Σχεδόν ένας χρόνος έχει περάσει από τη σφαγή των Ισραηλινών από τη Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023. Σε αυτό το διάστημα η βία εξαπλώνεται, το αίμα κυλάει παντού. Η Μέση Ανατολή απέχει ένα εκατοστό από έναν ολοκληρωτικό πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Ιράν.
Ο επιδέξιος αποκεφαλισμός της Χεζμπολάχ, λιβανέζικης τρομοκρατικής οργάνωσης που υποστηρίζεται από το Ιράν, από το Ισραήλ ώθησε την Ισλαμική Δημοκρατία να ρίξει πυραύλους κατά του Ισραήλ την 1η Οκτωβρίου. Το Ισραήλ μπορεί να ανταποδώσει, ίσως χτυπώντας τις βιομηχανικές, στρατιωτικές ή πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, ελπίζοντας να τερματίσει οριστικά την απειλή που αποτελεί για το εβραϊκό κράτος.
Το Ιράν είναι σίγουρα μια απειλή, και η χρήση βίας εναντίον του από το Ισραήλ ή την Αμερική θα ήταν και νόμιμη και, εάν κριθεί προσεκτικά, σοφή, σημειώνει ο Economist σε έναν απολογισμό των όσων έχουν συμβεί και μία ανάλυση – εκτίμηση για τα όσα έχουμε μπροστά μας. «Αλλά η ιδέα ότι μια και μόνο αποφασιστική επίθεση στο Ιράν θα μπορούσε να μεταμορφώσει τη Μέση Ανατολή είναι μια φαντασίωση. Η συγκράτηση του ιρανικού καθεστώτος απαιτεί συνεχή αποτροπή και διπλωματία. Μακροπρόθεσμα, η ασφάλεια του Ισραήλ εξαρτάται επίσης από τον τερματισμό της καταπίεσης των Παλαιστινίων», προειδοποιεί το βρετανικό περιοδικό.
Η τελευταία άμεση επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ αποτελούνταν από σχεδόν 200 βαλλιστικούς πυραύλους. Σε αντίθεση με το χτύπημα του Απριλίου, αυτή τη φορά το Ιράν έδωσε ελάχιστη προειδοποίηση. Αλλά τα περισσότερα από τα βλήματα αναχαιτίστηκαν. Ήταν μια απάντηση για τις ταπεινωτικές επιθέσεις στη Χεζμπολάχ, που μέχρι πριν από δύο εβδομάδες ήταν η πιο βαριά οπλισμένη και πλέον επικίνδυνη μη κρατική πολιτοφυλακή στον κόσμο.
«Κανείς δεν πρέπει να δακρύζει για μια τρομοκρατική οργάνωση που βοήθησε να μετατραπεί ο Λίβανος σε ένα αποτυχημένο κράτος. Τον τελευταίο χρόνο η Χεζμπολάχ βομβάρδισε το Ισραήλ, αναγκάζοντας την εκκένωση αμάχων στη βόρεια ζώνη του. Η αντεπίθεση του Ισραήλ, σε αντίθεση με την εισβολή του στη Γάζα, ήταν μακροπρόθεσμα σχεδιασμένη. Έχει κάνει χρήση πληροφοριών, τεχνολογίας και αεροπορικής δύναμης, σκοτώνοντας τους ηγέτες της πολιτοφυλακής, συμπεριλαμβανομένου του αρχηγού της, Χασάν Νασράλα, ακρωτηριάζοντας τους μαχητές της με εκρήξεις βομβητών και καταστρέφοντας ίσως τους μισούς από τους 120.000 ή περισσότερους πυραύλους και ρουκέτες της», σχολιάζει ο Economist.
Αυτή η ταπείνωση της Χεζμπολάχ έχει προκαλέσει κρίση αξιοπιστίας για τον χορηγό της. Για τρεις δεκαετίες το Ιράν προσπάθησε να εκφοβίσει το Ισραήλ, τα αραβικά κράτη και τη Δύση με μια διττή προσέγγιση: απειλώντας με την κατασκευή πυρηνικής βόμβας και οργανώνοντας έναν «άξονα αντίστασης», ένα δίκτυο πολιτοφυλακών, συμπεριλαμβανομένων της Χαμάς, της Χεζμπολάχ και των Χούθι στην Υεμένη. Τώρα αυτός ο άξονας καταστρέφεται: το Ισραήλ έχει χτυπήσει τη στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς στη Γάζα και έχει ταπεινώσει τη Χεζμπολάχ. Ξαφνικά το καθεστώς του Ιράν φαίνεται πολύ αδύναμο για να βοηθήσει τους συντρόφους του – και, ίσως, να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Ακόμη και οι βαλλιστικοί πύραυλοι του δεν τρυπούν την αεροπορική άμυνα του Ισραήλ.
Ο μεγάλος κίνδυνος; Η ύβρις
Ωστόσο όπως προειδοποιεί ο Economist, για το Ισραήλ ο κίνδυνος τώρα είναι η ύβρις. Θα μπορούσαν οι περιορισμένες εισβολές πεζικού στον Λίβανο να εξελιχθούν σε πλήρη εισβολή, ένα λάθος που έκανε το Ισραήλ το 1982 και ξανά το 2006.
Τα επικείμενα αντίποινα κατά του Ιράν ενέχουν ακόμη μεγαλύτερους κινδύνους. Μια επιλογή θα ήταν να καταστραφούν οι κόμβοι εξαγωγής πετρελαίου του Ιράν, ακρωτηριάζοντας τα οικονομικά του καθεστώτος και ταράζοντας τις αγορές ενέργειας. Ένα άλλο θα ήταν να χτυπήσει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις της. Κάποιοι στο Ισραήλ βλέπουν ένα παράθυρο ευκαιρίας. Προς το παρόν, η ικανότητα του Ιράν να αντεπιτίθεται μέσω της Χεζμπολάχ είναι αμβλύ, αλλά τα επόμενα δύο χρόνια έχει ένα ισχυρό νέο κίνητρο να κατασκευάσει το πρώτο του πυρηνικό όπλο, για να αποκαταστήσει την αποτροπή. Η σκληρή δεξιά του κυβερνώντος συνασπισμού του Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένου του Μπενιαμίν Νετανιάχου, του πρωθυπουργού, ονειρεύονται ότι ένα ενιαίο, καταστροφικό χτύπημα στο Ιράν τώρα θα μπορούσε να τερματίσει όλες τις μεγάλες απειλές για την ασφάλεια του Ισραήλ στο άμεσο μέλλον.
«Αυτή η άποψη είναι σαγηνευτική αλλά επικίνδυνη», σχολιάζει ο Economist. Είναι αλήθεια ότι η συμπεριφορά του Ιράν έχει επιδεινωθεί από τότε που η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ εγκατέλειψε τη συμφωνία για το πάγωμα του πυρηνικού του προγράμματος. Τον περασμένο χρόνο το Ιράν επιτάχυνε τον εμπλουτισμό ουρανίου, εξόπλισε τους Χούθι, εκτέλεσε εκατοντάδες αντιφρονούντες και προμήθευσε τεράστιο αριθμό drones για να βοηθήσει τη Ρωσία να σκοτώσει Ουκρανούς. Ο νέος πρόεδρός, Μασούντ Πεζεσκιάν, υποτίθεται ότι είναι μεταρρυθμιστής αλλά είναι πραγματικά δέσμιος των συντηρητικών.
Το Ιράν όμως είναι και απρόβλεπτο. Το κληρικο-στρατιωτικό της καθεστώς είναι αντιδημοφιλές στο εσωτερικό και αντιμετωπίζει οικονομική παρακμή και κρίση διαδοχής όταν πεθαίνει ο 85χρονος ανώτατος ηγέτης, Αλί Χαμενεΐ. Μια εφάπαξ επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει το καθεστώς. Αλλά θα μπορούσε να αποτύχει να καταστρέψει τις εγκαταστάσεις, οι οποίες είναι σε πολύ μεγάλο βάθος κάτω από τη γη και να ενθαρρύνει τους σκληροπυρηνικούς προς την κατασκευή πυρηνικής βόμβας.
Ένας πιο αποτελεσματικός τρόπος αποτροπής του Ιράν θα ήταν ο ακόλουθος:. Το Ισραήλ, με την υποστήριξη της Αμερικής, θα πρέπει να κάνει αξιόπιστες απειλές για τη διεξαγωγή επαναλαμβανόμενων στρατιωτικών επιδρομών στο πυρηνικό του πρόγραμμα για τα επόμενα χρόνια για να το αποτρέψει από το να αποκτήσει βόμβα. Η Αμερική και οι σύμμαχοί της θα πρέπει να επιβάλουν αυστηρότερες κυρώσεις στις εξαγωγές πετρελαίου του, εάν επιδιώξει να επανεξοπλίσει τις πολιτοφυλακές του. Επιπλέον, πρέπει να υπάρχουν κίνητρα για να βοηθηθούν οι μεταρρυθμιστές του Ιράν.
Ειρήνη ή καταπίεση και το αίμα να ρέει;
Η αμερικανική υποστήριξη και η ισραηλινή αυτοσυγκράτηση θα είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση του άλλου μεγάλου προβλήματος ασφαλείας του Ισραήλ: των Παλαιστινίων. «Ο κ. Νετανιάχου και οι σκληροπυρηνικοί του θέλουν οι Ισραηλινοί και ο κόσμος να κοιτάζουν μόνο το Ιράν, υποβαθμίζοντας τις απειλές στη Γάζα και στη Δυτική Όχθη. Ωστόσο, την ημέρα της επίθεσης του Ιράν, περισσότεροι Ισραηλινοί πέθαναν από επίθεση με όπλο και μαχαίρι στο Τελ Αβίβ παρά από πυραύλους, και η μεγαλύτερη απώλεια ισραηλινών ζωών σε έναν χρόνο πολέμου ήταν από τους εγχώριους δολοφόνους της Χαμάς. Η ατελείωτη καταστολή, μετά τον θάνατο περισσότερων από 40.000 Γάζας τον περασμένο χρόνο, θα γεννήσει μια νέα γενιά αγωνιστών», προειδοποιεί ο Economist και καταλήγει:
«Στο Ισραήλ, το κίνημα των εποίκων και η τοξική του πολιτική θέτουν σε κίνδυνο τις ανοιχτές αξίες που βρίσκονται κάτω από την οικονομία υψηλής τεχνολογίας της χώρας. Οποιαδήποτε προσέγγιση με τη Σαουδική Αραβία, η οποία θα μπορούσε να βοηθήσει στον περιορισμό του Ιράν, εξαρτάται από την καλύτερη μεταχείριση των Παλαιστινίων. Μια αιώνια κατοχή, αντίθετα, εγγυάται περισσότερες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που θα διαβρώσουν την ισραηλινή κοινωνία και θα πίεζαν, ίσως ακόμη και να σπάσουν, τη συμμαχία με την Αμερική.
Καθώς ο πόλεμος κλιμακώνεται στη Μέση Ανατολή, η κυβέρνηση του Ισραήλ πιστεύει ότι έχει το πλεονέκτημα. Ίσως το έχει. Αλλά η πρόκληση είναι να μεταφραστεί η στρατιωτική ανδρεία σε διαρκή στρατηγικά κέρδη και τελικά ειρήνη. Χωρίς αυτό, το αίμα θα συνεχίσει να ρέει για τα επόμενα χρόνια»,
