Ενθουσιώδεις επαναστάτες μπαίνουν αναίμακτα στην πρωτεύουσα, ένας πρόεδρος τρέπεται σε φυγή, ένας έκπληκτος ξένος προστάτης διαπραγματεύεται την εκκένωση των δυνάμεών του. Οι εξελίξεις στη Συρία έχουν αρκετές παραλληλίες με εκείνες του Αφγανιστάν πριν από τρία χρόνια.
Και στις δύο περιπτώσεις, όπως εξηγεί το Foreign Policy, η αποσύνθεση των κυβερνητικών δυνάμεων ήταν ξαφνική και ολοκληρωτική. Είναι ασαφές πόσο από το οπλοστάσιο του Άσαντ, το οποίο αποτελείται κυρίως από σοβιετικής και ρωσικής κατασκευής όπλα, κληρονόμησαν οι νικητές αντάρτες της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS) – αν υποθέσουμε ότι τα όπλα επέζησαν από τους ισραηλινούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς της περασμένης εβδομάδας που στόχευαν στην καταστροφή μεγάλου μέρους τους, συμπεριλαμβανομένων πολεμικών πλοίων, μαχητικών αεροσκαφών και αποθηκών πυρομαχικών.
Περιπλέκοντας περαιτέρω την κατάσταση, επιπλέον όπλα μπορεί να εγκαταλείφθηκαν από τακτικά ρωσικά στρατεύματα και μισθοφόρους που εγκατέλειπαν τα φυλάκιά τους έξω από τις μεγάλες ρωσικές βάσεις στην Ταρτούς και τη Λατάκεια, όπου τώρα λαμβάνει χώρα μια πιο οργανωμένη εκκένωση στρατιωτών και εξοπλισμού. Ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο, σημειώνει το FP στην ανάλυσή του: Μετά από δεκαετίες υποστήριξης από υπερδυνάμεις, και τα δύο καθεστώτα άφησαν πίσω τους βουνά όπλων και πυρομαχικών που είχαν προμηθευτεί από τους αντίστοιχους προστάτες τους.
Αλλά ποιος προστάτης έχασε περισσότερα με την κατάρρευση του πελάτη του, οι Ηνωμένες Πολιτείες ή η Ρωσία;
Τα όπλα στη Συρία
Η σχέση Ρωσίας – Συρίας όσον αφορά τα όπλα χρονολογείται από τον Ψυχρό Πόλεμο, όταν η Σοβιετική Ένωση χρησιμοποιούσε το τεράστιο στρατιωτικοβιομηχανικό της σύμπλεγμα για να στέλνει αεροσκάφη, άρματα μάχης, πυροβολικό και πυραύλους σε κράτη-πελάτες σε όλο τον κόσμο. Δεδομένα από το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών της Στοκχόλμης δείχνουν ότι από το 1950 έως το 1991, τα σοβιετικά όπλα αποτελούσαν το 94% των συνολικών εισαγωγών όπλων της Συρίας.
Η Συρία έχασε σημαντικές ποσότητες όπλων και εξοπλισμού κατά τους Αραβοϊσραηλινούς πολέμους του 1967 και του 1973. Ωστόσο, από το 1975 έως το 1991, οι Σοβιετικοί επανεξόπλισαν τις δυνάμεις του Χαφέζ αλ Άσαντ, παρέχοντας ή πουλώντας στη Συρία 20 βομβαρδιστικά, 250 μαχητικά αεροσκάφη, 117 ελικόπτερα, 756 αυτοκινούμενα πυροβόλα, 2.400 οχήματα μάχης πεζικού, 2.550 άρματα μάχης, τουλάχιστον 7.500 αντιαρματικούς πυραύλους και περισσότερους από 13.000 πυραύλους εδάφους-αέρος.
Στην αρχή του συριακού εμφυλίου πολέμου, το 2011, η Συριακή Αεροπορία διέθετε περίπου 700 αεροσκάφη σταθερών και περιστροφικών πτερύγων σε διάφορα επίπεδα ετοιμότητας. Οι χερσαίες δυνάμεις της διέθεταν περίπου 5.000 άρματα μάχης, 4.000 θωρακισμένα οχήματα, 3.400 πυροβόλα, 2.600 αντιαρματικά όπλα και 600 οχήματα αναγνώρισης.
Πολλά από αυτά τα όπλα καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια έντονων αστικών συγκρούσεων με οχυρά των ανταρτών και αργότερα με το Ισλαμικό Κράτος. Ανοιχτές πηγές ερευνητών επιβεβαίωσαν ότι ο Συριακός Αραβικός Στρατός έχασε τουλάχιστον 3.380 άρματα μάχης και θωρακισμένα οχήματα μεταξύ 2011 και 2020. Οι ρωσικές παραδόσεις μαχητικών αεροσκαφών, ελικοπτέρων, εκατοντάδων αρμάτων και τακτικών πυραύλων, καθώς και χιλιάδων αντιαρματικών και αντιαεροπορικών πυραύλων κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης, ενίσχυσαν τις δυνάμεις του Άσαντ. Όπως είδαμε αυτόν τον μήνα, ο εξοπλισμός δεν ήταν αρκετός για να διασφαλίσει την επιβίωση του καθεστώτος.
Τι έπεσε στα χέρια της HTS, τι κατέστρεψαν οι Ισραηλινοί
Το πόσα άρματα μάχης και θωρακισμένα οχήματα άφησε πίσω το καθεστώς Άσαντ είναι ασαφές. Η Oryx, ένας άλλος παρατηρητής συγκρούσεων με ανοιχτές πηγές, κατέγραψε την κατάληψη εξοπλισμού του καθεστώτος από την HTS κατά την ταχεία επέλασή της. Τουλάχιστον 150 άρματα μάχης, περισσότερα από 75 πυροβόλα, 69 οχήματα μάχης πεζικού και 64 εκτοξευτές πολλαπλών πυραύλων και αντιαεροπορικά πυροβόλα έπεσαν στα χέρια της. Χιλιάδες ακόμα θωρακισμένα οχήματα, πυροβόλα και πυραύλοι πιθανότατα βρίσκονται πλέον στον έλεγχο των ισλαμιστών ή θα βρίσκονται σύντομα.
Ωστόσο, η πιθανή συλλογή όπλων της HTS μπορεί να έχει υποστεί σημαντική ζημιά πριν ακόμα να είχε πλήρως κατανοηθεί η έκταση της νίκης της ομάδας. Την περασμένη εβδομάδα, ο ισραηλινός στρατός χτύπησε περίπου 500 στόχους στη Συρία, ισχυριζόμενος ότι κατέστρεψε το 70-80% των στρατιωτικών δυνατοτήτων του καθεστώτος Άσαντ.
Σύμφωνα με τις Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις (IDF), οι επιθέσεις τους «κατέστρεψαν το μεγαλύτερο μέρος των αποθεμάτων πυραύλων και άλλων στρατηγικών όπλων του καθεστώτος Άσαντ», περιλαμβανομένων «πυραύλων Scud, κρουζ, και εδάφους-αέρος, drones, μαχητικών αεροσκαφών, επιθετικών ελικοπτέρων και αρμάτων μάχης». Δεκάδες πυραύλοι μεγάλου βεληνεκούς και τα πλοία που τους μετέφεραν καταστράφηκαν σε επιθέσεις στα λιμάνια της Αλ-Μπαϊντά και της Λατάκειας. Οι IDF χτύπησαν επίσης αεροπορικές βάσεις του συριακού στρατού, υπόστεγα και αρκετές εγκαταστάσεις παραγωγής όπλων.
Υπάρχει λόγος να είμαστε σκεπτικοί για μερικούς από τους ισχυρισμούς των Ισραηλινών, παρατηρεί το FP. Η φθορά από αεροπορικούς βομβαρδισμούς συχνά υπερεκτιμάται. Οι αεροπορικές επιθέσεις στα Βαλκάνια, τον Περσικό Κόλπο και κατά του Ισλαμικού Κράτους δεν είχαν μειώσει τις δυνατότητες του εχθρού (ή τους θανάτους αμάχων) όσο αρχικά είχαν εκτιμήσει οι αναλύσεις των ζημιών.
Τα ρωσικά όπλα έχουν επίσης κλαπεί από ομάδες υποστηριζόμενες από το Ιράν. Συστήματα όπως οι αντιαρματικοί πύραυλοι Kornet έχουν φτάσει φημολογούμενα στο Λίβανο μέσω Συρίας. Ο ισραηλινός στρατός εκτίμησε ότι το 60-70% των όπλων της Χεζμπολάχ που κατέσχεσε στο Λίβανο τις πρώτες μέρες της εισβολής του φθινοπώρου, ήταν ρωσικής κατασκευής.
Η ρωσική στρατιωτική δύναμη στη Συρία, συμπεριλαμβανομένων αεροσκαφών και ναυτικών σκαφών, έχει αποσυρθεί και φαίνεται να εκκενώνει εν μέρει, αλλά δεν έχει αποχωρήσει πλήρως από τη χώρα. Η αναθεωρημένη μίσθωση που θα επιτρέπει στη Ρωσία να διατηρήσει τις βάσεις της στη Λατάκεια και την Ταρτούς μπορεί να είναι ακόμη μια δυνατότητα.
Αυτό το συγκριτικό στοιχείο με την κατάρρευση του Αφγανιστάν φανερώνει την πραγματική διάσταση της ζημιάς που υπέστη η Ρωσία από την κατάρρευση της Συρίας, σε αντίθεση με τις συζητήσεις για την απώλεια εξοπλισμού των Ηνωμένων Πολιτειών στο Αφγανιστάν.
Τι όπλα εξασφάλισαν οι Ταλιμπάν
Οι ΗΠΑ υπολογίζουν ότι οι Ταλιμπάν κατέλαβαν εξοπλισμό αξίας άνω των 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων μετά την πτώση της κυβέρνησης του Αφγανιστάν που υποστηριζόταν από τη Δύση, πριν από τρία χρόνια. Έκθεση του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ, τον Αύγουστο του 2022, ανέφερε ότι παρέμειναν στην Αφγανιστάν οχήματα ξηράς αξίας 4,12 δισεκατομμυρίων δολαρίων και στρατιωτικά αεροσκάφη αξίας 923,3 εκατομμυρίων δολαρίων μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ. Έκθεση που δεν δημοσιεύθηκε και στάλθηκε στο Κογκρέσο ανέφερε ότι είχαν αφεθεί πίσω 9.524 πυρομαχικά αέρος-εδάφους, 40.000 οχήματα, 300.000 ελαφρά όπλα και 1,5 εκατομμύρια σφαίρες.
Οι Ταλιμπάν έχουν τώρα τη δική τους αεροπορία. Έκθεση του Νοεμβρίου 2022 από παρατηρητή της αμερικανικής κυβέρνησης βρήκε ότι «περίπου δύο εβδομάδες πριν την κατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν, τα αρχεία του Υπουργείου Άμυνας δείχνουν ότι η Αφγανική Πολεμική Αεροπορία είχε 162 αεροσκάφη που είχαν παρασχεθεί από τις ΗΠΑ, εκ των οποίων τα 131 ήταν σε κατάσταση πτήσης».
Ωστόσο, οι Αφγανοί πιλότοι πέταξαν περίπου το ένα τρίτο αυτών των αεροσκαφών και ελικοπτέρων στο Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν τις τελευταίες μέρες της αποχώρησης. Άλλα 80 στο αεροδρόμιο της Καμπούλ καταστράφηκαν από τις αμερικανικές δυνάμεις. Μερικά από αυτά ίσως επισκευάστηκαν από τότε που οι Ταλιμπάν ανέλαβαν την εξουσία. Στο μεταξύ, οι Ταλιμπάν βασίζονται στα υπόλοιπα σοβιετικά αεροσκάφη για τη μεταφορά στρατευμάτων, στρατιωτικού και ανθρωπιστικού φορτίου και αξιωματούχων του καθεστώτος.
Μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ, το Αφγανιστάν μετατράπηκε σε μια τεράστια αγορά όπλων. Αναφέρεται ότι αμερικανικά όπλα χρησιμοποιήθηκαν στο Κασμίρ, το Πακιστάν και τη Γάζα και θα εμφανιστούν αναπόφευκτα σε περισσότερα πεδία μάχης στο μέλλον. Οι ειδικοί ισχυρίζονται ότι πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες παραβιάσεις όπλων στην ιστορία.
Η διαφορά
Θα πρέπει παρόλα αυτά να επισημανθεί ότι αριθμοί που συγκρίνουν το Αφγανιστάν με τη Συρία κρύβουν μια σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο χαμένων αποθεμάτων. Οι Ρώσοι θα μπορούσαν πραγματικά να χρησιμοποιήσουν αυτά τα όπλα σήμερα, ενώ οι ΗΠΑ άφησαν λίγα από τα καλύτερα όπλα τους στο Αφγανιστάν. Ο Αφγανικός Εθνικός Στρατός και οι δυνάμεις ασφάλειας είχαν σχεδιαστεί για εσωτερική ασφάλεια και ήταν κυρίως εξοπλισμένοι με δεύτερης και τρίτης κατηγορίας αμερικανικό εξοπλισμό που υποτίθεται ότι ήταν επαρκής για να χειριστεί μια ελαφρώς εξοπλισμένη αντάρτικη ομάδα. Πολλά από τα αμερικανικά όπλα στο Αφγανιστάν ήταν ταυτόχρονα πολύ ακριβά για να μεταφερθούν πίσω και δεν είχαν επαρκή στρατιωτική αξία για να δικαιολογήσουν την προσπάθεια. Ήταν φθηνότερο να κόψουν πολλά αμερικανικά οχήματα σε παλιοσίδερα ή να τα αφήσουν στις αφγανικές δυνάμεις ασφαλείας.
Η Ρωσία, από την άλλη πλευρά, έχει χάσει χιλιάδες οχήματα μάχης, αεροσκάφη και ακόμη και πολεμικά πλοία από την εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Από την αρχή του πολέμου, η Ρωσία φέρεται να έχει χάσει περίπου 8.800 θωρακισμένα οχήματα μάχης, πάνω από 3.000 άρματα μάχης και σχεδόν 250 μαχητικά αεροσκάφη και ελικόπτερα. Η Ρωσία έχασε περίπου 300 άρματα μάχης στη μάχη των πέντε μηνών για την πόλη Αβντίιβκα στην Ουκρανία.
Ακόμα και σε μια πολεμική οικονομία, η παραγωγή νέων όπλων δεν μπορεί να καλύψει αυτές τις απώλειες. Η Ρωσία έχει εξαντλήσει τα τεράστια σοβιετικά αποθέματα όπλων και πυρομαχικών, ρίχνοντας παλαιωμένα άρματα μάχης και θωρακισμένα οχήματα στη μάχη. Η έλλειψη μηχανημάτων για την κατασκευή κάννηνών πυροβόλων έχει οδηγήσει σε ευρεία ανακύκλωση των βαρελιών πυροβολικού, ένα κρίσιμο συστατικό της αιματηρής σύγκρουσης στο Ντονμπάς. Η Ρωσία αντιμετωπίζει έλλειψη σε αρκετές κατηγορίες όπλων, γεγονός που μπορεί να περιορίσει την ικανότητά της να πολεμήσει το 2025.
Σε αντίθεση με τα M-16 και τα φορτηγά Ford Ranger των Ταλιμπάν, τα οποία είναι δύσκολο να χρησιμοποιηθούν για να υπερφαλαγγίσουν έναν σοβαρό αντίπαλο, το οπλοστάσιο της Συρίας θα μπορούσε να παρέχει κάποια πραγματική στρατιωτική δυνατότητα. Πολλοί από αυτούς τους υπολογισμούς είναι πλέον υποθετικοί, δεδομένων των επιθέσεων του Ισραήλ στις στρατιωτικές βάσεις και εγκαταστάσεις της Συρίας. Αλλά με βάση τους αριθμούς και τα είδη των όπλων που χάθηκαν από τη Ρωσία και τον πρώην πελάτη της στη Δαμασκό, η Μόσχα έχει υποστεί μια πολύ σημαντικότερη ήττα από την Ουάσιγκτον με τις πολυάριθμες συζητήσεις γύρω από τις απώλειες εξοπλισμού στην Αφγανιστάν.
