«Αυτό είναι μεγάλο», δήλωσε ο Ντόναλντ Τραμπ τη Δευτέρα, καθώς υπέγραφε ένα εκτελεστικό διάταγμα – ένα από τα δεκάδες κατά τη διάρκεια των πρώτων ωρών της προεδρίας του – για την αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Τι κρύβεται πίσω από την κίνηση αυτή και ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις; Ο ΠΟΥ, ο οργανισμός υγείας των Ηνωμένων Εθνών που συμβάλλει στην προστασία της υγείας και της ασφάλειας των ανθρώπων του κόσμου, λαμβάνει περίπου το ένα πέμπτο του προϋπολογισμού του από τις ΗΠΑ.
Ο Τραμπ έχει κατακεραυνώσει τον ΠΟΥ ως «διεφθαρμένο» και τον κατηγόρησε ότι κλέβει την Αμερική, ενώ εκατομμύρια Αμερικανοί που τον ψήφισαν είναι όλο και πιο επιφυλακτικοί ως προς την αξία τέτοιων διεθνών δομών. Όμως οι εμπειρογνώμονες έχουν προειδοποιήσει ότι η αποχώρηση του πιο ισχυρού μέλους του ΠΟΥ θα μπορούσε να βλάψει την παγκόσμια υγεία.
Σε ανακοίνωσή του την Τρίτη, ο οργανισμός δήλωσε ότι λυπάται για την απόφαση των ΗΠΑ, σημειώνοντας ότι, «τα τελευταία 7 χρόνια εφάρμοσε τη μεγαλύτερη σειρά μεταρρυθμίσεων στην ιστορία του, για να μεταμορφώσει τη λογοδοσία μας, τη σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας και τον αντίκτυπό μας στις χώρες».
Η απόσυρση των ΗΠΑ είναι η «πιο βαρυσήμαντη» από όλα τα εκτελεστικά διατάγματα που υπογράφηκαν τη Δευτέρα, δήλωσε ο Lawrence Gostin, καθηγητής δικαίου δημόσιας υγείας στο Πανεπιστήμιο Georgetown, προειδοποιώντας ότι «θα μπορούσε να σπείρει τους σπόρους για την επόμενη πανδημία».
Πώς όμως η απόφαση του Τραμπ θα μπορούσε να επηρεάσει τον ΠΟΥ και την παγκόσμια υγεία γενικότερα;
Τι κάνει ο ΠΟΥ;
Ο ΠΟΥ είναι ένας από τους διάφορους παγκόσμιους οργανισμούς που προέκυψαν από τα συντρίμμια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο οργανισμός ιδρύθηκε το 1948 σε μια προσπάθεια να προστατεύσει την υγεία του κόσμου. Το καταστατικό του, που υπογράφηκε από όλα τα τότε μέλη του ΟΗΕ, προειδοποιούσε ότι η «άνιση ανάπτυξη» των συστημάτων υγείας των διαφόρων χωρών αποτελούσε «κοινό κίνδυνο». Στόχος του οργανισμού είναι «η επίτευξη από όλους τους λαούς του υψηλότερου δυνατού επιπέδου υγείας».
Ο Thomas Parran, τότε γενικός χειρουργός των ΗΠΑ, δήλωσε ότι ο ΠΟΥ είναι κάτι περισσότερο από ένας οργανισμός υγείας, αλλά ένα «ισχυρό εργαλείο που σφυρηλατείται για την ειρήνη», το οποίο θα «συμβάλει στην αρμονία των ανθρώπινων σχέσεων». Σήμερα, ο οργανισμός εργάζεται σε περισσότερες από 150 τοποθεσίες σε όλο τον κόσμο, ηγείται των προσπαθειών για την επέκταση της καθολικής υγειονομικής κάλυψης και κατευθύνει τη διεθνή αντίδραση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας, από τον κίτρινο πυρετό έως τη χολέρα και τον Έμπολα.
Ωστόσο, ο οργανισμός έχει επικριθεί για αναποτελεσματικότητα, αδιαφάνεια, υπερβολική εξάρτηση από ιδιώτες δωρητές και παρεμπόδιση από πολιτικές ανησυχίες.
Τι έχει επιτευχθεί;
Το πιο αξιοσημείωτο επίτευγμα του ΠΟΥ ήταν η εξάλειψη της ευλογιάς, η οποία αποτέλεσε μια σπάνια περίπτωση συνεργασίας μεταξύ των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Το 1967, ο οργανισμός έθεσε τον φιλόδοξο στόχο να εξαλείψει την ασθένεια σε μια δεκαετία. Το τελευταίο γνωστό κρούσμα ήταν στη Σομαλία το 1977. Μέχρι το 1980, ο ΠΟΥ μπορούσε να κηρύξει την ευλογιά εκριζωμένη – η μόνη μολυσματική ασθένεια που πέτυχε αυτή τη διάκριση.
Επειδή ο οργανισμός είναι τόσο μεγάλος, τα αποτελέσματά του είναι συχνά «διάχυτα», δήλωσε ο Francois Balloux, διευθυντής του Ινστιτούτου Γενετικής στο University College του Λονδίνου (UCL). Επισήμανε τη σχεδόν καθολική ανοδική τάση του προσδόκιμου ζωής από την ίδρυση του ΠΟΥ ως επίτευγμα για το οποίο αξίζει επίσης τα εύσημα στον οργανισμό.
Πιο πρόσφατα, ηγήθηκε των αντιδράσεων σε επιδημίες ασθενειών όπως ο Έμπολα στη Δυτική Αφρική, από την οποία έχασαν τη ζωή τους τουλάχιστον 11.000 από τους περισσότερους από 28.000 ανθρώπους που μολύνθηκαν από το 2014 έως το 2016. Σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές, ο ΠΟΥ διεξήγαγε έρευνα σχετικά με την ασφάλεια ενός νεοαναπτυχθέντος εμβολίου – το οποίο πέτυχε σχεδόν τέλεια αποτελεσματικότητα και βοήθησε στην αναχαίτιση της εξάπλωσης της νόσου.
Γιατί ο Τραμπ θέλει την απόσυρση των ΗΠΑ;
Ο Τραμπ προσπάθησε για πρώτη φορά να αποχωρήσει από τον ΠΟΥ κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του το 2020, κατηγορώντας τον οργανισμό ότι «κακοδιαχειρίστηκε σοβαρά και συγκάλυψε» την εξάπλωση του Covid-19.
Ο Τραμπ έχει δηλώσει εδώ και καιρό ότι πιστεύει ότι ο κορωνοϊός προήλθε από ένα εργαστήριο στο Γουχάν της Κίνας, το οποίο το Πεκίνο προσπάθησε να συσκοτίσει. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ΠΟΥ έχει συμμεριστεί κάποιες από τις ανησυχίες του Τραμπ και τον Δεκέμβριο -πέντε χρόνια από τον εντοπισμό του πρώτου κρούσματος του Covid-19- κάλεσε την Κίνα να είναι πιο διαφανής για να βοηθήσει τον κόσμο να κατανοήσει πώς ξεκίνησε η πανδημία.
Κατά τη διάρκεια της τελευταίας προεκλογικής του εκστρατείας, ο Τραμπ ήταν πιο θρασύς, αποκαλώντας τον οργανισμό «τίποτα περισσότερο από μια διεφθαρμένη παγκοσμιοποιημένη απάτη», η οποία «κάλυψε επαίσχυντα τα ίχνη του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος».
Επικεντρώνοντας στην προέλευση της Covid-19, ο Τραμπ υποβάθμισε τον ρόλο που διαδραμάτισε ο ΠΟΥ -με αιχμή του δόρατος τις ΗΠΑ- στην καταπολέμηση του ιού μόλις άρχισε να εξαπλώνεται, λένε οι ειδικοί.
Υπάρχει επίσης μια οικονομική πτυχή στην εχθρότητα του Τραμπ. Ο πρόεδρος έχει δηλώσει στο παρελθόν ότι οι ΗΠΑ συνεισφέρουν περίπου 500 εκατομμύρια δολάρια ετησίως στον ΠΟΥ, σε σύγκριση με τα 40 εκατομμύρια δολάρια της Κίνας, παρά τον πολύ μεγαλύτερο πληθυσμό της.
Καθώς υπέγραφε το εκτελεστικό διάταγμα της Δευτέρας, ο Τραμπ ρωτήθηκε αν, ως πρόεδρος κατά τη διάρκεια της Covid-19, εκτιμούσε τη σημασία οργανισμών όπως ο ΠΟΥ.
«Το εκτιμώ, αλλά όχι όταν σε κλέβουν όπως εμάς», απάντησε.
Με πληροφορίες από CNN
