Πρώτα κατέλαβαν το Χαλέπι, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, την περασμένη εβδομάδα σχεδόν χωρίς αντίσταση. Μετά τη Χάμα και λίγες μέρες αργότερα το κομβικό σημείο της Χομς. Με τους αντάρτες να προελαύνουν επίσης από την ανατολή και το νότο, η επίθεση απομόνωσε τη Δαμασκό. Μέσα σε λίγες ώρες, μαχητές εισήλθαν στην πρωτεύουσα, το κέντρο της εξουσίας του Άσαντ.
Η πτώση του Μπασάρ αλ-Άσαντ ήταν σχεδόν αδιανόητη μόλις πριν από μία εβδομάδα, όταν οι αντάρτες ξεκίνησαν την εντυπωσιακή τους εκστρατεία εναντίον του καθεστώτος από τη βάση τους στο Ιντλίμπ, στη βορειοδυτική Συρία. Σε πολλούς ξύπνησε δε μνήμες από το πόσο γρήγορα είχε πέσει η Μοσούλη στο Ιράκ. Και οι σκηνές ανταρτών και απλών πολιτών να γκρεμίζουν τα αγάλματα και να σκίζουν τις αφίσες του ανθρώπου που κυβέρνησε αυταρχικά επί ένα τέταρτο του αιώνα, ξυπνούν μνήμες από την πτώση του Σαντάμ Χουσεΐν.
Οι εξελίξεις συνιστούν αναμφίβολα ένα σημείο καμπής για τη Συρία. Ο Άσαντ ανέλαβε την εξουσία το 2000 μετά τον θάνατο του πατέρα του, Χαφέζ, ο οποίος κυβέρνησε τη χώρα για 29 χρόνια, όπως ο γιος του, με σιδηρά πυγμή. Ο νεότερος Άσαντ κληρονόμησε μια αυστηρά ελεγχόμενη και καταπιεστική πολιτική δομή, όπου η αντιπολίτευση δεν ήταν ανεκτή.
Αρχικά υπήρχαν ελπίδες ότι θα μπορούσε να είναι διαφορετικός – πιο ανοιχτός, λιγότερο βίαιος. Αλλά αυτές οι ελπίδες αποδείχθηκαν βραχύβιες. «Ο Άσαντ θα μείνει για πάντα στη μνήμη ως ο άνθρωπος που κατέστειλε βίαια τις ειρηνικές διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος του το 2011 και που οδήγησε τη χώρα σε εμφύλιο πόλεμο», σχολιάζει το BBC.
→ Live όλες οι δραματικές εξελίξεις και ο αντίκτυπός τους
Μισό εκατομμύριο νεκροί, 6 εκατομμύρια πρόσφυγες
Ο εμφύλιος στη Συρία ήταν μία από τις πιο μαύρες σελίδες στην ιστορία της Μέσης Ανατολής, με ισχυρότατο αντίκτυπο σε Ελλάδα και Ευρώπη, αφού πυροδότησε τη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Περισσότεροι από μισό εκατομμύριο άνθρωποι σκοτώθηκαν, έξι εκατομμύρια έγιναν πρόσφυγες.
Με τη βοήθεια της Ρωσίας και του Ιράν, το καθεστώς Άσαντ κατέπνιξε τους αντάρτες και επέζησε. Η Ρωσία χρησιμοποίησε τη συντριπτική αεροπορική της δύναμη, ενώ το Ιράν έστειλε στρατιωτικούς συμβούλους στη Συρία και η Χεζμπολάχ, η πολιτοφυλακή που υποστηρίζει στο γειτονικό Λίβανο, ανέπτυξε τους καλά εκπαιδευμένους μαχητές της στο έδαφος.
Ο μετριοπαθής…τζιχαντιστής και το μέλλον της Συρίας
Αυτό δεν συνέβη αυτή τη φορά. Οι σύμμαχοί του, απασχολημένοι με τις δικές τους υποθέσεις, εγκατέλειψαν τον Άσαντ. Χωρίς τη βοήθειά τους, τα στρατεύματά του δεν μπόρεσαν – και, σε ορισμένα μέρη, φαινομενικά δεν ήθελαν – να σταματήσουν τους αντάρτες, που ηγούνταν από την ισλαμιστική μαχητική ομάδα Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS) του Αμπού Μοχάμεντ Αλ Τζουλάνι.
Ο τελευταίος, τζιχαντιστής με άλλοτε στενότατους δεσμούς με την Αλ Κάιντα και το ISIS, αυτοπαρουσιάζεται σήμερα ως μετριοπαθής και δηλώνει ότι θα σεβαστεί τη θρησκευτική και πολιτισμική ποικιλομορφία της Συρίας.
Το τέλος της πεντηκονταετούς κυριαρχίας της οικογένειας Άσαντ θα αλλάξει πολλά στη Συρία και κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος αυτή τη στιγμή προς ποια κατεύθυνση; Θα έχουμε μία πιο δημοκρατική κυβέρνηση, που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες των πολιτών; Είναι ειλικρινής η «μεταμόρφωση» του Αλ Τζουλάνι; Ή θα δούμε ξαφνικά τους τζιχαντιστές να μετατρέπουν ένα κοσμικό κράτος σε κάτι αντίστοιχο με το Αφγανιστάν υπό τους Ταλιμπάν; Ας ελπίσουμε ότι δεν θα συμβεί το δεύτερο, αν και οι Ταλιμπάν φαίνεται να χαίρονται ιδιαιτέρως με την εξέλιξη.
Πλήγμα για το Ιράν – νίκη για την Τουρκία
Η πτώση του Άσαντ – που θα πρέπει να πούμε ότι χαιρετίστηκε και από τη Γαλλία – δεν θα έχει αντίκτυπο μόνο εντός των συνόρων της Συρίας. Θα αναδιαμορφώσει την ισορροπία δυνάμεων συνολικά στην περιοχή και τα απόνερά της μπορεί να φτάσουν και πάλι έως την Ευρώπη.
Το Ιράν σίγουρα βλέπει την επιρροή του να δέχεται σοβαρό πλήγμα. Η Συρία υπό τον Άσαντ ήταν μέρος της σύνδεσης μεταξύ των Ιρανών και της Χεζμπολάχ, και ήταν κομβικής σημασίας για τη μεταφορά όπλων και πυρομαχικών στην ομάδα. Η ίδια η Χεζμπολάχ έχει αποδυναμωθεί σοβαρά μετά τον πολύχρονο πόλεμό της με το Ισραήλ και το μέλλον της είναι αβέβαιο.
Οι Χούθι στην Υεμένη, έχουν δεχθεί επανειλημμένα αεροπορικές επιθέσεις. Όλες αυτές οι εξτρεμιστικές οργανώσεις μαζί με πολιτοφυλακές στο Ιράκ και τη Χαμάς στη Γάζα, σχηματίζουν αυτό που η Τεχεράνη περιγράφει ως Άξονα Αντίστασης, ο οποίος τώρα δοκιμάζεται. Το πόσο αδύναμη ή τουλάχιστον απρόθυμη είναι η Τεχεράνη να αντιδράσει μπροστά στις ραγδαίες εξελίξεις, αποτυπώνεται και στην ανακοίνωση του ιρανικού υπουργείου Εξωτερικών ότι μόνο ο λαός της Συρίας μπορεί να αποφασίσει το μέλλον του. Η ίδια δεν σκοπεύει να παρέμβει. Αυτό μας λέει.
Το Ισραήλ βεβαίως χαίρεται να βλέπει το Ιράν να χάνει σε επιρροή. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αυξάνει τη δική του. Ένας άλλος μισητός εχθρός του Νετανιάχου, είναι ο μεγάλος κερδισμένος των εξελίξεων: Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και η Τουρκία που στηρίζουν εδώ και χρόνια τις δυνάμεις κατά του καθεστώτος Άσαντ, θέλοντας να πλήξουν τις κουρδικές δυνάμεις στη Συρία. Πολλοί πιστεύουν ότι αυτή η επίθεση δεν θα μπορούσε να είχε πραγματοποιηθεί χωρίς την ευλογία της Τουρκίας όσο και εάν η Άγκυρα επισήμως το αρνείται.
Για αρκετό καιρό, ο Ερντογάν πίεζε τον Άσαντ να εμπλακεί σε διαπραγματεύσεις για την εξεύρεση διπλωματικής λύσης στη σύγκρουση που θα επέτρεπε την επιστροφή των Σύρων προσφύγων. Τουλάχιστον τρία εκατομμύρια από αυτούς βρίσκονται στην Τουρκία, και αυτό είναι ένα ευαίσθητο ζήτημα. Αλλά ο Άσαντ είχε αρνηθεί να το κάνει.
Οι φόβοι
Πολλοί άνθρωποι είναι χαρούμενοι που βλέπουν τον Άσαντ να φεύγει. Αλλά τι θα συμβεί μετά; Η HTS έχει τις ρίζες της σε τρομοκρατικές οργανώσεις και σε ένα εξαιρετικά βίαιο παρελθόν. Έχει περάσει τα τελευταία χρόνια προσπαθώντας να επαναπροσδιορίσει τον εαυτό του ως εθνικιστική δύναμη, και τα πρόσφατα μηνύματά του έχουν έναν διπλωματικό και συμφιλιωτικό τόνο.
Αλλά πολλοί δεν πείθονται και ανησυχούν για το τι μπορεί να σχεδιάζουν να κάνουν μετά την ανατροπή του καθεστώτος.
Ταυτόχρονα, οι δραματικές αλλαγές μπορεί να οδηγήσουν σε ένα επικίνδυνο κενό εξουσίας και τελικά σε χάος και ακόμα περισσότερη βία. Τι θα σήμαινε μία τέτοια εξέλιξη για την Ευρώπη; Μία νέα προσφυγική κρίση σε μία περίοδο, που ήδη οι πολιτικές αναταράξεις είναι σφοδρότατες. Η γηραιά ήπειρος παρακολουθεί τα όσα έρχονται στενά και με μεγάλη, εύλογη ανησυχία.
