«Ο κόσμος μεγαλώνει, γίνεται πιο περίπλοκος, αλλά η Δύση μικραίνει», είπε προχθές ο πάντα εύστοχος Ευάγγελος Βενιζέλος κατά την παρουσίαση του βιβλίου του Παν. Ρουμελιώτη « Ενας κατακερματισμένος κόσμος».
Η σοφή ρήση του Βενιζέλου ήρθε στο νου καθώς στα μέσα της εβδομάδας στο Καζάν της Ρωσίας θα διεξαχθεί η σύνοδος κορυφής των BRICS -μια συνάντηση που οι Ρώσοι την έχουν ήδη ορίσει ως το σημαντικότερο γεωπολιτικό γεγονός στην επικράτειά τους.
Τουλάχιστον 30 ηγέτες θα μετάσχουν στη συνάντηση των χωρών BRICS στις όχθες του Βόλγα. Εκπροσωπούν το 45% του πληθυσμού του πλανήτη και το 35,6% του παγκόσμιου ΑΕΠ (πολύ περισσότερο, από το 30,3% των G7 που με τη σειρά τους αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού).
Οι πέντε ιδρυτικές χώρες Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική, ελπίζουν ότι στη σύνοδο αυτή θα μπουν οι βάσεις για τη δημιουργία της νέας παγκόσμιας τάξης που ήλπιζαν εδώ και καιρό η Μόσχα και το Πεκίνο. Ενα ισχυρό αντίβαρο στη Δύση στην παγκόσμια πολιτική και το εμπόριο. «Η οικονομική ανάπτυξη των μελών του Brics θα εξαρτάται όλο και λιγότερο από εξωτερικές επιρροές ή παρεμβάσεις», δήλωσε ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν στην ομιλία του για τη σύνοδο του Καζάν. «Αυτό είναι ουσιαστικά,η οικονομική κυριαρχία».
Οι BRICS περιλαμβάνουν ήδη την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, το Ιράν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αλλά κι άλλες 40 χώρες έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για ένταξη στο κλαμπ: συμπεριλαμβανομένης της Ταϊλάνδης, της Μαλαισίας, της Ινδονησίας, του Μπαγκλαντές, της Αλγερίας, της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό ,της Νιγηρίας, της Βολιβίας, της Κούβας, της Βενεζουέλας, ακόμη και μιας χώρας του ΝΑΤΟ, την Τουρκία.
Τι σημαίνει η πιθανή επέκταση για το μέλλον της ομάδας των BRICS και για την «παγκόσμια τάξη που να βασίζεται σε κανόνες» που οι χώρες της Δύσης επιμένουν να διατηρούν; Θα γίνουν τα κράτη BRICS η νέα φωνή του παγκόσμιου νότου;
Μέχρι στιγμής, πρόκειται για μια χαλαρή ομάδα, έναν συνασπισμό που έχει συναίνεση πάνω από όλα για το τι απορρίπτει.
Το σίγουρο είναι ότι το ενδιαφέρον για ένταξη στους BRICS δεν έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια αλλά, αντίθετα, αυξάνεται συνεχώς. Ενώ η Ρωσία συγκλόνισε το διεθνές τοπίο με την εισβολή στην Ουκρανία και η Κίνα αντιμετώπισε και σε κάποιο βαθμό προκάλεσε αυξανόμενες εντάσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι BRICS εξελίσσονται σε έναν θεσμό, ολοένα και πιο περιζήτητο.
Απροσδόκητα, ο πόλεμος της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση του ομίλου. Καμία από τις χώρες BRICS ή τις άλλες αναδυόμενες οικονομίες δεν υποστήριξε ανοιχτά τη Ρωσία, αλλά ανησυχούν ότι οι συνολικές δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας έχουν επίσης αρνητικές συνέπειες στον παγκόσμιο Νότο. Οι περισσότερες κυβερνήσεις των αναδυόμενων χωρών, για ευνόητους λόγους, θεωρούν τα δικά τους οικονομικά συμφέροντα πιο σημαντικά από το μποϊκοτάζ κατά της Ρωσίας
Η ρωσική «απομόνωση»
Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών ορίζει την σύνοδο κορυφής του Καζάν ως «το μεγαλύτερο διεθνές πολιτικό γεγονός στην ιστορία της Ρωσίας» και από την άποψή τους σίγουρα έχουν δίκιο. Με αυτή τη σύνοδο κορυφής θάβεται επίσημα κάθε αξίωση απομόνωσης της Ρωσίας στη διεθνή σκηνή. Αντίθετα: η ικανότητα του Κρεμλίνου να μιλήσει σε αυτό το τεράστιο μέρος του κόσμου που, δίκαια ή άδικα αισθάνεται διακρίσεις από τη Δύση και τους θεσμούς της, βρίσκει ευήκοα ώτα . Ιδιαίτερα καθώς οι μεταπολεμικοί οικονομικοί θεσμοί όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ή η Παγκόσμια Τράπεζα, θεωρούνται πλέον από τον παγκόσμιο Νότο ως ιμάντες μετάδοσης της παγκόσμιας επιρροής των ΗΠΑ.
Φυσικά, θα ήταν λάθος να θεωρηθεί η άφιξη τόσων πολλών ηγετών στο Καζαν ως υποστήριξη για τις πολιτικές του Βλαντιμίρ Πούτιν. Αυτές οι χώρες δεν θέλουν να γκρεμίσουν την παγκόσμια σκηνή , αλλά να πάρουν μια θέση στην πρώτη σειρά. Με πιο ευγενείς όρους: θέλουν περισσότερη δημοκρατία στις κύριες επιλογές της παγκόσμιας πολιτικής.
Αλλά θα ήταν εξίσου λάθος να μην κατανοηθεί ότι η εκ των προτέρων άρνηση τόσων χωρών να μετάσχουν στις οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας,σηματοδοτεί μια γενικευμένη και βαθιά κόπωση για την τρέχουσα «διεθνή τάξη» πραγμάτων
Έχοντας επίσης υπόψη ότι ήδη το 2024 το ΑΕΠ της Ινδίας, της Κίνας και της Ρωσίας, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, θα αυξηθεί κατά περίπου 4%, ενώ των δυτικών χωρών κατά 2% στην καλύτερη περίπτωση.
Εάν ορισμένες από τις χώρες του ΟΠΕΚ ενταχθούν ως νέα μέλη, το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου θα ελέγχεται από τους BRICS.
Εχουν λοιπόν μεγάλη δύναμη. Αλλά δεν ξέρουν πώς να τη χρησιμοποιήσουν. Σε αντίθεση με την G7, όπου υπάρχει μια χώρα -οι ΗΠΑ- που γνωρίζει και -ούτως ή άλλως- μπορεί να επιβάλει μια συλλογική κατεύθυνση , οι BRICS δεν έχουν ιεραρχία: κανείς δεν μπορεί πραγματικά να υπερισχύσει των άλλων και επομένως είναι δύσκολο να βρεθεί μια κοινή στρατηγική.
Νέα αρχιτεκτονική
Η πρόθεση της Ρωσίας του Πούτιν και της Κίνας του Σι Τζινπίνγκ είναι να διασφαλίσουν ότι θα γεννηθεί μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Κάτι που παίζεται σε πολλά τραπέζια: δεν υπάρχουν μόνο οι BRICS, αλλά, για παράδειγμα, ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), που ενώνει την Κίνα, τη Ρωσία και τις χώρες της Κεντρικής Ασίας. Στόχος είναι να δημιουργηθεί μια εναλλακτική αρχιτεκτονική στη δυτική. Ένα σχέδιο το οποίο, ωστόσο, έχει κάποια πολυπλοκότητα για την Κίνα και τη Ρωσία: εντός των BRICS υπάρχουν η Βραζιλία και η Ινδία, που δεν έχουν τα ίδια συμφέροντα, θέλουν να παίξουν σε πολλά τραπέζια και δεν είναι διαθέσιμοι να λάβουν σαφείς θέσεις. Επιπλέον, η Ινδία δεν έχει ειρηνικές σχέσεις με την Κίνα.
Αλλά είναι ξεκάθαρο ότι η Ρωσία και η Κίνα θέλουν να χρησιμοποιήσουν τους BRICS ως μοχλό για να υπονομεύσουν την παγκόσμια κυριαρχία των ΗΠΑ. Για να γίνει μετάβαση από έναν μονοπολικό σε έναν πολυπολικό κόσμο. Αντιμετωπίζοντας τις δυτικές κυρώσεις για την εισβολή της στην Ουκρανία, η Ρωσία επιδιώκει επίσης συνεργασία με άλλες αναδυόμενες οικονομίες για την επαναφορά του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος και τον τερματισμό της κυριαρχίας του δολαρίου.
Για παράδειγμα, η Ρωσία προτείνει σε άλλα κράτη τη δημιουργία ενός χρηματιστηρίου σιτηρών που θα έδινε στη Μόσχα μεγαλύτερο έλεγχο στις διεθνείς τιμές των γεωργικών εξαγωγών της. Στις 11 Οκτωβρίου, η κυβέρνηση της Μόσχας συνέστησε στους κορυφαίους εξαγωγείς της να μην πωλούν σιτάρι για λιγότερο από ένα συγκεκριμένο ποσό.
Ο Πούτιν θα παρουσιάσει στη σύνοδο κορυφής του Καζάν ένα νέο σύστημα πληρωμών το οποίο, σύμφωνα με ρωσικές πηγές, θα πρέπει να αποσυνδεθεί πλήρως από το δολάριο.
Ο πειρασμός άλλωστε, να οικοδομηθεί ένα εναλλακτικό σύστημα για τη διαχείριση των εμπορικών σχέσεων, χωρίς να χρειάζεται να περνούν οι χώρες από το δολάριο, το Swift και άλλα σημεία συμφόρησης που διαχειρίζεται η Δύση, δυναμώνει μέρα με τη μέρα. Και οι δυτικοί πόλεμοι που έχουν καταστρέψει χώρες όπως το Ιράκ, τη Λιβύη, τη Συρία ή η τυφλή υποστήριξη στον Μπενιαμίν Νετανιάχου σίγουρα δεν βοηθούν.
Μένει να δούμε βέβαια τι θα βγει τελικά από τη σύνοδο του Καζάν. Αλλά σίγουρα ο κόσμος αλλάζει, είτε μας αρέσει είτε όχι.
