Η 46χρονη Μίλισεντ Οτούκα βλέπει τηλεόραση στο σαλόνι της καλύβας που ζει, στο μικρό χωριό Οτσουόγκα, στη δυτική Κένυα. Η καλύβα είναι πλινθόκτιστη και κατασκευάστηκε με τη βοήθεια της αμερικανικής οργάνωσης «GiveDirectly». Αλλά η τηλεόραση είναι κινεζική και μάλιστα δορυφορική, όπως φαίνεται από το ξεθωριασμένο «πιάτο» στη στέγη της καλύβας.
Η Κενυάτισσα Μίλισεντ είναι από τους εκατοντάδες χιλιάδες τυχερούς στην Αφρική που έχουν στην κατοχή τους κινεζική δορυφορική τηλεόραση. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα του Πεκίνου για τη χορήγηση δορυφορικών κεραιών και τηλεοράσεων σε 10.000 αφρικανικά χωριά. Σε ιδιωτικά νοικοκυριά, σχολεία, νοσοκομεία και άλλα δημόσια ιδρύματα.
Το πρόγραμμα ξεκίνησε από το 2015, όταν ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζιπινγκ υποσχέθηκε προσωπικά να συνδέσει τηλεοπτικά με το Πεκίνο 10.000 χωριά σε 25 αφρικανικές χώρες, κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής Αφρικής – Κίνας στο Γιοχάνεσμπουργκ.
Η κινεζική εταιρεία «StarTimes», ένας εμπορικός πάροχος τηλεοπτικών προγραμμάτων, ανέλαβε να υλοποιήσει το έργο τεχνικά, παρέχοντας εξοπλισμό και συνδέσεις. Σύμφωνα με την εταιρεία, το πρόγραμμα των 10.000 χωριών έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Τα κινεζικά κρατικά κανάλια είναι ανοιχτά. Ντοκιμαντέρ με εντυπωσιακά κινεζικά τοπία, ένα κανάλι Κουνγκ φού, ινδικές ταινίες και κινεζικές δραματικές σειρές. Το CNN, το BBC, η Deutsche Welle ή άλλα αγγλόφωνα δυτικά ειδησεογραφικά κανάλια δεν εμφανίζονται στη λίστα προγραμμάτων.
«Ένα υπέροχο έργο»
Μιλώντας στην κινεζική εφημερίδα Global Times, ένας εκπρόσωπος της StarTimes λέει ότι «οι τηλεοπτικές παραγωγές φροντίζουν να καλύπτουν τις ανάγκες για ενημέρωση των απλών ανθρώπων στην ύπαιθρο και να μεταφέρουν αξίες, όπως η πρόοδος μέσω της σκληρής δουλειάς και των επιτευγμάτων – σύμφωνα με το κινεζικό μοντέλο. Αντίθετα, τα δυτικά τηλεοπτικά κανάλια εξυπηρετούν μόνο την ελίτ και θέλουν να υποτάξουν την Αφρική στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο».
Η δορυφορική τηλεόραση φέρνει τον μεγάλο κόσμο στο μικρό χωριό της Κένυας. Αλλά και την κοσμοθεωρία του Πεκίνου. Στην Οτσουόγκα, ο τοπικός αρχηγός του χωριού, είναι χαρούμενος. «Είναι ένα υπέροχο έργο», λέει, για τους τυχερούς κατοίκους που έχουν δωρεάν δορυφορική σύνδεση.
Η Κίνα ξοδεύει δισεκατομμύρια για να βελτιώσει την εικόνα της στην αφρικανική ήπειρο και η τηλεόραση σε χωριά που βρίσκονται μακριά από τον πολιτισμό είναι ένα μέσο μεταφοράς ήπιας ισχύος. Διανέμοντας νέα για κινεζικά αναπτυξιακά προγράμματα και πολιτιστικές προσφορές κάθε λεπτό.
Ο 13χρονος γιος της Μίλισεντ λατρεύει ιδιαίτερα τις ταινίες κουνγκ φου: «Θέλει να γίνει σαν τους Κινέζους, θέλει πολύ να πάει και στην Κίνα», λέει η 46χρονη Κενυάτισσα. Οι κινεζικές πολεμικές τέχνες είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς μεταξύ των νεότερων γενιών στην Αφρική. Στο δημοτικό σχολείο του χωριού, οι μαθητές της τρίτης τάξης λένε ότι όλοι βλέπουν κινέζικες ταινίες.
Μαθήτρια η Τζάνετ της αρέσει να παρακολουθεί κινέζικες δραματικές σειρές. «Η Κίνα φαίνεται τόσο προηγμένη, είναι ανώτερη από εμάς», λέει. «Μου αρέσει η χώρα λόγω των ταινιών. Οι άνθρωποι εκεί που απεικονίζονται στην τηλεόραση είναι ωραίοι και ηρωικοί».
Κύρος για την Κίνα
Η Κίνα έχει αποκτήσει κύρος στα αφρικανικά χωριά, μέσω του StarTimes. «Τα παιδιά κάνουν κινήσεις κουνγκ φου, βλέπουν τους Κινέζους ως ήρωες», λένε οι κάτοικοι.
Υπάρχουν βέβαια και πολλά προβλήματα, που προκαλούν επίσης αποτυχία πολλών δυτικών αναπτυξιακών έργων στην Αφρική: Τα νοικοκυριά έχουν μόνο δορυφορική πρόσβαση, αλλά όχι ηλιακές κυψέλες και το ηλεκτρικό ρεύμα συχνά διακόπτεται για μέρες. Δεν υπάρχουν τεχνικοί στο χώρο που να μπορούν να επισκευάσουν ελαττωματικά συστήματα. Εάν δεν υπάρχει εισόδημα για τακτικά γεύματα, η επένδυση στη δορυφορική τηλεόραση έρχεται σε δεύτερη μοίρα.
Ο Εμέκα Ουμεγέι, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Γκάνα λέει πάντως ότι οι Αφρικανοί δεν βλέπουν τόσο τα κινεζικά κρατικά ειδησεογραφικά κανάλια, αλλά προτιμούν τα ντοκιμαντέρ, τις δραματικές σειρές – και φυσικά τις ταινίες κουνγκ φού.
Με αυτά τα προγράμματα, ωστόσο, η κινεζική κυβέρνηση έχει πετύχει τον στόχο της σε πολλά σημεία. Σε πολυάριθμες έρευνες χρηστών του StarTimes, ο καθηγητής Ουμεγέι παρατήρησε μια αλλαγή: Ενώ οι κάτοικοι του χωριού ήταν προηγουμένως πιο επικριτικοί για την Κίνα και έβλεπαν τη χώρα ως παραγωγό σκουπιδιών, τα κινεζικά τηλεοπτικά προγράμματα τους έκανε πιο καλοπροαίρετους», λέει ο Αφρικανός καθηγητής.
