Οι λέξεις «κοινότητα συνταξιούχων» φέρνουν στο νου εικόνες από πολυθρόνες, παραμαγειρεμένο φαγητό και ατελείωτες ώρες τηλεόρασης κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η κοινότητα Latitude Margaritaville, κοντά στο Hilton Head Island στη Νότια Καρολίνα, είναι κάτι πολύ διαφορετικό.
«Το περασμένο Σαββατοκύριακο είχαμε πάρτι», λέει στον Economist η Λινέτ. «Είχαμε ζωντανή μπάντα και τρελό κέφι». Η Μπάρμπι,συγκρίνει τη ζωή εκεί με μία δεύτερη…φοιτητική ζωή.
Ενώ οι νέοι στον ανεπτυγμένο κόσμο είναι εθισμένοι στα κινητά τους, πιο αγχώδεις από τις προηγούμενες γενιές και πολύ λιγότερο πιθανό να χρησιμοποιούν παράνομες ουσίες ή να διασκεδάζουν επικινδύνως οι παππούδες τους (και σε μικρότερο βαθμό οι γονείς του) ανήκουν σε μια γενιά που πειραματίστηκε με sex, drugs and rock ‘n’ roll. Καθώς φτάνουν σε μεγαλύτερη ηλικία, κάποιοι δεν εγκαταλείπουν τις παλιές τους συνήθειες. Οι boomers (όσοι γεννήθηκαν από το 1946 έως και το 1964) είναι…«wild», δηλαδή γεμάτοι ζωντάνια, αλλά και κακές συνήθειες. Είναι πιο εργατικοί, αλλά και πιο…άτακτοι.
Μεταξύ εκείνων για τους οποίους «το άρμα του χρόνου πλησιάζει πιο κοντά», η χρήση—και κατάχρηση—ναρκωτικών και αλκοόλ έχει αυξηθεί. Και τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα επίσης εξαπλώνονται, όπως εξηγεί σε εκτενές ρεπορτάζ του ο Economist. Η συχνότητα της γονόρροιας, για παράδειγμα, στους Αμερικανούς ηλικίας 55 και άνω έχει αυξηθεί περισσότερο από έξι φορές από το 2010 έως. «Σήμερα, τα μεγαλύτερης ηλικίας άτομα ίναι πιο πιθανό να συμμετέχουν στη “κουλτούρα” περιστασιακών σχέσεων και στο σεξ χωρίς προφυλάξεις, κάτι που ενδέχεται να ενθαρρύνεται περαιτέρω από τη διαθεσιμότητα φαρμάκων για σεξουαλική δυσλειτουργία, την κοινή διαβίωση σε κοινότητες συνταξιούχων και τη χρήση εφαρμογών γνωριμιών για ηλικιωμένους», παρατήρησε η Τζέινι Στέκενράιντερ σε μια μελέτη της στο Lancet.
Παρόμοιες αυξήσεις παρατηρούνται και αλλού. Παρότι στα τέσσερα χρόνια μέχρι το 2023 ο συνολικός αριθμός των νέων λοιμώξεων από σύφιλη στους νέους ενήλικες στην Αγγλία μειώθηκε ελαφρώς, τα περιστατικά στους άνω των 65 αυξήθηκαν κατά 31%. Και αυτό παρά το γεγονός ότι είχαν ήδη εκτοξευθεί τα προηγούμενα πέντε χρόνια.
Στο παρελθόν, οι νεανικές επαναστατικές και απερίσκεπτες συμπεριφορές ανησυχούσαν τους πολιτικούς. Σήμερα, οι ηλικιωμένοι πιέζουν τα δημόσια συστήματα, προκαλούν χάος στην εθνική πολιτική και αποτελούν ένα αυξανόμενο ποσοστό των κοινωνικών προβλημάτων, παρατηρεί ο Economist. Οι σημερινοί 65αρηδες δεν είναι άνθρωποι που έχουν αποσυρθεί από τη ζωή. Εργάζονται και μπορεί παράλληλα να ζουν πιο έντονα από τους 20αρηδες και 30αρηδες που αφοσιώνονται σε καριέρα και… social media.
O αριθμός των ανθρώπων άνω των 65 αυξάνεται στις πλούσιες χώρες. Στη Βρετανία αποτελούν περισσότερο από το ένα πέμπτο του πληθυσμού. Και θέλουν να διασκεδάζουν. Με έναν τρόπο, οι ηλικίες μεταξύ 55 και 75 ετών—χονδρικά, οι baby boomers και κάποιοι από τη «Γενιά Χ»—είναι αυτό που θα μπορούσε κάποιος να αποκαλέσει «η νέα γενιά προβλημάτων».
Το αλκοόλ πολύ πιο συχνό στις μεγαλύτερες ηλικίες
Τι τους κάνει τόσο απερίσκεπτους; Ένας λόγος είναι οι αντιλήψεις τους για το ποτό, τα ναρκωτικά και το σεξ. Στις δύο δεκαετίες μέχρι το 2023, το ποσοστό των Αμερικανών ηλικίας 18-34 ετών που «χρησιμοποιούν αλκοολούχα ποτά περιστασιακά» μειώθηκε από 72% σε 62%, σύμφωνα με την Gallup. Ωστόσο, στους άνω των 55 η χρήση αλκοόλ αυξήθηκε από 49% σε 59%.
Παρόμοιες τάσεις εμφανίζονται σχεδόν παντού στις πλούσιες χώρες. «Ενώ οι νέοι Αυστραλοί πίνουν σε λιγότερο επικίνδυνα επίπεδα, υπάρχει σημαντική αύξηση στην επικίνδυνη κατανάλωση από τους μεγαλύτερης ηλικίας Αυστραλούς», ανέφερε το Ίδρυμα Αλκοόλ και Ναρκωτικών της Αυστραλίας το 2022.
Στη Γαλλία η κατανάλωση αλκοόλ έχει μειωθεί μεταξύ όλων των ομάδων τα τελευταία χρόνια. Αλλά είναι οι νέοι που το εγκαταλείπουν περισσότερο. «Υπάρχει απώλεια της παράδοσης του κρασιού στις οικογένειες», παραπονέθηκε ο Μπερνάρ Φαρζ, επικεφαλής της ομάδας παραγωγών κρασιού της Γαλλίας, σε συνέντευξή του στην οικονομική εφημερίδα Les Echos.
Το ίδιο και τα ναρκωτικά
Ό,τι ισχύει για το αλκοόλ ισχύει και για άλλες ουσίες. Στην Αμερική, η χρήση κάνναβης έχει αυξηθεί κατακόρυφα μεταξύ των μεγαλύτερων ηλικιακών ομάδων—ίσως όχι τυχαία, δεδομένου ότι είναι πλέον νόμιμη στις περισσότερες πολιτείες και η γενιά των baby boomers ήταν αυτή που τη χρησιμοποιούσε περισσότερο όταν ήταν νέα. Τόσο ο Μπαράκ Ομπάμα όσο και πιο πρόσφατα η Καμάλα Χάρις, έχουν παραδεχθεί εκτεταμένη χρήση στη νεότητά τους.
Αλλά η τάση είναι εξίσου δραματική αλλού. Στην Ισπανία, το ποσοστό των ανθρώπων ηλικίας 55-64 ετών που δηλώνουν ότι έχουν χρησιμοποιήσει κοκαΐνη τον τελευταίο χρόνο αυξήθηκε οκταπλάσια μέσα σε 15 χρόνια. Στην Αγγλία, άνθρωποι στα 50 τους «επιστρέφουν στις παλιές συνήθειες» σε φεστιβάλ, λέει η Φιόνα Μέισαμ, ακαδημαϊκός του Πανεπιστημίου του Λίβερπουλ που μελετά τη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ.
Διαζύγια και σεξ
Και μετά υπάρχει το σεξ. Οι ρυθμοί διαζυγίων στις πλούσιες χώρες γενικά μειώνονται. Αυτό όμως συμβαίνει κυρίως επειδή πολύ λιγότεροι άνθρωποι παντρεύονται και όσοι το κάνουν περιμένουν να βρουν τον κατάλληλο σύντροφο και αποφεύγουν να παντρευτούν πολύ νέοι, όπως εξηγεί ο Economist.
Αλλά τα διαζύγια αυξάνονται μεταξύ των συνταξιούχων. Το 2022, περισσότερα ζευγάρια στην Ιαπωνία χώρισαν μετά από τουλάχιστον 20 χρόνια γάμου από ποτέ, παρόλο που οι ρυθμοί έχουν μειωθεί στις νεότερες ομάδες. Περισσότεροι από ένας στους τέσσερις Αμερικανούς άνω των 60 ζουν μόνοι.
Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι κάνουν λιγότερο σεξ. Μια μελέτη από την Ολλανδία διαπίστωσε ότι το ποσοστό των ανθρώπων άνω των 75 ετών που δηλώνουν ότι είναι σεξουαλικά ενεργοί αυξήθηκε από 16% το 2014 σε 27% λιγότερο από μία δεκαετία αργότερα.
Μια άλλη εποχή, μια άλλη συμπεριφορά
Η συμπεριφορά των baby boomers παρουσιάζει έντονη αντίθεση με αυτήν των παιδιών τους, που αποδεικνύονται εντυπωσιακά… ήσυχα. Ωστόσο, αυτή η γενιά ήταν πάντα χαοτική. Και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, οι baby boomers και στη συνέχεια η Generation X γεννήθηκαν από γονείς που βγήκαν από τον πόλεμο και μπήκαν στην ευημερία της δεκαετίας του 1950 και 1960, παντρεύτηκαν νέοι, απέκτησαν παιδιά νωρίς και τα μεγάλωσαν με ελάχιστη προσοχή. Μεγάλωσαν αναπνέοντας καυσαέρια από μολυβδούχο βενζίνη. Είχαν πρόσβαση σε αντισύλληψη, άμβλωση και ποπ μουσική.
Πιο λεπτές τάσεις μπορεί επίσης να επηρεάζουν. Καταρχάς, όσοι συνταξιοδοτούνται σήμερα είναι πολύ πιο πλούσιοι από το παρελθόν. Το 1993, λίγο πάνω από τους μισούς Βρετανούς άνω των 65 ετών ήταν ιδιοκτήτες της κατοικίας τους. Σήμερα, το ποσοστό έχει φτάσει στα τρία τέταρτα.
Λιγότερες ευθύνες
Δεύτερον, έχουν λιγότερες ευθύνες. Από τη δεκαετία του 1970, καθώς η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας αυξήθηκε, οι παππούδες ανέλαβαν περισσότερη φροντίδα παιδιών. Όμως, την τελευταία δεκαετία, τα ποσοστά γεννήσεων έχουν μειωθεί δραματικά, με αποτέλεσμα περισσότεροι ηλικιωμένοι να μην έχουν παιδιά ή εγγόνια. Ακόμη και όσοι έχουν, αναμένεται να κάνουν λιγότερα. Η πληρωμένη φροντίδα παιδιών έχει αυξηθεί, ενώ σε κάποιες χώρες το κράτος παρέχει επιδοτούμενους παιδικούς σταθμούς. Στην Ολλανδία, για παράδειγμα, μόνο το 2% των παππούδων δηλώνει ότι πρέπει να παρέχει «εντατική» φροντίδα. Έτσι, μένει περισσότερος χρόνος για… διασκέδαση με αλκοόλ.
Ποιες είναι οι συνέπειες όλων αυτών; Όταν η υπερβολή της νεότητας αυξάνεται, συχνά θεωρείται σύμβολο κοινωνικής παρακμής. Ελάχιστοι ανησυχούν για τους ηλικιωμένους γονείς τους που μπορεί να είναι ριψοκίνδυνοι, παρά για το αντίθετο. Παρομοίως, κυβερνητικές έρευνες για κατανάλωση αλκοόλ, τζόγο, κάπνισμα και σχετικές εκστρατείες ευαισθητοποίησης εστιάζουν στους νέους. Η Υπηρεσία Κατάχρησης Ουσιών και Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ, που παρακολουθεί τη χρήση ναρκωτικών, χωρίζει τις μελέτες της σε δύο ομάδες: κάτω των 25 και όλους τους υπόλοιπους. Αυτό όμως έρχεται σε κόντρα με τα πραγματικά δεδομένα.
Ανάγκη για περισσότερη ενημέρωση
Οι νεο-χωρισμένοι ηλικιωμένοι είναι αυτοί που μάλλον χρειάζονται υπενθύμιση ή, ίσως, ενημέρωση για πρώτη φορά, για το πόσο εύκολα εξαπλώνονται οι λοιμώξεις.
Η χρήση ναρκωτικών στη μέση ηλικία έχει επίσης συνέπειες. Στην Αγγλία και την Ουαλία, το 2022, οι θάνατοι ατόμων άνω των 50 από κατάχρηση ναρκωτικών αποτελούσαν πάνω από το ένα τρίτο των θανάτων, από μόλις 13% πριν από δύο δεκαετίες. Πολλοί από αυτούς είναι παλιοί χρήστες ηρωίνης, αλλά όχι όλοι. Οι θάνατοι από κοκαΐνη είναι πλέον πολύ συχνότεροι στους ηλικιωμένους παρά στους νέους. Τουλάχιστον 38 άτομα άνω των 50 ετών πέθαναν από υπερβολική δόση ecstasy – ένα ναρκωτικό που συνδέεται συνήθως με την κουλτούρα του rave – στα τέσσερα χρόνια ως το 2022.
