Μπορεί να μην ακούμε για αυτήν πια συχνά, αφού έχει αποσυρθεί από το ουκρανικό μέτωπο μετά τον θάνατο του ιδρυτή της, Γιεβγκένι Πριγκόζιν, αλλά η Wagner ζει και βασιλεύει. Κυρίως στην Αφρική.
Αληθινοί φίλοι, λέει στον Economist, ο Χασάν Μπούμπα, κρατώντας μια κούπα με το πρόσωπο του Βλαντιμίρ Πούτιν, «είναι αυτοί που είναι δίπλα σου στις πιο δύσκολες στιγμές. Και η Ρωσία ήταν μαζί μας στις πιο δύσκολες στιγμές».
Ο κΜπούμπα είναι υπουργός κτηνοτροφίας στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, μια από τις φτωχότερες και πιο ευάλωτες χώρες του κόσμου. Αναφέρεται στη βοήθεια που έδωσε στην κυβέρνησή του η ομάδα μισθοφόρων Wagner για την καταστολή μίας ένοπλης εξέγερσης. Αλλά θα μπορούσε να έχει στο μυαλό του και πιο προσωπικές αναμνήσεις. Το 2021 ο υπουργός συνελήφθη από ειδικό δικαστήριο που υποστηρίζεται από τον ΟΗΕ και κατηγορήθηκε για εγκλήματα πολέμου που φέρεται να διέπραξε όταν ήταν αντάρτης που πολεμούσε μια προηγούμενη κυβέρνηση. Ωστόσο, μετά από μόλις μια εβδομάδα στη φυλακή αφέθηκε ελεύθερος. Πολλοί υποψιάζονταν ότι είχε να ευχαριστήσει τους Ρώσους φίλους του για αυτό.
Η παρουσία στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία
Τα τελευταία χρόνια η Ρωσία χρησιμοποίησε και τη Wagner του Πριγκόζιν για να προωθήσει τα συμφέροντά της στην Αφρική. Από το καλοκαίρι του 2023, όταν ο Πριγκόζιν σκοτώθηκε λίγες εβδομάδες αφότου οργάνωσε μια αποτυχημένη ανταρσία εναντίον του Πούτιν, οι δραστηριότητες της ομάδας έχουν τεθεί υπό στενότερο έλεγχο του ρωσικού κράτους. Και η παρουσία της στη μαύρη ήπειρο όχι απλά διατηρείται, αλλά και επεκτείνεται.
Η Wagner έφτασε για πρώτη φορά στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία το 2018. Υποστηριζόμενοι αθόρυβα από το ρωσικό κράτος (το οποίο αρνείται δημόσια οποιαδήποτε σχέση με την ομάδα), οι μισθοφόροι του Πριγκόζιν πρόσφεραν προστασία στην κυβέρνηση του Φοστέν Αρσάνζ Τουαντερά, προέδρου της χώρας. Τον Ιανουάριο του 2021 βοήθησαν να νικήσει έναν συνασπισμό ανταρτών που ήθελε να εμποδίσει την επανεκλογή Τουαντερά. Σε αντάλλαγμα, η Wagner εξασφάλισε πρόσβαση στα πιο προσοδοφόρα ορυχεία χρυσού και διαμαντιών της χώρας. Η Ρωσία αντικατέστησε τη Γαλλία, την πρώην αποικιακή δύναμη, ως ο σημαντικότερος εξωτερικός σύμμαχος της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας.
Η προσέγγιση επαναλήφθηκε σε ολόκληρη την ήπειρο. Μέχρι το 2023 η Wagner ήταν παρούσα σε περίπου δώδεκα άλλες αφρικανικές χώρες, ιδίως στο Μάλι, τη Λιβύη και το Σουδάν. Οι αναφορές για φρικτές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που φέρεται να διαπράχθηκαν από μαχητές της σε ολόκληρη την Αφρική ελάχιστα μείωσαν την επιρροή της μισθοφορικής ομάδας.
Μετά την ανταρσία και τον θάνατο του του Πριγκόζιν το ρωσικό κράτος θέλησε να αποκτήσει τον έλεγχο της αυτοκρατορίας που είχε χτίσει ο «χασάπης του Πούτιν», όπως τον ονόμαζαν τις εποχές της αγαστής τους συνεργασίας. Αρκετές εκατοντάδες στελέχη Wagner αποσύρθηκαν από την Αφρική.
Νέος ενισχυμένος ρόλος για τη Wagner
Ωστόσο, οι πρακτικές συνέπειες της αναδιάρθρωσης ήταν περιορισμένες. Κατά κάποιο τρόπο, φαίνεται ότι έχουν ενισχύσει παρά ζημιώσει την ομάδα, σημειώνει ο Economist. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, όπου η Wagner συνεχίζει να δραστηριοποιείται με τη δική της επωνυμία. Οι δυτικές προσπάθειες να εκτοπίσουν τα 1.500-2.000 μισθοφόρους της οργάνωσης δεν έχουν καταλήξει πουθενά. Η κυβέρνηση απέρριψε μια προσφορά εναλλακτικής βοήθειας ασφαλείας από μια αμερικανική εταιρεία ιδιωτικής ασφάλειας. Στο Μπανγκούι, την πρωτεύουσα, ξενοδοχεία και εμπορικά κέντρα παραμένουν γεμάτα από εύσωμους Ρώσους άνδρες, με τα πρόσωπά τους καλυμμένα. Ένα μνημείο αφιερωμένο στους στρατιώτες της Βάγκνερ που σκοτώθηκαν εν υπηρεσία στη χώρα έχει στηθεί στο κέντρο της πόλης.
Αν μη τι άλλο, η Wagner συνέχισε να επεκτείνει τις δραστηριότητές της στη χώρα. Οι μισθοφόροι της φέρεται να αναπτύσσουν μια βάση που προορίζεται να φιλοξενήσει 10.000 στρατιώτες μέχρι το 2030 και να χρησιμεύσει ως κόμβος για τις ρωσικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Αφρική.
Σε αντίθεση με τον προηγούμενο ρόλο τους ως σκιώδεις δυνάμεις που κρατούνται σε απόσταση από το ρωσικό κράτος, οι μαχητές της Wagner έχουν επίσης αναλάβει νέους σχεδόν διπλωματικούς ρόλους. Λέγεται ότι συμμετείχαν σε διαπραγματεύσεις για το άνοιγμα δρόμου προς το γειτονικό Τσαντ και ότι βοήθησαν στη δημιουργία μιας κοινής δύναμης για την περιπολία στα κοινά σύνορα.
Πώς προωθείται η επιρροή της Ρωσίας σε όλη την Αφρική
Στο Μάλι και τη Λιβύη, πρώην άνδρες της Wagner έχουν ενισχυθεί από μαχητές άλλων παραστρατιωτικών μονάδων υπό το Αφρικανικό Σώμα, ορισμένοι από τους οποίους έχουν πρόσφατη εμπειρία μάχης στην Ουκρανία. Μικρά τμήματα Ρώσων μισθοφόρων, πιθανώς υποστηριζόμενα από αποσπάσματα από τον επίσημο ρωσικό στρατό, έχουν αποσταλεί στη Μπουρκίνα Φάσο και τον Νίγηρα, τους γείτονες του Μάλι στην ασταθή περιοχή Σαχέλ.
Τον Σεπτέμβριο η διαστημική υπηρεσία της Ρωσίας υπέγραψε συμφωνία με το Μάλι, την Μπουρκίνα Φάσο και τον Νίγηρα για την ανάπτυξη δορυφόρων τηλεπικοινωνιών στα εδάφη τους. Πέρυσι η κρατική πυρηνική εταιρεία της Ρωσίας υπέγραψε μια προκαταρκτική συμφωνία για την κατασκευή σταθμού ηλεκτροπαραγωγής στη Μπουρκίνα Φάσο. Σύμφωνα με πληροφορίες, κατασκευάζει επίσης ένα μεγάλο ηλιακό εργοστάσιο στο Μάλι και αναζητά τα δικαιώματα ενός γιγαντιαίου ορυχείου ουρανίου στον Νίγηρα.
Το μοντέλο Wagner πρόσφερε στο Κρεμλίνο ένα φθηνό, ισχυρό μέσο για την προώθηση της ρωσικής επιρροής στην Αφρική.
