Στο 2022 βρίσκονται οι ρίζες της μεγαλύτερης συμφωνίας ανταλλαγής κρατουμένων Δύσης – Ρωσίας από τον Ψυχρό Πόλεμο.
Οι παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρωσίας, ΗΠΑ και τεσσάρων ευρωπαϊκών χωρών εντάθηκαν τους προηγούμενους μήνες και κυρίως τις τελευταίες εβδομάδες, με την τελική συμφωνία να έχει ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση 24 κρατουμένων από επτά χώρες.
Όπως τονίζει το BBC σε δημοσίευμά του, οι διαπραγματεύσεις ήταν κατά καιρούς πυρετώδεις, με φόντο τον πόλεμο στην Ουκρανία. «Ήταν το αποκορύφωμα πολλών γύρων περίπλοκων, επίπονων διαπραγματεύσεων για πολλούς, πολλούς μήνες», δήλωσε ο Τζέικ Σάλιβαν, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, ο οποίος έπαιξε κρίσιμο ρόλο στη συμφωνία.
Η πρώτη ένδειξη για ενδιαφέρον την Μόσχας
Μιλώντας σε δημοσιογράφους, ανώτεροι αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου ανέφεραν ότι η πρώτη ένδειξη πως η Μόσχα μπορεί να ήταν ανοιχτή σε μια συμφωνία, εντοπίζονται στο φθινόπωρο του 2022.
Οι ΗΠΑ και η Ρωσία διαπραγματεύονταν την απελευθέρωση της Μπρίτνεϊ Γκρίνερ, της Αμερικανίδας σταρ του μπάσκετ, η οποία συνελήφθη για κατοχή ελαίου κάνναβης στη Ρωσία. Η Γκρίνερ τελικά αφέθηκε ελεύθερη στο πλαίσιο ανταλλαγής με τον διαβόητο Ρώσο έμπορο όπλων Βίκτορ Μπουτ.
Ωστόσο, κατά τη διάρκεια αυτών των συνομιλιών, σύμφωνα με αξιωματούχους του Λευκού Οίκου, η Ρωσία κατέστησε σαφές ότι ήθελε επίσης να εξασφαλίσει την απελευθέρωση του Βαντίμ Κρασίκοφ, ο οποίος εξέτιε ποινή ισόβιας κάθειρξης στη Γερμανία, αφού πυροβόλησε και σκότωσε έναν άνδρα σε πολυσύχναστο πάρκο του Βερολίνου κατόπιν άμεσης εντολής του Κρεμλίνου.
Ο κ. Σάλιβαν είπε στον Γερμανό ομόλογό του ότι η Ρωσία επιδιώκει την απελευθέρωση του Κρασίκοφ και ρώτησε αν το Βερολίνο θα εξετάσει το ενδεχόμενο να τον απελευθερώσει με αντάλλαγμα τον Αλεξέι Ναβάλνι. Η Γερμανία, ωστόσο, ήταν απρόθυμη να απελευθερώσει τον 58χρονο που είχε διαπράξει δολοφονία στο δικό της έδαφος.
Αν και ο κ. Σάλιβαν δεν έλαβε οριστική απάντηση από το Βερολίνο, οι αρχικές συνομιλίες το 2022, τόσο μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας, όσο και των ΗΠΑ και της Γερμανίας, βοήθησαν να ανοίξει ο δρόμος για τη μεγαλύτερη, πιο σύνθετη συμφωνία που επετεύχθη τις τελευταίες εβδομάδες.
Το «κλειδί» της συμφωνίας
Η Ρωσία ξεκαθάρισε εκ νέου ότι ήθελε τον Κρασίκοφ. Και η Ουάσιγκτον δεν ήθελε μόνο τον Ναβάλνι, ήθελε επίσης τον Πολ Γουίλαν, έναν πρώην πεζοναύτη που φυλακίστηκε με κατηγορίες για κατασκοπεία στη Ρωσία το 2018.
Η ιστορία του πιο άτυχου Αμερικανού στον κόσμο – Από τη Ρωσία «με αγάπη»
Τα πρώτα στοιχεία μιας πιθανής συμφωνίας ανταλλαγής άρχισαν στη συνέχεια να διαμορφώνονται – αλλά υπήρχε ακόμη μακρύς δρόμος.
Στα τέλη Μαρτίου του 2023, ο 31χρονος ρεπόρτερ της Wall Street Journal Έβαν Γκέρσκοβιτς συνελήφθη από Ρώσος πράκτορες. Η κράτηση του προκάλεσε αντιδράσεις από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους.
Μια μέρα αργότερα, ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν έδωσε εντολή στον κ. Σάλιβαν να συνάψει μια συμφωνία που θα έφερνε τους Έβαν Γκέρσκοβιτς και Πολ Γουίλαν πίσω στις ΗΠΑ.
Οι ΗΠΑ επικοινώνησαν απευθείας με τη Ρωσία. Παρά τους όποιους δισταγμούς, οι συνομιλίες σύντομα μεταφέρθηκαν από τους υψηλόβαθμους διπλωμάτες στις μυστικές υπηρεσίες πληροφοριών.
Περί τα τέλη του 2023, οι ΗΠΑ κατάλαβαν ότι η απελευθέρωση του Κρασίκοφ ήταν το «κλειδί», σύμφωνα με ανώτερους αξιωματούχους του Λευκού Οίκου. Η Ρωσία απέρριπτε οποιαδήποτε πρόταση δεν περιλάμβανε τον 58χρονο εκτελεστή.
Δεδομένου ότι ο Κρασίκοφ κρατούνταν σε φυλακή στη Γερμανία και όχι στις ΗΠΑ, η Ουάσιγκτον δεν είχε τη δύναμη να τον απελευθερώσει μονομερώς. Ο κ. Σάλιβαν συνομιλούσε με τον Γερμανό ομόλογό του σχεδόν κάθε εβδομάδα στα τέλη του 2023 και στις αρχές Ιανουαρίου 2024, σε μια προσπάθεια να τον πείσει να ανταλλάξει τον Κρασίκοφ και να ανταποκριθεί στο βασικό αίτημα της Ρωσίας.
Οποιαδήποτε πιθανή συμφωνία, σύμφωνα με τους αξιωματούχους του Λευκού Οίκου, εξαρτιόταν απολύτως από την απελευθέρωση του Κρασίκοφ από τη Γερμανία. Η θέση της Μόσχας, ανέφεραν, ήταν τελικά ότι οι κρατούμενοι κατάσκοποί της έπρεπε να επιστραφούν σε αντάλλαγμα για τους Αμερικανούς που κατηγορούσε για κατασκοπεία.
Έχοντας αυτό κατά νου, οι ΗΠΑ αναζήτησαν περισσότερους Ρώσους κατασκόπους που κρατούσαν οι σύμμαχοί τους, οι οποίοι θα μπορούσαν να αποτελέσουν μέρος μιας μεγάλης συμφωνίας. Αμερικανοί αξιωματούχοι, διπλωμάτες και προσωπικό της CIA ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο αναζητώντας φιλικές κυβερνήσεις πρόθυμες να απελευθερώσουν Ρώσους κρατούμενους για κατασκοπεία, σύμφωνα με την Wall Street Journal.
Την Πέμπτη, Ρώσοι κρατούμενοι αποφυλακίστηκαν από τις φυλακές της Πολωνίας, της Σλοβενίας και της Νορβηγίας.
Η συνάντηση Μπάιντεν – Σολτς και τα θετικά μηνύματα από τη Μόσχα
Τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους, ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς συναντήθηκε με τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο. Σύμφωνα με όσα ανέφεραν αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου, συζήτησαν επιλογές για μια ανταλλαγή που περιλάμβανε όλους τους βασικούς κρατούμενους: Κρασίκοφ, Ναβάλνι, Γουίλαν, Γκέρσκοβιτς.
Υπήρχαν θετικά μηνύματα και από τη Ρωσία. Σε συνέντευξη με τον Τάκερ Κάρλσον στις αρχές Φεβρουαρίου, ο Βλαντιμίρ Πούτιν μίλησε για τον Γκέρσκοβιτς. «Δεν αποκλείω ο κ. Γκέρσκοβιτς να επιστρέψει στην πατρίδα του», είπε.
Όπως γράφει ο συντάκτης του BBC Στιβ Ρόσενμπεεργκ, ήταν ένα δημόσιο αλλά ταυτόχρονα διακριτικό νεύμα: η Μόσχα ήταν ανοιχτή να κάνει μια συμφωνία.
Ο θάνατος του Ναβάλνι
Ωστόσο, στις 16 Φεβρουαρίου 2024, η πιθανή συμφωνία κατέρρευσε, μετά τον θάνατο του Αλεξέι Ναβάλνι σε ρωσική φυλακή στον Αρκτικό Κύκλο, υπό αδιευκρίνιστες μέχρι στιγμής συνθήκες.
Τότε είδαν το φως της δημοσιότητας οι πρώτες αναφορές ότι ο Ναβάλνι βρισκόταν κοντά στην ανταλλαγή του με τον Κρασίκοφ, με το Κρεμλίνο, πάντως, να διαψεύδει τις σχετικές πληροφορίες.
Ωστόσο, την Πέμπτη, ο Λευκός Οίκος επιβεβαίωσε ότι εργαζόταν για να συμπεριλάβει τον Ναβάλνι στη συμφωνία. Τελικώς, μετά τον θάνατό του, απελευθερώθηκαν τρεις συνεργάτες του.
Η μητέρα και ο πατέρας του Γκέρσκοβιτς, σε μια δραματική σύμπτωση, συναντήθηκαν με τον κ. Σάλιβαν στον Λευκό Οίκο την ημέρα που ανακοινώθηκε ο θάνατος του Ναβάλνι. Αναγνωρίζοντας τη σημασία των εξελίξεων, τους είπε ότι «θα είναι λίγο πιο δύσκολο το μονοπάτι» προς τα εμπρός.
Η πιθανή συμφωνία έπρεπε να αναδιαρθρωθεί και οι ΗΠΑ και η Γερμανία να ανασυνταχθούν.
Οι 2 συναντήσεις της Χάρις
Στη συνέχεια, η αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Κάμαλα Χάρις πραγματοποίησε δύο σημαντικές συναντήσεις σε μια προσπάθεια να μην εκτροχιαστεί εντελώς η συμφωνία, δήλωσε ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος στο BBC.
Τον Φεβρουάριο, τόνισε τη σημασία της απελευθέρωσης του Κρασίκοφ στον καγκελάριο Σολτς. Συναντήθηκε επίσης με τον πρωθυπουργό της Σλοβενίας, όπου κρατούνταν δύο Ρώσοι που χαρακτηρίστηκαν από τις ΗΠΑ ως υψίστης προτεραιότητας για τη Μόσχα. Και οι δύο αφέθηκαν ελεύθεροι την Πέμπτη.
Στη συνέχεια, την άνοιξη, η νέα συμφωνία που δεν περιλάμβανε πλέον τον Ναβάλνι διαμορφώθηκε στον Λευκό Οίκο. Και τον Ιούνιο, το Βερολίνο συμφώνησε να ανταλλάξει τον Κρασίκοφ. «Για εσάς, θα το κάνω αυτό», είπε ο κ. Σολτς στον κ. Μπάιντεν, σύμφωνα με τον κ. Σάλιβαν.
Πλέον, η μπάλα βρισκόταν στην πλευρά της Ρωσίας. Η Μόσχα απάντησε στα μέσα Ιουλίου, αποδεχόμενη τους όρους της συμφωνίας. Ωστόσο, καθώς οι διαπραγματεύσεις έφτασαν στα τελικά τους στάδια, ο κ. Μπάιντεν άρχισε να δέχεται πιέσεις από το Δημοκρατικό Κόμμα να αποσυρθεί από την κούρσα για την προεδρία.
Σύμφωνα με τον κ. Σάλιβαν, μόλις μια ώρα πριν ο κ. Μπάιντεν ανακοινώσει, στις 21 Ιουλίου, ότι δεν θα διεκδικήσει την επανεκλογή του, είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Σλοβένο ομόλογό του για την οριστικοποίηση της ανταλλαγής κρατουμένων.
Two years, secret talks, high stakes: How prisoner swap deal was struck https://t.co/UDduvl0WUw
— BBC News (World) (@BBCWorld) August 2, 2024
