Ενώπιον του δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο Λουξεμβούργο βρέθηκε την περασμένη Παρασκευή η …Κομισιόν, μετά από μήνυση των New York Times.
Ο λόγος; Η άρνησή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να δημοσιοποιήσει τα μηνύματα SMS που αντάλλαξε το 2012, στη διάρκεια της πανδημίας, η πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο επικεφαλής της Pfizer Αλμπερτ Μπουρλά , διαπραγματευόμενη συμβόλαια δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ με την φαρμακοβιομηχανία.
Κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας στο δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν αποκαλύφθηκε το περιεχόμενο την ανεξιχνίαστης επικοινωνίας φον ντερ Λάιεν – Μπουρλά. Αλλά η υπόθεση παραμένει: Ποια έγγραφα θα πρέπει να δημοσιοποιήσει η Επιτροπή της Ε.Ε. στο μέλλον.
Για την ιστορία, μετά την έκρηξη της πανδημίας, η Κομισιόν διαπραγματεύθηκε μια συμφωνία για λογαριασμό των 27 κρατών μελών – με την αμερικανική φαρμακευτική εταιρεία Pfizer. Ακολούθησε η μεγαλύτερη παραγγελία που έχει δώσει ποτέ η Επιτροπή της Ε.Ε.: παρήγγειλε 1,8 δισεκατομμύρια εμβόλια, αρκετά για να εμβολιαστεί ολόκληρος ο πληθυσμός της ΕΕ τρεις φορές.
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν λέγεται ότι διεξήγαγε τις διαπραγματεύσεις προσωπικά. Επικοινώνησε με το αφεντικό της Pfizer, μέσω γραπτών μηνυμάτων, όπως παραδέχτηκε η ίδια στους «New York Times» λίγο αργότερα.
Η συμφωνία με την Pfizer αποτιμήθηκε σε πάνω από 35 δισεκατομμύρια ευρώ, αλλά η ΕΕ δεν αποκάλυψε ποτέ το ακριβές τίμημα. Εκτοτε επίσης, εκατοντάδες εκατομμύρια από τα εμβόλια έχουν πλέον καταστραφεί, έχοντας υπερβεί την ημερομηνία λήξης τους.
Η υπόθεση βγήκε στη δημοσιότητα λίγο μετά την επίμαχη συμφωνία με την Pfizer το 2021, όταν ο δημοσιογράφος Αλεξάντερ Φάντα ζήτησε, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Νόμου για τη Διαφάνεια, τα γραπτά μηνύματα που φέρεται να είχε ανταλλάξει η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με το αφεντικό της Pfizer.
Η Κομισιόν αρνήθηκε την πρόσβαση στον δημοσιογράφο. Υποστήριξε ότι τα μηνύματα δεν ήταν «επίσημα έγγραφα» που έπρεπε να καταχωρίσει και να αρχειοθετήσει η Επιτροπή.
Διαπιστωμένη «κακοδιοίκηση»
Ο δημοσιογράφος παρέπεμψε την υπόθεση στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή και αποδείχθηκε ότι είχε δίκιο. Το όργανο, το οποίο εξετάζει καταγγελίες κατά των αρχών της ΕΕ, διαπίστωσε «κακοδιοίκηση». Ως εκ τούτου, η Επιτροπή δεν έχει το δικαίωμα να αποκρύπτει κατηγορηματικά τα μηνύματα από την κοινή γνώμη. Παρόλα αυτά , η Κομισιόν επιμένει να αποκρύπτει τα SMS.
O Φάντα επικοινώνησε με τους New York Times. Και η αμερικανική εφημερίδα κατέθεσε μήνυση κατά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πριν από ένα χρόνο, απαιτώντας πρόσβαση στα γραπτά μηνύματα. Είναι αυτή η υπόθεση που εκδικάζεται τώρα από τους 15 δικαστές του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
Τα SMS της φον ντερ Λάιεν –Μπουρλά δεν μπορεί να μένουν μυστικά, λέει ο δημοσιογράφος. Το δικαστήριο θα κρίνει «τι θεωρεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έγγραφο και τι όχι», λέει. Επί του παρόντος, η Κομισιόν αποφασίζει αυθαίρετα ποια έγγραφα καταχωρεί και ποια όχι – και, ως εκ τούτου, ποια έγγραφα θα είναι διαθέσιμα στο κοινό στο πλαίσιο του νόμου περί διαφάνειας. Θεωρεί ότι τα SMS, αλλά και άλλες μορφές επικοινωνίας, όπως μηνύματα Teams ή συνομιλίες Webex, εξαιρούνται».
Ασύμβατη με την νομοθεσία της Ε.Ε.
Αυτή η προσέγγιση πάντως δεν είναι συμβατή με τη νομοθεσία της Ε.Ε. και τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ενωσης. Ειδικά ο Χάρτης, παρέχει στους πολίτες πρόσβαση σε έγγραφα της ΕΕ «ανεξαρτήτως της μορφής του μέσου που χρησιμοποιείται για αυτά τα έγγραφα».
Εάν το δικαστήριο της ΕΕ αποφανθεί υπέρ των εναγόντων, πολλά περισσότερα έγγραφα θα μπορούσαν να γίνουν διαθέσιμα στο κοινό, τα οποία η Επιτροπή δεν έχει ακόμη θεωρήσει ως «επίσημα έγγραφα» . «Θα είναι ένα μεγάλο βήμα προς τη διαφάνεια, λέει ο Αλεξάντερ Φάντα.
Εάν η Κομισιόν χάσει τη μάχη στο δικαστήριο, θα αναγκαστεί να λάβει σημαντικά αυστηρότερα μέτρα διαφάνειας. Δεν μπορεί πλέον να αποφασίζει μόνη της τι είναι «έγγραφο» και, επομένως, θα πρέπει να αρχειοθετεί συστηματικά όλα τα είδη επικοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των γραπτών μηνυμάτων της επικεφαλής της Επιτροπής και των Επιτρόπων.
Η δικαστική διαδικασία θα παρέχει επίσης πληροφορίες σχετικά με το εάν υπάρχουν ακόμη τα περιβόητα μηνύματα κειμένου μεταξύ της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του Άλμπερτ Μπουρλά, καθώς δεν αποκλείεται να έχουν διαγραφεί, στο μεταξύ.
Έχει ξαναγίνει από την φον ντερ Λάιεν
Το σίγουρο είναι όμως ότι δεν είναι η πρώτη φορά που η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έρχεται στο επίκεντρο λόγω της έλλειψης διαφάνεια στα SMS. : Το 2020, όταν μια ομοσπονδιακή επιτροπή στη Γερμανία εξέτασε την ανάθεση συμβάσεων παροχής συμβουλών εκατομμυρίων δολαρίων για το Υπουργείο Άμυνας, ζήτησε το κινητό τηλέφωνο εργασίας της φον ντερ Λάιεν που ήταν τότε υπουργός Άμυνας. Αλλά, τότε είχε προλάβει να σβήσει όλα τα γραπτά μηνύματα στο κινητό της.
Δίκη στις 6 Δεκεμβρίου
Δεν είναι επίσης η πρώτη φορά που η Επιτροπή της ΕΕ πρέπει να απαντήσει για την αμφιλεγόμενη συμφωνία με την Pfizer. Το 2022, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο κατηγόρησε την Επιτροπή για λάθη στις διαπραγματεύσεις με την Pfizer.
Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία EPPO ερευνά την υπόθεση εδώ και δύο χρόνια. Και ένα βελγικό δικαστήριο εξετάζει επίσης τη συμφωνία: Ένας Βέλγος λομπίστας έχει επίσης υποβάλει μήνυση για πρόσβαση στα γραπτά μηνύματα μεταξύ της φον ντερ Λάιεν και του αφεντικού της Pfizer.
Η ακροαματική διαδικασία έχει προγραμματιστεί για τις 6 Δεκεμβρίου και στην υπόθεση έχουν εμπλακεί η Πολωνία και η Ουγγαρία στη δίκη.
Στον «αέρα» και η νέα Κομισιόν
Προς το παρόν πάντως, η φον ντερ Λάιεν έχει άλλο «πονοκέφαλο» να αντιμετωπίσει: Τη διαμάχη στο Ευρωκοινοβούλιο μεταξύ των αντιτιθέμενων βέτο του Λαϊκού Κόμματος και των Σοσιαλιστών για τους δύο υποψήφιους αντιπροέδρους-την Ισπανίδα σοσιαλίστρια Τερέζα Ριμπέρα και τον Ιταλό ακροδεξιό Ραφαέλε Φίτο.
Η νέα Κομισιόν είναι στον αέρα λόγω της αντιπαράθεσης των δύο μεγαλύτερων ομάδων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι σοσιαλιστές, οι φιλελεύθεροι και οι πράσινοι αρνούνται να εγκρίνουν τον ακροδεξιό Φίτο και το κεντροδεξιό ΕΛΚ την Ριμπέρα, που ως υπουργός Περιβάλλοντος στην Ισπανία θεωρήθηκε υπεύθυνη για τις πολύνεκρες πλημμύρες στη Βαλένθια.
Η φον ντερ Λάιεν πρέπει να λύσει τον γρίφο ως τις 27 Νοεμβρίου. Σε αντίθετη περίπτωση, θα ξεκινούσαν και πάλι διαπραγματεύσεις μεταξύ των κυβερνήσεων για τη νέα Κομισιόν και θα χρειάζονταν μήνες για τη λήψη συμβιβαστικής απόφασης.
