Τον περασμένο μήνα καθώς κλιμακώνονταν οι εντάσεις μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ, η Κίνα οργάνωνε ένα 5νθημερο κινηματογραφικό φεστιβάλ στην Τεχεράνη. Άνοιξε με μια υπερπαραγωγή: «The Battle at Lake Changjin». Το δράμα απεικονίζει τον ηρωισμό των Κινέζων στρατιωτών που πολέμησαν εναντίον των αμερικανικών στρατευμάτων στον πόλεμο της Κορέας του 1950-53.
«Δώστε μια γροθιά για να αποφύγετε 100», παρουσιάζεται ο Μάο Τσε Τουνγκ να προτρέπει τους συναδέλφους του. Εθνικιστές μπλόγκερ στην Κίνα σχολίαζαν. «Το Ιράν δεν μπορεί να μείνει με σταυρωμένα τα χέρια, ακόμα κι αν οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πίσω από το Ισραήλ!» έγραψε ένας δημοφιλής λογαριασμός. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι Κινέζοι αξιωματούχοι συμφωνούν, επισημαίνει σε ανάλυσή του ο Economist.
Το Ιράν εκτόξευσε ένα μπαράζ πυραύλων στο Ισραήλ την 1η Οκτωβρίου. Έκτοτε το Ισραήλ έχει επιτεθεί ανηλεώς στους πληρεξούσιους του Ιράν στη Γάζα και τον Λίβανο. Όλα αυτά αναστατώνουν την Κίνα, η οποία είναι μακράν η πιο ισχυρή από τις τέσσερις χώρες, τις οποίες πολλοί στη Δύση βάζουν στο ίδιο τσουβάλι, παρά τις τεράστιες διαφορές τους. Οι άλλοι τρεις είναι Ιράν, Ρωσία, Βόρεια Κορέα. Κάποιοι τις ονομάζουν «άξονα της ανατροπής» και άλλοι «κουαρτέτο του χάους». Κοινό τους στοιχείο; Αψηφούν την καθοδηγούμενη από τις ΗΠΑ παγκόσμια τάξη. Οι σχέσεις τους μεταξύ τους είναι συχνά σκιώδεις. Αλλά η Κίνα έχει μια τεράστια διαφορά με τους άλλους 3. Δεν θέλει σύγκρουση, θέλει επιρροή και οικονομική επέκταση.
Η σχέση της Κίνας με το Ιράν φέρνει στην επιφάνεια το δίλημμά της. Οι ηγέτες στο Πεκίνο βλέπουν με συμπάθεια την κοσμοθεωρία του Ιράν. Πέρυσι δόθηκε στην Τεχεράνη καθεστώς πλήρους μέλους στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης, ένα ευρασιατικό κλαμπ Οικονομίας και Ασφάλειας, που κυριαρχείται από την Κίνα και τη Ρωσία. Τον Ιανουάριο το Ιράν έγινε δεκτό και στις BRICS, ακόμη μία ομάδα, που προωθείται ως προπύργιο σκεπτικισμού έναντι της Δύσης.
Η Κίνα επωφελείται επίσης από την άφθονη προσφορά πετρελαίου του Ιράν. Ο όγκος αυτού του εμπορίου είναι δύσκολο να υπολογιστεί ποσοτικά λόγω των περίπλοκων σχεδίων που χρησιμοποιούν οι δύο πλευρές για να αποφύγουν τις αμερικανικές κυρώσεις. Ωστόσο, οι εκτιμήσεις τις ανεβάζουν στο 10-15% των εισαγωγών αργού της Κίνας. Αυτό είναι το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών του Ιράν.
Ως ο μεγαλύτερος αγοραστής ξένου πετρελαίου στον κόσμο, η Κίνα ανησυχεί για τον πιθανό αντίκτυπο ενός ευρύτερου πολέμου στη Μέση Ανατολή στις ροές και την τιμή του μαύρου χρυσού. Το Ιράν πουλάει φτηνά το πετρέλαιο του. Μια ισραηλινή επίθεση στις ιρανικές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις θα μπορούσε να αναγκάσει την Κίνα να εξαρτάται περισσότερο από άλλους, ακριβότερους προμηθευτές, όπως η Σαουδική Αραβία. Επιπλέον ακόμη και οι αποστολές της Σαουδικής Αραβίας θα μπορούσαν να διακοπούν στα στενά του Ορμούζ ή στην Ερυθρά Θάλασσα από πυραυλικές επιθέσεις.
Αυτό μπορεί να μην είναι καταστροφικό για την Κίνα. Θεωρείται ότι έχει αποθέματα που θα κάλυπταν τρεις ή τέσσερις μήνες χαμένων εισαγωγών. Και το πετρέλαιο αντιπροσωπεύει το 18% του ενεργειακού εφοδιασμού της Κίνας, σε σύγκριση με το 34% στην Αμερική. Αλλά ένας μεγάλος πόλεμος στη Μέση Ανατολή θα μπορούσε να απειλήσει τα εμπορικά συμφέροντα της Κίνας στην περιοχή. Έχει διοχετεύσει δισεκατομμύρια δολάρια σε έργα ενέργειας και υποδομών, ειδικά σε χώρες του Κόλπου, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Το Ισραήλ, επίσης, είναι αποδέκτης κινεζικών επενδύσεων (παρά τη μακροχρόνια υποστήριξη της Κίνας στο παλαιστινιακό ζήτημα).
Η μεγάλη στιγμή της Κίνας στη Μέση Ανατολή;
Η Κίνα βλέπει την αμερικανική ισχύ στη Μέση Ανατολή να περιορίζεται και αισθάνεται ότι έχει μια ευκαιρία. Έχει σφυρηλατήσει στενούς δεσμούς με το Ιράν, αλλά και με τη Σαουδική Αραβία και τους άλλους αντιπάλους της Τεχεράνης στην περιοχή. Οι μεγάλες επενδύσεις της στην περιοχή αποτελούν μέρος της Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI), ενός παγκόσμιου προγράμματος κατασκευής υποδομών που στοχεύει στην ενίσχυση του εμπορίου και της κινεζικής επιρροής. Η Κίνα δεν παρεμβαίνει πολιτικά στις χώρες, στις οποίες επενδύει και αυτό της δίνει σημαντικούς πόντους. Ανυπομονεί να καλλιεργήσει αυτή την εικόνα μεταξύ των χωρών του παγκόσμιου νότου, τις οποίες θεωρεί ως αντίβαρο στην Αμερική.
Όμως, καθώς η Μέση Ανατολή κινδυνεύει να περιέλθει σε χάος, όλα τα παραπάνω διακυβεύονται. Στόχος του Πεκίνου να αποδείξει ότι μπορεί να λειτουργήσει και στο επίπεδο της διπλωματίας, καλύπτοντας το αμερικανικό κενό. Τον Μάρτιο του περασμένου έτους μεσολάβησε στα τελικά στάδια μιας συμφωνίας μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας για την αποκατάσταση των διπλωματικών τους σχέσεων που είχαν διακοπεί εδώ και καιρό. Τον Ιούλιο, οι αντίπαλες παλαιστινιακές φατρίες, η Φατάχ και η Χαμάς, ανακοίνωσαν μια ασαφή συμφωνία στο Πεκίνο για συνεργασία για το σχηματισμό μιας νέας κυβέρνησης για τους Παλαιστινίους όταν τελειώσει ο πόλεμος στη Γάζα.
Ωστόσο, αυτές οι κινήσεις δεν έχουν πετύχει να σταματήσουν τη βία. Το Ισραήλ απέρριψε τη «Διακήρυξη του Πεκίνου» – δεν θέλει κανέναν ρόλο για τη Χαμάς στα παλαιστινιακά εδάφη.
Υπάρχει ωστόσο και κάτι που εξυπηρετεί την Κίνα. Η υποχρεωτική εμπλοκή της Αμερικής. Όσο ΗΠΑ να απασχολούνται από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία, δεν έχουν μεγάλη όρεξη για μία ευθεία σύγκρουση με την Κίνα. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Σι Τζινπίνγκ θα θελήσει να ανάψει το φιτίλι για έναν πόλεμο Ιράν – Ισραήλ. Ξέρει ότι σε μία τέτοια περίπτωση μπορεί και το ίδιο να καεί.
