Με την προεκλογική εκστρατεία στις ΗΠΑ στην τελική της ευθεία, θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε ότι το γεωπολιτικό μέλλον της Δύσης εξαρτάται τόσο πολύ από το αποτέλεσμα των εκλογών, ειδικά αν επανέλθει ο Ντόναλντ Τραμπ στην εξουσία όπως πολλοί φοβούνται.
Στην πραγματικότητα, οι αμερικανικές εκλογές μόνο να επιβραδύνουν ή να επιταχύνουν μπορούν τάσεις υποχώρησης της Δύσης σε πολλαπλά μέτωπα οι οποίες πλέον έχουν μόνιμο χαρακτήρα.
Η ανάδυση μιας νέας εναλλακτικής πηγής ισχύος στο διεθνές σύστημα φάνηκε με ξεκάθαρο τρόπο στην πρόσφατη σύνοδο των BRICS στο Καζάν της Ρωσίας, όπου ο υποτίθεται «απομονωμένος» Βλαντιμίρ Πούτιν υποδέχτηκε όχι μόνο τα καινούρια μέλη της συμμαχίας (Αίγυπτο, Αιθιοπία, Ιράν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) αλλά και τους ηγέτες σειράς περιφερειακών δυνάμεων, από την Τουρκία και το Ταϊλάνδη στην Βενεζουέλα και το Κονγκό.
Η ισχύς των BRICS
Η σύγκριση με την σύνοδο της Βρετανικής Κοινοπολιτείας που έλαβε χώρα την ίδια εβδομάδα στην Σαμόα είναι χαρακτηριστική: οι ηγέτες χωρών που είναι μέλη και των δυο οργανισμών, όπως η Ινδία και η Νότιος Αφρική, πήγαν στην Ρωσία, στέλνοντας χαμηλόβαθμους αξιωματούχους στην ξεφτισμένη και παρωχημένη σύναξη των άλλοτε υποτελών του βρετανικού στέμματος.
Αν και φυσικά τα BRICS δεν έχουν ακόμα την θεσμική ωριμότητα και οικονομική ισχύ να υποκαταστήσουν την διεθνή τάξη που δημιούργησαν οι ΗΠΑ, είναι πλέον σε θέση να λειτουργούν σαν ένα παράλληλο σύστημα πολιτικής και διπλωματικής αλληλοϋποστήριξης, που αν και δεν μπορεί να κατευθύνει τον κόσμο, σίγουρα μπορεί να ορθώνει αναχώματα στις αποφάσεις των δυτικών δυνάμεων και των επηρεαζόμενων από αυτές διεθνών οργανισμών. Συνιστούν ουσιαστικά μια αυτόνομη επιμέρους διεθνή τάξη που απαιτεί να καθορίζει τα του οίκου της χωρίς να παίρνει εντολές από τις ΗΠΑ.
Σειρά προκλήσεων και «συμμαχία των δικτατοριών»
Την ίδια ώρα, η Δύση αντιμετωπίζει μια σειρά άμεσων προκλήσεων ασφάλειας πολύ κοντά στον πυρήνα των συμφερόντων της.
Η είδηση ότι η Βόρειος Κορέα στέλνει 15 χιλιάδες στρατιώτες για να πολεμήσουν στο πλευρό των Ρώσων στην Ουκρανία δημιουργεί αναπόφευκτους ψυχροπολεμικούς συνειρμούς. Φυσικά είναι αλήθεια ότι αυτή η εξέλιξη αναδεικνύει τις τεράστιες απώλειες που έχει υποστεί η Ρωσία μέχρι στιγμής στην Ουκρανία.
Ταυτόχρονα όμως εκθέτει την αναποφασιστικότητα των ΗΠΑ και της ΕΕ στην βοήθειά τους προς την Ουκρανία, την ώρα που η απομονωμένη και πάμφτωχη Βόρειος Κορέα αποφασίζει να κάνει προβολή ισχύος στην καρδιά της Ευρώπης.
Αντιστρέφεται έτσι πλήρως η υπόσχεση που είχε δώσει ο Τζο Μπάιντεν στην αρχή της προεδρίας του περί της δημιουργίας μιας παγκόσμιας «συμμαχίας των δημοκρατιών» που θα εκτείνεται από τον Ατλαντικό έως την Ασία. Τώρα είναι η «συμμαχία των δικτατοριών» αυτή που πιέζει ευθέως τον Ευρω-ατλαντικό χώρο.
Αναστολή της ευρωπαϊκής επιρροής
Αυτή η εξέλιξη έρχεται την ίδια ώρα που η Ρωσία πέτυχε να αναστείλει την ευρωπαϊκή επιρροή σε δυο πρώην σοβιετικές δημοκρατίες. Στην Μολδαβία ένα δημοψήφισμα για την πορεία της χώρας προς την ΕΕ κερδήθηκε από τις φιλο-ευρωπαϊκές ομάδες για μερικές χιλιάδες ψήφους, στέλνοντας το μήνυμα ότι η χώρα είναι βαθιά διχασμένη όπως και η Ουκρανία.
Στην Γεωργία αντίθετα η νίκη του φιλορωσικού κυβερνητικού συνασπισμού στις κοινοβουλευτικές εκλογές ήταν ευρεία. Και στις δυο περιπτώσεις η ανάμειξη της Ρωσίας, είτε με απειλές είτε με δωροδοκίες, ήταν αδιαμφισβήτητη. Οι περισσότεροι παρατηρητές όμως συμφωνούν ότι, αν υπήρχε πραγματικό φιλο-ευρωπαϊκό ρεύμα στις δυο χώρες, καμιά ρωσική ανάμειξη δεν θα μπορούσε να το κρύψει. Αν η πλειοψηφία και στην Μολδαβία και στην Γεωργία διάκειται θετικά προς την ΕΕ, οι αντιστάσεις του φιλορωσικού κομματιού της κοινωνίας παραμένουν ισχυρές.
Η Μέση Ανατολή
Το μοναδικό μέτωπο όπου η Δύση μπορεί να μετρά κέρδη αυτήν την περίοδο είναι η Μέση Ανατολή, όπου το Ισραήλ έχει καταφέρει καίρια πλήγματα στις οργανώσεις Χαμάς και Χεζμπολάχ και απειλεί ευθέως το Ιράν, το οποίο βλέπει την περιφερειακή επιρροή του να έχει συρρικνωθεί (με εξαίρεση τους Χούθι της Υεμένης που έχουν αποφύγει την μοίρα των άλλων δυο συμμάχων τους).
Οι επιτυχίες αυτές του Ισραήλ όμως έρχονται με ένα τεράστιο κόστος νομιμοποίησης της Δύσης, όχι μόνο στην κοινή γνώμη σε Αφρική, Ασία και τον Μουσουλμανικό κόσμο, αλλά και στο ίδιο το εσωτερικό των δυτικών κοινωνιών, ιδιαίτερα στην Ευρώπη.
Η διαμάχη Ισραήλ-Παλαιστίνης ανοίγει νέο κεφάλαιο στην πόλωση μεταξύ μεταναστευτικών πληθυσμών και της ακροδεξιάς, η οποία έχει υιοθετήσει το Ισραήλ ως σύμμαχο στην μάχη κατά του Ισλάμ. Θα είναι δε μεγάλη ειρωνεία αν ο πόλεμος στην Γάζα κοστίσει στην Κάμαλα Χάρις την νίκη, αν ισχύουν οι ενδείξεις ότι Αμερικάνοι ψηφοφόροι αραβικής καταγωγής θα απέχουν από τις εκλογές.
Και η…αναδίπλωση
Με βάση όλα αυτά, η επικείμενη επιλογή των Αμερικάνων ψηφοφόρων αποκτά ένα εντελώς καινούριο νόημα. Πέρα από τα εσωτερικά ζητήματα των ΗΠΑ, μια νίκη Τραμπ θα είναι μια ξεκάθαρη δήλωση αναδίπλωσης απέναντι σε έναν απειλητικό κόσμο, αφήνοντας τους συμμάχους των ΗΠΑ να αντιμετωπίσουν μόνοι τους δισεπίλυτα προβλήματα.
Ούτε η εναλλακτική των Δημοκρατικών όμως προοιωνίζεται κάποια μεγάλη αλλαγή στην πορεία των πραγμάτων, ειδικά αν θυμηθούμε ότι οι δυο τελευταίοι Δημοκρατικοί πρόεδροι συνέδεσαν το όνομά τους με μεγάλες και σε μεγάλο βαθμό άτακτες αποχωρήσεις (του Ομπάμα από το Ιράκ και του Μπάιντεν από το Αφγανιστάν). Οι πιέσεις των αντιπάλων της Δύσης είναι σίγουρο ότι θα συνεχιστούν αμείωτες όποιος και αν είναι πρόεδρος.
- Ο Άγγελος Χρυσόγελος είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης & Διεθνών Σχέσεων του London Metropolitan University
