Η Τουρκία περιγράφεται συχνά ως η «χωματερή της Ευρώπης». Όχι άδικα.
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, μόνο το 2023 το Ηνωμένο Βασίλειο εξήγαγε 140.907 τόνους πλαστικών απορριμμάτων στην Τουρκία, η Γερμανία 87.109, το Βέλγιο 74.141, η Ιταλία 41.580 και η Ολλανδία 27.564 τόνους.
Οι εισαγωγές απορριμμάτων από πλαστικό έχουν αυξηθεί 196 φορές τα τελευταία 17 χρόνια και αυτή η αύξηση οφείλεται στη ζήτηση φθηνών πρώτων υλών και στην ικανότητα των τουρκικών εταιρειών να παράγουν κέρδη από την επεξεργασία απορριμμάτων χαμηλής ποιότητας.
Για παράδειγμα, το 2023, η Τουρκία ήταν η πρώτη χώρα προορισμού εκτός ΕΕ για τα ιταλικά πλαστικά απόβλητα, ακολουθούμενη από τη Σαουδική Αραβία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ελβετία και την Υεμένη.
Η επιλογή της Τουρκίας ως του μεγαλύτερου αποδέκτη των απορριμμάτων μας οφείλεται σε μια σειρά παραγόντων: Πρώτον, υπάρχει γεωγραφική εγγύτητα: η Τουρκία βρίσκεται κοντά σε μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες εξαγωγής απορριμμάτων,γεγονός που μειώνει το κόστος μεταφοράς. Δεύτερον, υπάρχει η χαλαρή νομοθεσία της Τουρκίας. Σε αντίθεση με την ΕΕ, οι τουρκικοί κανονισμοί για τη διαχείριση των απορριμμάτων είναι λιγότερο αυστηροί, καθιστώντας τη χώρα πιο ελκυστικό μέρος για όσους αναζητούν λύσεις απόρριψης, χαμηλού κόστους.
Και τρίτον, η Τουρκία έχει μια βιομηχανία ανακύκλωσης που έχει επεκταθεί γρήγορα τα τελευταία χρόνια, αλλά η οποία συχνά λειτουργεί με λιγότερο αυστηρούς κανονισμούς από τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Συνέπειες για το περιβάλλον
Η μαζική ροή απορριμμάτων στην Τουρκία έχει αναπόφευκτα οδηγήσει σε αρνητικές συνέπειες για το περιβάλλον. Πολλές εταιρείες ανακύκλωσης στην Τουρκία δεν διαθέτουν τις κατάλληλες τεχνολογίες για να επεξεργάζονται σωστά, τα ρυπογόνα πλαστικά υλικά. Ως αποτέλεσμα, πολλά μη ανακυκλώσιμα απόβλητα καταλήγουν σε παράνομες χωματερές ή καίγονται με ανεξέλεγκτο τρόπο, απελευθερώνοντας τοξικές ουσίες στον αέρα και το έδαφος.
Ορισμένες αναφορές έχουν τεκμηριώσει περιπτώσεις ευρωπαϊκών απορριμμάτων που βρέθηκαν σε παράνομους χώρους υγειονομικής ταφής κοντά σε πόλεις όπως τα Άδανα και η Σμύρνη. Κάτι που τεκμηριώθηκε και από την Greenpeace.
Οι κοινότητες που ζουν κοντά σε κέντρα διάθεσης και ανακύκλωσης, αναφέρουν συχνά, αύξηση των αναπνευστικών ασθενειών και άλλων προβλημάτων υγείας που σχετίζονται με την κακή ποιότητα του αέρα.
Ωστόσο, όσον αφορά την εργασία στις βιομηχανίες ανακύκλωσης, αυτή γίνεται συχνά υπό επισφαλείς συνθήκες, χωρίς επαρκή μέτρα ασφαλείας για τους εργαζόμενους. Αυτές οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις προσθέτουν στο περιβαλλοντικό κόστος και πλήττουν τον πληθυσμό που υφίσταται τις συνέπειες. Αυτή η κατάσταση συμβάλλει στη ρύπανση των υπόγειων υδάτων, θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία των τοπικών κοινωνιών.
Ανακύκλωση των απορριμμάτων
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει περιβαλλοντικούς κανονισμούς που ρυθμίζουν τη διαχείριση των απορριμμάτων και προωθούν την ανακύκλωση. Ωστόσο, δεν μπορούν να υποβληθούν σε επεξεργασία όλα τα παραγόμενα απόβλητα εντός των ευρωπαϊκών συνόρων για λόγους χωρητικότητας ή οικονομικής ευκολίας.
Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξάγουν τα πλαστικά τους απόβλητα εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης μόνο εάν προορίζονται για ανακύκλωση ή ανάκτηση ενέργειας, φροντίζοντας σε κάθε περίπτωση να επιλέγουν εγκαταστάσεις που σέβονται περιβαλλοντικά και τεχνικά πρότυπα ισοδύναμα με εκείνα που υιοθετούνται στην κοινότητα.
Από το 2018, με την απόφαση της Κίνας να κλείσει τις πόρτες στην εισαγωγή πλαστικών και άλλων απορριμμάτων, οι ευρωπαϊκές χώρες έπρεπε να βρουν εναλλακτικές λύσεις για την μεταφορά αυτών των υλικών. Μεταξύ των κυριότερων χωρών αποδεκτών είναι η Μαλαισία, η Ταϊλάνδη και το Βιετνάμ και φυσικά η Τουρκία.
Παγκόσμια Συνθήκη για τα πλαστικά
Τον Μάρτιο του 2022, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών κατέληξε σε συμφωνία μεταξύ 175 χωρών, με την πρόθεση να συνταχθεί μια «παγκόσμια συνθήκη για τα πλαστικά» έως την 1η Δεκεμβρίου 2024. Αυτή η συνθήκη, η οποία θα είναι νομικά δεσμευτική, θα έχει ως κύριο στόχο να μειώνουν σημαντικά τα πλαστικά απόβλητα. Κάθε έθνος καλείται να εφαρμόσει συγκεκριμένα μέτρα, τα οποία θα περιλαμβάνουν τεχνολογικές καινοτομίες και οικονομικά κίνητρα, με στόχο τη μείωση της παραγωγής πλαστικών τουλάχιστον κατά 75% έως το 2040.
Ο τελικός γύρος διαπραγματεύσεων για την Παγκόσμια Συνθήκη για τα Πλαστικά απόβλητα θα διεξαχθεί στο Μπουσάν της Νότιας Κορέας στις 25 Νοεμβρίου, με την ελπίδα ότι θα βρεθεί μια αποτελεσματική λύση για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κρίσης των πλαστικών απορριμμάτων. Μέχρι τότε όμως, η Τουρκία θα παραμένει η χωματερή της Ευρώπης.
