Η ισραηλινή απειλή πλανάται πάνω από την ισχυρή πετρελαϊκή βιομηχανία του Ιράν, που αποφέρει κάθε χρόνο στην Τεχεράνη περισσότερα από 35 δισεκατομμύρια δολάρια.
Το Ιράν παράγει κάπου τέσσερα εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και εξάγει 1,7 εκατομμύρια κάθε μέρα. Διαθέτει πολύ σημαντικές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις και φυσικά έχει τον έλεγχο στη σημαντικότερη παγκόσμια αρτηρία για το εμπόριο πετρελαίου, τα Στενά του Ορμούζ.
Το Ιράν διαθέτει έναν από τους μεγαλύτερους τομείς διύλισης στη Μέση Ανατολή, με περίπου 2,4 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα δυναμικότητα το 2023, κατανεμημένα σε 10 μεγάλα κέντρα, σύμφωνα με στοιχεία παραγωγής που συγκέντρωσε η S&P Global Commodities
Η εταιρεία ανάλυσης Vortexa, η οποία ειδικεύεται στον ενεργειακό τομέα, υπολόγισε για το πρώτο εξάμηνο του 2024 μια αύξηση στην παραγωγή πετρελαίου κατά 1,56 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. «Η αύξηση των εξαγωγών κατέστη δυνατή λόγω της αυξημένης παραγωγής αργού πετρελαίου, της μεγαλύτερης ζήτησης από την Κίνα και της επέκτασης του Σκιώδους Στόλου», που μεταφέρει πετρέλαιο από χώρες υπό καθεστώς κυρώσεων, ανέφερε η Vortexa στα τέλη Ιουνίου 2024. Σύμφωνα με τον αμερικανικό μη κερδοσκοπικό οργανισμό United Against Nuclear Iran (UANI), ο σκιώδης στόλος του Ιράν περιλαμβάνει τουλάχιστον 383 πλοία.
Οι στόχοι
Ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν άφησε να εννοηθεί ότι οι πετρελαϊκές εγκαταστάσεις του Ιράν θα μπορούσαν να αποτελέσουν στόχο-μια δήλωση που εκτόξευσε σήμερα τις τιμές του αργού. Εν μέσω του θορύβου από τις έλικες του προεδρικού ελικοπτέρου, ένας δημοσιογράφος ρώτησε τον Μπάιντεν: «Θα υποστηρίξετε το Ισραήλ να επιτεθεί στις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις του Ιράν;». Ο Μπάιντεν απάντησε: «Το συζητάμε αυτό».
Αν και ο Αμερικανός πρόεδρος θέλησε αργότερα να ηρεμήσει τα πράγματα λέγοντας ότι «τίποτα δεν πρόκειται να συμβεί σήμερα», είχε ήδη προκαλέσει αναταραχή στην αγορά πετρελαίου. «Υπάρχουν πολλοί στόχοι στους οποίους μπορούν να επιτεθούν οι Ισραηλινοί και θα μπορέσουν να το κάνουν πολύ αποτελεσματικά. Το Ιράν δεν θα μπορέσει να τους σταματήσει», δήλωσε στο CNBC πρώην ανώτατος αξιωματικός του αμερικανικού στρατού με εμπειρία στην περιοχή .
Αν και το Ιράν βρίσκεται υπό καθεστώς κυρώσεων, χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία αγοράζουν εκατοντάδες χιλιάδες βαρέλια ιρανικό πετρέλαιο κάθε μέρα. Το γεγονός αυτό αποτελεί ανακούφιση για τις αγορές, καθώς η Κίνα επιτρέπει έτσι να ρέει στη διεθνή αγορά πετρέλαιο από άλλες χώρες ή περιοχές. Ετσι, ακόμη και αν κάποιες πετρελαϊκές εγκαταστάσεις του Ιράν καταστραφούν, ο κόσμος θα μπορέσει να αντιμετωπίσει την έλλειψη πετρελαίου, έστω και με μια προσωρινή αύξηση των τιμών, λένε οι ειδικοί.
Ο «Γόρδιος Δεσμός» του πετρελαίου
Οι σημαντικότερες πετρελαϊκές εγκαταστάσεις του Ιράν βρίσκονται στο νησί Χαρκ, στον Κόλπο, 25 χιλιόμετρα νότια της ακτής του Ιράν. Αν και το Χαρκ έχει έκταση μόλις 24 τετραγωνικών χιλιομέτρων, είναι ο «Γόρδιος Δεσμός» του ιρανικού πετρελαίου, αφού από αυτό διέρχεται περίπου το 95% των εξαγωγών της χώρας.
Στο Χαρκ οι Ιρανοί διαχειρίζονται έως και 7 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα , σύμφωνα με την Υπηρεσία Πληροφοριών Ενέργειας των ΗΠΑ.
Το νησί αυτό διαθέτει δεξαμενές αποθήκευσης μεγάλης χωρητικότητας και τερματικούς σταθμούς ικανούς να καταπλέουν ακόμη και υπερδεξαμενόπλοια ( VLCCs ).
Η σημασία του Χαρκ έγκειται όχι μόνο στις δυνατότητες αποθήκευσης, αλλά και στη γεωγραφική του θέση. Το νησί βρίσκεται σε απόσταση 483 χιλιομέτρων βορειοδυτικά των Στενών του Ορμούζ , έναν από τους σημαντικότερους ναυτιλιακούς δρόμους για τη μεταφορά πετρελαίου στον κόσμο. Περίπου το ένα τρίτο του συνόλου του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου διέρχεται από αυτό το στενό, δίνοντας στο Ιράν, και συγκεκριμένα στο Χαρκ, σημαντική επιρροή στις παγκόσμιες ενεργειακές διαδρομές.
«Το Αστρο του Κόλπου»
Δεύτερη μεγαλύτερη πετρελαϊκή εγκατάσταση είναι το Persian Gulf Star, (Αστρο του Περσικού Κόλπου), που βρίσκεται στο Μπαντάρ Αμπάς, με δυναμικότητα περίπου 399.000 βαρέλια την ημέρα. Το έργο ολοκληρώθηκε το 2018 και είναι η νεότερη και πιο σημαντική εγχώρια πηγή βενζίνης του Ιράν και θα καλύπτει περίπου το 40% των αναγκών της χώρας. «Μια επίθεση σε μια τέτοια εγκατάσταση πιθανότατα θα προκαλούσε οικονομική κρίση στο Ιράν, που ήδη αγωνίζεται να αντιμετωπίσει μια ταραγμένη οικονομία που πιέζεται από χρόνια αμερικανικών και διεθνών κυρώσεων.
Το διυλιστήριο του Ισφαχάν, με παραγωγή 370.000 βαρελιών την ημέρα, θεωρείται επίσης το πρώτο διυλιστήριο της χώρας ως προς την ποικιλία παραγωγής πετρελαιοειδών. Ο αρχικός σχεδιασμός και η κατασκευή αυτού του διυλιστηρίου πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή δύο αμερικανικών και γερμανικών επιχειρήσεων που ονομάζονταν Fleur και Thyssen μεταξύ 1954 και 1957. Πριν από τη νίκη της Ισλαμικής Επανάστασης στα τέλη της δεκαετίας του 1970, είχε ολοκληρωθεί το 90% του έργου.
Ο τερματικός αγωγός του Αμπαντάν, με δυναμικότητα 360.000 βαρελιών την ημέρα κατασκευάστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα και ήταν ένα από τα μεγαλύτερα διυλιστήρια πετρελαίου στον κόσμο. Το 1927, οι εξαγωγές πετρελαίου του Αμπαντάν είχαν φθάσει σχεδόν τους 4,5 εκατομμύρια τόνους.
Το διυλιστήριο του Μπαντάρ Αμπάς, με δυναμικότητα 320.000 βαρέλια την ημέρα, είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντικό, λόγω της πρόσβασής του σε βαθιά νερά και της γειτνίασής του με τα αποθέματα αργού πετρελαίου. Μια συνεργασία μεταξύ της Snamprogetti και της Chiyoda Το διυλιστήριο του Κέσμ, δυναμικότητας 35.000 βαρελιών ημερησίως, είναι η πρώτη εγκατάσταση στη χώρα που επεξεργάζεται υπερβαρύ πετρέλαιο. Η Pasargad Energy Development Company, μια ανεξάρτητη εταιρεία πετρελαίου με έδρα το Ιράν, ξεκίνησε αυτό το εργοστάσιο το 2022.
Ο έλεγχος του κράτους
Η κρατική εταιρεία «National Iranian Oil Refining and Distribution Company( NIORDC), ελέγχει τη μεταφορά, αποθήκευση, εμπορία και τη διανομή των προϊόντων πετρελαίου στο Ιράν. Αν και επτά ιρανικά διυλιστήρια έχουν ιδιωτικοποιηθεί εν μέρει από το 2010, η NIORDC συνεχίζει να λειτουργεί και να διατηρεί μετοχές σε όλα τα διυλιστήρια, ασκώντας υψηλό βαθμό ελέγχου στο ενεργειακό συγκρότημα, αναφέρει η S&P Global.
Σύμφωνα με αυτούς τους ειδικούς, μεγάλες ποσότητες μετοχών στα περιουσιακά στοιχεία διύλισης του Ιράν πιστεύεται ότι βρίσκονται στα χέρια ομάδων που συνδέονται με τους Φρουρούς της Επανάστασης. Κυβερνητικές οργανώσεις κατέχουν επίσης μεγάλο αριθμό μετοχών σε εταιρείες διύλισης, συμπεριλαμβανομένης της Shasta, του επενδυτικού σκέλους του Οργανισμού Κοινωνικής Ασφάλισης του Ιράν, ο οποίος κατέχει το 35% του διυλιστηρίου του Μπαντάρ Αμπάς και το 50% της Company of Lavan Petroleum Refining.
