγηση, το βιβλίο καλεί τους αναγνώστες να σκεφτούν θέματα όπως η ανισότητα, η φτώχεια και ο πόλεμος.
Τι κάνει μία αυτοβιογραφία πετυχημένη
Οι λίστες με τα bestsellers δίνουν μερικές απαντήσεις. Οι πιο δημοφιλείς βιογραφίες αφορούν ζωές που πήγαν είτε πολύ καλά είτε τραγικά άσχημα. Τα τελευταία χρόνια, δύο βιβλία επιζώντων του Ολοκαυτώματος –του Έλι Βίζελ και του Βίκτορ Φρανκλ– βρέθηκαν στην κορυφή στις ΗΠΑ. Ή ακόμα καλύτερα, και τα δύο: τα απομνημονεύματα του Μάθιου Πέρι, που πέθανε από υπερβολική δόση, σημείωσαν υψηλές πωλήσεις το 2023 και το 2024.
Αλλά για έναν πάπα, αυτό είναι δύσκολο. Αν είσαι καλός υποψήφιος για το αξίωμα, μάλλον δεν έχεις και την πιο συναρπαστική προσωπική ιστορία. Όπως λέει ο συγγραφέας Ρόμπερτ Χάρις, που εμπνεύστηκε από τον Φραγκίσκο για το βιβλίο του «Conclave» (πλέον και ταινία): «Δεν είμαι σίγουρος ότι κάποιος σε αυτή τη θέση μπορεί να γράψει ένα ειλικρινές βιβλίο».
Ο Πάπας Φραγκίσκος, που σταμάτησε να βλέπει τηλεόραση για 35 χρόνια μετά από μια «απρεπή σκηνή», δεν μπορεί να ανταγωνιστεί κάτι τέτοιο, σημειώνει ο Economist, ενώ σχολιάζει ότι το βιβλίο αποτυγχάνει και σε επίπεδο γραφής.
Χωρίς ghostwriter
Ο Πάπας δεν χρησιμοποίησε ghostwriter – ένας πιθανός συγγραφέας θα είχε πάρει καλύτερο βαθμό. Ο τίτλος του πρώτου κεφαλαίου «Είθε η γλώσσα μου να κολλήσει στον ουρανίσκο μου» δημιουργεί περισσότερες απορίες απ’ όσες απαντά.
Τελικά, το πρόβλημα με τις αυτοβιογραφίες είναι ότι μοιάζουν εύκολες, αλλά δεν είναι. Όλοι νομίζουν ότι ξέρουν τη ζωή τους, αλλά δεν μπορούν πάντα να την αφηγηθούν ή να κατανοήσουν πραγματικές πτυχές του εαυτού τους που θα έβλεπε ένας τρίτος.
Η ζωή είναι γεμάτη «βαμβάκι», όπως έλεγε η Βιρτζίνια Γουλφ – πράγματα που γεμίζουν τις μέρες μας χωρίς να έχουν ουσιαστικό νόημα. Η καλή αυτοβιογραφία, όμως, παίρνει αυτά τα μικρά καθημερινά στοιχεία, τα φιλτράρει και δίνει μια αφήγηση που λυτρώνει το χάος. Ο Πάπας Φραγκίσκος, δυστυχώς, προσφέρει απλώς έναν καταιγισμό λεπτομερειών: παντελόνια, πίτσα, τη διεύθυνση των γονιών του. Αλλά δεν κάνει κάτι με αυτά.
Εν τέλει, αυτή η παπική αυτοβιογραφία δεν προσφέρει λύτρωση – και ακόμα χειρότερα, δεν μας αφήνει να γνωρίσουμε πραγματικά τον άνθρωπο πίσω από τον τίτλο. «Τον διάβολο, ως γνωστόν, τον βρίσκουμε στις λεπτομέρειες. Τον Πάπα, δυστυχώς, όχι», καταλήγει ο Economist.
