Χιλιάδες Σύροι βγήκαν το Σαββατοκύριακο στους δρόμους για να γιορτάσουν την ανατροπή του Μπασάρ αλ Άσαντ. Τα αγάλματα του ίδιου και του πατέρα του γκρεμίζονται, σφραγίζοντας το τέλος ενός καθεστώτος που κυβέρνησε τη χώρα επί 61 χρόνια. Οι περισσότεροι πάντως κάτοικοι των μεγάλων πόλεων της Συρίας έμειναν στα σπίτια τους.
Ο φόβος για το αύριο κυριαρχεί, καθώς ουδείς μπορεί να έχει εμπιστοσύνη στους τζιχαντιστές που κατέλαβαν τη χώρα, που ενδεχομένως θα θελήσουν να επιβάλουν τη σαρία –τον ισλαμικό νόμο.
Το μέλλον της Συρίας δεν είναι ακόμη προβλέψιμο. Ολόκληρη η Μέση Ανατολή τώρα, βρίσκεται αντιμέτωπη με μια νέα τάξη πραγμάτων. Πάνω από όλα αναδιανέμονται οι σφαίρες επιρροής.
Ο Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζουλάνι, ο ηγέτης της ισλαμιστικής οργάνωσης Χαγιάτ Ταχρι αλ Σαμ, διαπραγματεύεται την μεταβίβαση της εξουσίας. «Συζητείται μια μεταβατική κυβέρνηση με τέσσερις αρχηγούς από τις διάφορες φατρίες», λένε στη «Ναυτεμπορική», ξένοι ανταποκριτές στη Δαμασκό και στη γειτονική Βηρυτό. Προς το παρόν, οι τζιχαντιστές ελέγχουν όλη τη Δαμασκό, λέει. Έγιναν πολλές λεηλασίες, πυρπολήθηκαν κτίρια και επιβλήθηκε απαγόρευση κυκλοφορίας.
«Οι επόμενες μέρες θα δώσουν τουλάχιστον κάποια κατεύθυνση για το πώς θα συνεχίσουν τα πράγματα πολιτικά,» λέει στη «Ν» βρετανός δημοσιογράφος στη Βηρυτό. «Δεν ξέρω κανέναν Σύρο που να μην είναι γεμάτος φόβο για την αβεβαιότητα και την πιθανή διακυβέρνηση των ισλαμιστών. Δεν είναι επίσης σαφές εάν θα ληφθούν υπόψη οι μειονότητες και τι θα γίνει με τους χιλιάδες Χριστιανούς που ζουν στη Συρία».
Ο φόβος του πληθυσμού
Το σίγουρο είναι ότι η προσπάθεια οικοδόμησης ενός νέου καθεστώτος στη Δαμασκό είναι πιθανό να συναντήσει σημαντική αντίσταση: «Ακόμη κι αν κάποιος ήθελε να προσπαθήσει να κυβερνήσει ξανά τη Συρία με τον ίδιο αυταρχικό τρόπο και με μια μόνο ιδεολογία, όπως ήταν υπό το καθεστώς Άσαντ- θα είναι δύσκολο. Υπάρχει ισχυρό πνεύμα αντίστασης στον πληθυσμό, οι μισοί από τους οποίους εκτοπίστηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου», εξηγεί ο βρετανός δημοσιογράφος, που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του.
Μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, υπάρχουν πολλά ερωτήματα σχετικά με την αντικατάστασή του και κυρίως πόσος καιρός θα χρειαστεί για να μπουν τα πράγματα στη θέση τους.
Αναμφίβολα θα δούμε να εξελίσσεται ένας περιφερειακός ανταγωνισμός ανάμεσα στους γειτονικούς «παίκτες»- κυρίως την Τουρκία και το Ισραήλ, που ήδη εμφανίζονται ως οι μεγάλοι θριαμβευτές από την πτώση του καθεστώτος Ασαντ. «Μια πτώση του ακολούθησε δύο άλλα κατακλυσμιαία γεγονότα που προκάλεσαν την κατάρρευση του φιλοϊρανικού στρατοπέδου: τον «αποκεφαλισμό» της Χεζμπολάχ στο Λίβανο από το Ισραήλ και τον δραστικό περιορισμό της δράσης της Χαμάς-των δύο σημαντικών συμμάχων του έκπτωτου Σύρου προέδρου.
Νίκη του Ερντογάν;
Για τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η νίκη των ισλαμιστών δεν είναι παρά ένας θρίαμβος. Σε αντίθεση με τον Συριακό Εθνικό Στρατό (SNA), η τζιχαντιστική πολιτοφυλακή του αλ Τζουλάνι δεν είναι άμεσα σύμμαχος με την Τουρκία. Αλλά η Αγκυρα είναι μια σημαντική περιοχή εφοδιασμού. Μόνο το πράσινο φως του Ερντογάν τους επέτρεψε να προχωρήσουν στην επίθεση από τις 27 Νοεμβρίου και ουσιαστικά να κατατροπώσουν τα στρατεύματα του Άσαντ.
Η Τουρκία υπήρξε άλλωστε ο πιο «συνεπής» παράγοντας σε όλη τη διάρκεια του 13χρονου εμφυλίου πολέμου στη Συρία. Από το 2011, η κυβέρνηση Ερντογάν είχε δείξει την υποστήριξή της σε όσους αντιτάχθηκαν στο καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ, εξοπλίζοντας τους αντάρτες . Ενώ τα αραβικά κράτη, που αρχικά υποστήριζαν την εξέγερση, είχαν συνάψει ειρήνη με τον Άσαντ τα τελευταία χρόνια και τον δέχτηκαν ξανά στον Αραβικό Σύνδεσμο, η Άγκυρα συνέχισε να χρηματοδοτεί και να υποστηρίζει τις διάφορες φατρίες της αντιπολίτευσης στη Συρία.
Το τι ακριβώς σχεδιάζουν να κάνουν οι τζιχανιστές και ο ηγέτης τους με τη νέα δύναμη που απέκτησαν, δεν είναι ξεκάθαρο. Ο ηγέτης των ανταρτών ήταν κάποτε ριζοσπάστης, αλλά τώρα εμφανίζεται μετριοπαθής, αλλά οι ειδικοί συνεχίζουν να τον κατατάσσουν ως τρομοκράτη. Αλλά το γεγονός είναι: Χωρίς τον Ερντογάν, τίποτα δεν μπορεί να συμβεί στη Συρία.
Ο Τούρκος πρόεδρος δεν θα εγκαταλείψει τις περιοχές που κατέχουν τουρκικά στρατεύματα και συμμαχικές πολιτοφυλακές στο βόρειο τμήμα της Συρίας. Τους χρειάζεται για να περιορίσουν τα τις δυνάμεις των Κούρδων της Συρίας. «Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο Ερντογάν δημιουργεί μια περιοχή επιρροής στα νότια σύνορα με την Τουρκία που στηρίζει τη διεκδίκησή του για μεγαλύτερη «εξουσία» στη Μέση Ανατολή. Και κυρίως να αποτρέψει με κάθε τρόπο την ίδρυση Κουρδικού κράτους- κάτι που θα οδηγούσε ενδεχομένως και στην απόσχιση ενός σημαντικού τμήματος της χώρας. Στην Τουρκία άλλωστε κατοικούν πάνω από 20 εκατομμύρια Κούρδοι-το ένα τέταρτο του πληθυσμού της χώρας.
Οι τέσσερις άσοι της Τουρκίας
Ο Ερντογάν θα χρησιμοποιήσει πάντως τώρα την επιρροή του για να εμφανιστεί ο ίδιος και η χώρα του με αυξημένη ισχύ ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή. «Ως μέλος του ΝΑΤΟ από τη μια πλευρά, ως σύμμαχος της Ρωσίας από την άλλη, ο Ερντογάν κατέχει πλέον κεντρική θέση ισχύος στη Μέση Ανατολή. Θα εμφανιστεί επίσης και θα λειτουργήσει ως προστάτης των μουσουλμάνων στην περιοχή. Και μπορεί να στείλει πίσω εκατομμύρια Σύρους που είχαν καταφύγει στη χώρα του, διεκδικώντας έτσι μια μεγάλη εγχώρια πολιτική επιτυχία».
«Ο Ερντογάν έχει πλέον τέσσερις άσους στο χέρι του. Και η Δύση; Δεν έχει να συνεισφέρει σε τίποτα από όλα αυτά. Οι ΗΠΑ έχουν επίσης στρατιωτικές βάσεις στη νότια Συρία. Και δεν θέλουν να το εγκαταλείψουν. Αλλά δεν είναι σαφές τι θέλει ο εκλεγμένος πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ. Ήδη ζητά κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία. Αλλά στη Συρία, θα θελήσει να φέρει τα αμερικανικά στρατεύματα στο «σπίτι», όπως έγινε στο Αφγανιστάν;
Η μεγάλη ήττα του Ιράν
Όποια επιρροή κερδίζει ο Ερντογάν, τη χάνει το Ιράν. Με τον Άσαντ, ένας στρατηγικός σύμμαχος των μουλάδων, έπεσε. Τον είχαν υποστηρίξει από νωρίς με στρατεύματα για να εξασφαλίσουν την εξουσία του. Ο Άσαντ ήταν μέρος του «Άξονα της Αντίστασης», που περιλαμβάνει τις σιιτικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ και τους Χούθι στην Υεμένη. Μέσω του Άσαντ και της Χεζμπολάχ, η Τεχεράνη εξασφάλιζε την επιρροή της στον Λίβανο. Η διαδρομή ανεφοδιασμού των αντιπροσώπων του Ιράν στη Μέση Ανατοκή, έχει πλέον σπάσει. Η Τεχεράνη χάνει επίσης μέρος της επιρροής της στον Λίβανο.
Εκτός από την Τουρκία και το Ιράν, το τέλος του Άσαντ είναι ήττα και για τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν. Η Ρωσία απέτυχε ως προστάτιδα δύναμη στο καθεστώς Ασαντ γιατί απλά δεν μπορούσε πλέον να το βοηθήσει.
«Χαστούκι» για το Κρεμλίνο
Πάρα πολλά στρατεύματα και πόροι είναι δεσμευμένα στην Ουκρανία, το Κρεμλίνο δεν ήταν πλέον σε θέση να επηρεάσει αποφασιστικά την προέλαση των ισλαμιστών, παρά τις πολλές αεροπορικές επιδρομές. Η Ουκρανία, από την άλλη, φέρεται να υποστήριξε τους ισλαμιστές. Αυτό είναι πραγματικό «χαστούκι» για το Κρεμλίνο.
Ωστόσο, δεν είναι ακόμη σαφές εάν η Ρωσία θα αποσυρθεί από τη Συρία. Οι νέοι ηγεμόνες στη Δαμασκό πρέπει ακόμη να εδραιώσουν την επιρροή τους και να συμφωνήσουν σε μια νέα τάξη πραγμάτων με όλες τις άλλες πολιτοφυλακές στη χώρα. Η Ρωσία θα μπορούσε να βοηθήσει εδώ – και σε αντάλλαγμα να εξασφαλίσει τις υπάρχουσες στρατιωτικές και ναυτικές της βάσεις.
Για τον Αντρέας Κριγκ, καθηγητή του King’s College του Λονδίνου, «είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η νέα κοινωνικοπολιτική τάξη στη Δαμασκό θα επιτρέψει στους Ρώσους να μείνουν ,μετά από όλα όσα έχουν κάνει για το καθεστώς Άσαντ».
Η Μέση Ανατολή αντιμετωπίζει «πόλεμο παντού» με την προοπτική «να επιστρέψει ο Ντόναλντ Τραμπ», εξηγεί ο Άρον Λουντ, της δεξαμενής σκέψης Century International. Από το Ραμπάτ μέχρι το Ριάντ, την Τεχεράνης και το Χαρτούμ, ηγέτες και αντίπαλοι ελπίζουν όλοι να προσελκύσουν τις εύνοιες του Ντόναλντ Τραμπ. Έχει ήδη πει ότι το συριακό «μπέρδεμα» δεν είναι «ο αγώνας της Ουάσιγκτον». Όμως ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ θα βρει μόλις μπει και επισήμως στο Λευκό Οίκο μια άλλη Μέση Ανατολή. «Είναι το τέλος του μύθου της σταθερότητας των αυταρχικών καθεστώτων», λέει ο καθηγητής Κριγκ. Και πάνω από όλα: «μια προειδοποίηση προς τους Χάφταρ, Σίσι και Σαΐντ του κόσμου», σε σχέση με τους Λίβυους ηγέτες Χαλίφα Χάφταρ, τον Αιγύπτιο Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι και τον Τυνήσιο Κάις Σαίντ. Αυτές οι τρεις χώρες ανέτρεψαν « αυτοκράτορες» που ήταν την εξουσία για δεκαετίες το 2011.
Διαβάστε ακόμη
Συρία: Τι γυρεύει η Ρωσία στη μετά Άσαντ εποχή – Ο μεγάλος φόβος και η προσδοκία του Πούτιν
