Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο πρόκειται να αναδιαμορφώσει την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, με τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο να έχει υποσχεθεί δυνητικά ριζικές αλλαγές σε πολλαπλά μέτωπα, καθώς ο πόλεμος και η αβεβαιότητα κυριαρχούν σε αρκετά σημεία του πλανήτη.
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, ο Τραμπ έδωσε δεσμεύσεις, χωρίς συχνά συγκεκριμένες λεπτομέρειες, με βάση τις αρχές του μη παρεμβατικού και του εμπορικού προστατευτισμού – ή όπως το θέτει «Πρώτα η Αμερική».
Η νίκη του σηματοδοτεί μια από τις πιο σημαντικές πιθανές αναταραχές εδώ και πολλά χρόνια στην προσέγγιση της Ουάσιγκτον στις εξωτερικές υποθέσεις εν μέσω παράλληλων κρίσεων.
Ρωσία, Ουκρανία και ΝΑΤΟ
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ο Ντόναλντ Τραμπ είπε επανειλημμένα ότι θα μπορούσε να τερματίσει τον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας «σε μια μέρα». Ωστόσο, όταν για το πώς θα το επιτύχει, πρότεινε την επίβλεψη μιας συμφωνίας, αλλά αρνήθηκε να δώσει λεπτομέρειες.
Μια ερευνητική εργασία που γράφτηκε από δύο πρώην αρχηγούς εθνικής ασφάλειας του Τραμπ τον Μάιο ανέφερε ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να συνεχίσουν την προμήθεια όπλων στην Ουκρανία, αλλά να εξαρτήσουν την υποστήριξη από την έναρξη ειρηνευτικών συνομιλιών με τη Ρωσία.
Για να δελεάσει τη Ρωσία, η Δύση θα υποσχεθεί να καθυστερήσει την πολυπόθητη είσοδο της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Οι πρώην σύμβουλοι είπαν ότι η Ουκρανία δεν πρέπει να εγκαταλείψει τις ελπίδες της να πάρει πίσω όλο το έδαφός της από τη ρωσική κατοχή, αλλά ότι θα πρέπει να διαπραγματευτεί με βάση τις τρέχουσες γραμμές του μετώπου.
Οι αντίπαλοι του Τραμπ από το Δημοκρατικό Κόμμα, που τον κατηγορούν ότι συμπαθεί τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, λένε ότι η προσέγγισή του ισοδυναμεί με παράδοση της Ουκρανίας και θα θέσει σε κίνδυνο όλη την Ευρώπη.
Παράλληλα, έχει πει επανειλημμένα ότι προτεραιότητά του είναι να τερματίσει τον πόλεμο και να σταματήσει τη διαρροή των αμερικανικών πόρων.
Δεν είναι σαφές πόσο η έκθεση των πρώην συμβούλων αντιπροσωπεύει τη σκέψη του ίδιου του Τραμπ, αλλά είναι πιθανό να μας δώσει έναν οδηγό για το είδος των συμβουλών που θα λάβει.
Η προσέγγισή του «Πρώτα η Αμερική» για τον τερματισμό του πολέμου επεκτείνεται επίσης στο στρατηγικό ζήτημα του μέλλοντος του ΝΑΤΟ, της βορειοατλαντικής στρατιωτικής συμμαχίας «όλοι για έναν» και «ένας για όλους» που δημιουργήθηκε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αρχικά ως προπύργιο εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης.
Σημειώνεται ότι το ΝΑΤΟ αριθμεί τώρα 32 χώρες και ο Τραμπ είναι εδώ και καιρό σκεπτικιστής της συμμαχίας, κατηγορώντας την Ευρώπη ότι αγνοεί την υπόσχεση προστασίας της Αμερικής.
Το αν θα αποσύρει πραγματικά τις ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ, κάτι που θα σηματοδοτούσε την πιο σημαντική αλλαγή στις διατλαντικές αμυντικές σχέσεις εδώ και σχεδόν έναν αιώνα, παραμένει θέμα συζήτησης.
Μερικοί από τους συμμάχους του προτείνουν ότι η σκληρή γραμμή του είναι απλώς μια διαπραγματευτική τακτική για να πείσει τα μέλη να εκπληρώσουν τις κατευθυντήριες γραμμές για τις αμυντικές δαπάνες της συμμαχίας.
Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι οι ηγέτες του ΝΑΤΟ θα ανησυχούν σοβαρά για το τι σημαίνει η νίκη του για το μέλλον της συμμαχίας και πώς η αποτρεπτική της ισχύ γίνεται αντιληπτή από τους εχθρικούς ηγέτες.
Μέση Ανατολή
Όπως και με την Ουκρανία, ο Τραμπ υποσχέθηκε να φέρει «ειρήνη» στη Μέση Ανατολή – υπονοώντας ότι θα τερματίσει τον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς στη Γάζα και τον πόλεμο Ισραήλ-Χεζμπολάχ στον Λίβανο – αλλά και πάλι δεν είπε με ποιον τρόπο θα γίνει.
Έχει πει επανειλημμένα ότι, αν ήταν στην εξουσία αντί του Τζο Μπάιντεν, η Χαμάς δεν θα είχε επιτεθεί στο Ισραήλ λόγω της πολιτικής του «μέγιστης πίεσης» στο Ιράν, το οποίο χρηματοδοτεί την ομάδα.
Σε γενικές γραμμές, είναι πιθανό ο Τραμπ να επιχειρήσει να επιστρέψει στην πολιτική, η οποία οδήγησε την κυβέρνησή του να αποσύρει τις ΗΠΑ από την πυρηνική συμφωνία του Ιράν, να εφαρμόσει μεγαλύτερες κυρώσεις κατά του Ιράν και να σκοτώσει τον στρατηγό Κασέμ Σουλεϊμανί – τον πιο ισχυρό στρατιωτικό διοικητή του Ιράν.
Στον πρώτη του προεδρική θητεία, ο Ντόναλντ Τραμπ εφάρμοσε έντονα φιλο-ισραηλινές πολιτικές, ονομάζοντας την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ και μεταφέροντας την πρεσβεία των ΗΠΑ εκεί από το Τελ Αβίβ, μια κίνηση που έδωσε ενέργεια στη χριστιανική ευαγγελική βάση του Τραμπ, μια βασική ομάδα Ρεπουμπλικανών ψηφοφόρων.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου χαρακτήρισε τον Τραμπ «τον καλύτερο φίλο που είχε ποτέ το Ισραήλ στον Λευκό Οίκο».
Αλλά οι επικριτές υποστηρίζουν ότι η πολιτική του είχε αποσταθεροποιητική επίδραση στην περιοχή.
Οι Παλαιστίνιοι μποϊκόταραν την κυβέρνηση Τραμπ, λόγω της εγκατάλειψης της διεκδίκησής τους από την Ουάσιγκτον στην Ιερουσαλήμ – την πόλη που αποτελεί το ιστορικό κέντρο της εθνικής και θρησκευτικής ζωής για τους Παλαιστίνιους.
Απομονώθηκαν ακόμη περισσότερο όταν ο Τραμπ μεσολάβησε στις λεγόμενες «Συμφωνίες του Αβραάμ», που οδήγησε σε μια ιστορική συμφωνία για την εξομάλυνση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και αρκετών αραβικών και μουσουλμανικών χωρών. Το έκαναν χωρίς το Ισραήλ να χρειαστεί να δεχτεί ένα μελλοντικό ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος δίπλα του – τη λεγόμενη λύση των δύο κρατών – που προηγουμένως ήταν προϋπόθεση των αραβικών χωρών για μια τέτοια περιφερειακή συμφωνία.
Αντίθετα, δόθηκε στις εμπλεκόμενες χώρες πρόσβαση σε προηγμένα αμερικανικά όπλα με αντάλλαγμα την αναγνώριση του Ισραήλ.
Οι Παλαιστίνιοι αφέθηκαν σε ένα από τα πιο απομονωμένα σημεία της ιστορίας τους από τη μόνη δύναμη που μπορεί πραγματικά να ασκήσει μόχλευση και στις δύο πλευρές στη σύγκρουση – διαβρώνοντας περαιτέρω την ικανότητά τους να προστατεύονται στο έδαφος.
Ο Τραμπ έκανε αρκετές δηλώσεις κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας λέγοντας ότι θέλει να τελειώσει ο πόλεμος στη Γάζα.
Είχε μια περίπλοκη, κατά καιρούς δυσλειτουργική σχέση με τον Νετανιάχου, αλλά σίγουρα έχει την ικανότητα να του ασκεί πίεση.
Έχει επίσης ιστορικό ισχυρών σχέσεων με ηγέτες στις βασικές αραβικές χώρες που έχουν επαφές με τη Χαμάς.
Δεν είναι σαφές πώς θα μπορούσε να πλοηγηθεί ανάμεσα στην επιθυμία του να δείξει ισχυρή υποστήριξη για την ισραηλινή ηγεσία, προσπαθώντας επίσης να φέρει τον πόλεμο στο τέλος.
Οι σύμμαχοι του Τραμπ έχουν συχνά απεικονίσει την απρόβλεπτη φύση του ως διπλωματικό πλεονέκτημα, αλλά στην άκρως αμφισβητούμενη και ασταθή Μέση Ανατολή, εν μέσω μιας κρίσης ήδη ιστορικών διαστάσεων, δεν είναι καθόλου σαφές πώς θα γίνει αυτό.
Ο Τραμπ θα πρέπει να αποφασίσει πώς – ή εάν – θα προωθήσει τη σταματημένη διπλωματική διαδικασία που ξεκίνησε η κυβέρνηση Μπάιντεν για την επίτευξη εκεχειρίας στη Γάζα με αντάλλαγμα την απελευθέρωση των ομήρων που κρατά η Χαμάς.
Κίνα και εμπόριο
Η προσέγγιση των ΗΠΑ στην Κίνα είναι ο πιο στρατηγικά σημαντικός τομέας της εξωτερικής της πολιτικής και αυτός που έχει τις μεγαλύτερες επιπτώσεις για την παγκόσμια ασφάλεια και το εμπόριο.
Όταν ήταν στην προεδρία των ΗΠΑ, ο Τραμπ χαρακτήρισε την Κίνα «στρατηγικό ανταγωνιστή» και επέβαλε δασμούς σε ορισμένες κινεζικές εισαγωγές στις ΗΠΑ. Αυτό πυροδότησε δασμούς από το Πεκίνο στις αμερικανικές εισαγωγές.
Υπήρξαν προσπάθειες αποκλιμάκωσης της εμπορικής διαμάχης, αλλά η πανδημία του Covid εξάλειψε αυτή την πιθανότητα και οι σχέσεις επιδεινώθηκαν καθώς ο πρώην πρόεδρος χαρακτήρισε τον Covid ως «κινεζικό ιό».
Αξίζει δε να σημειωθεί ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν ισχυρίστηκε πως υιοθέτησε μια πιο υπεύθυνη προσέγγιση στην πολιτική της Κίνας, διατηρώντας στην πραγματικότητα πολλούς από τους δασμούς της εποχής Τραμπ στις εισαγωγές.
Η εμπορική πολιτική έχει συνδεθεί στενά με τις αντιλήψεις των εγχώριων ψηφοφόρων στις ΗΠΑ για την προστασία των θέσεων εργασίας στις αμερικανικές μεταποιητικές βιομηχανίες, παρόλο που μεγάλο μέρος της μακροπρόθεσμης μείωσης των θέσεων εργασίας στις παραδοσιακές βιομηχανίες των ΗΠΑ, όπως ο χάλυβας, αφορούσε τόσο τον αυτοματισμό εργοστασίων και τις αλλαγές παραγωγής όσο και ο παγκόσμιος ανταγωνισμός και υπεράκτια.
Ο Τραμπ επαίνεσε τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ ως «λαμπρό» και «επικίνδυνο» και ως έναν εξαιρετικά αποτελεσματικό ηγέτη που ελέγχει 1,4 δισεκατομμύρια ανθρώπους με «σιδηρά γροθιά» – μέρος αυτού που οι αντίπαλοι χαρακτήρισαν ως θαυμασμό του Τραμπ για τους «δικτάτορες».
Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος φαίνεται πιθανό να απομακρυνθεί από την προσέγγιση της κυβέρνησης Μπάιντεν για την οικοδόμηση ισχυρότερων εταιρικών σχέσεων ασφαλείας των ΗΠΑ με άλλες περιφερειακές χώρες σε μια προσπάθεια να περιοριστεί η Κίνα.
Οι ΗΠΑ διατήρησαν τη στρατιωτική βοήθεια για την αυτοδιοικούμενη Ταϊβάν, την οποία η Κίνα βλέπει ως αποσχισθείσα επαρχία που θα βρεθεί τελικά υπό τον έλεγχο του Πεκίνου.
Ο Τραμπ είπε τον Οκτώβριο ότι εάν επέστρεφε στον Λευκό Οίκο, δεν θα χρειαζόταν να χρησιμοποιήσει στρατιωτική βία για να αποτρέψει τον κινεζικό αποκλεισμό της Ταϊβάν, επειδή ο Πρόεδρος Σι ήξερε ότι ήταν «τρελός» και ότι θα επέβαλλε παραλυτικούς δασμούς στις κινεζικές εισαγωγές, αν συνέβαινε αυτό.
Με πληροφορίες από BBC
