Τα ξημερώματα της Πέμπτης οι στρατιώτες που είχαν παραταχθεί στην κεντρική πλατεία της Λα Πας, πρωτεύουσας της Βολιβίας, αποχώρησαν σχεδόν τόσο ξαφνικά όσο έφτασαν. Τη θέση τους έλαβαν πλήθη πολιτών που διαδήλωναν υπέρ της δημοκρατίας. Ο πρόεδρος Άρσε βγήκε στο μπαλκόνι του προεδρικού μεγάρου και διαβεβαίωσε: «Κανείς δεν μπορεί να αφαιρέσει τη δημοκρατία που κερδίσαμε στις κάλπες και με το αίμα του λαού της Βολιβίας».
Η προφανής απόπειρα πραξικοπήματος είχε αποτύχει. Και αυτό είναι πραγματικά καλό νέο για μία περιοχή, που έχει επανειλημμένα δοκιμαστεί από πραξικοπήματα. Ωστόσο το γεγονός ότι υπήρξε αυτή η απειλή για το πολιτικό σύστημα και τους δημοκρατικούς θεσμούς από τον στρατό είναι ένα σύμπτωμα της κρίσης, που βιώνει η χώρα, πολιτικής και οξύτατης οικονομικής.
Η πολιτική κρίση έχει εν πολλοίς να κάνει με τη ρήξη στις σχέσει του νυν προέδρου Λουίς Άρσε και του πρώην προέδρου, Έβο Μοράλες. Μπορεί ο στρατηγός Σούνιγα (αρχηγός των επίδοξων πραξικοπηματιών) να αποπέμφθηκε εξαιτίας δυσμενών σχολίων που πραγματοποίησε για τον Μοράλες δημοσίως, μπορεί ο τελευταίος να έσπευσε να καταδικάσει την απόπειρα πραξικοπήματος και να στηρίξει τον πρόεδρο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι όλα βαίνουν καλώς στις σχέσεις των Σοσιαλιστών νυν και πρώην προέδρου. Οι εντάσεις μεταξύ του ζευγαριού που άλλοτε συνεργαζόταν στενά πυροδοτεί κάποιες στιγμές ακόμη και παράλυση στο κυβερνητικό έργο.
Η κόντρα Μοράλες – Άρσε που παραλύει το κυβερνητικό έργο
Η πολιτική κρίση στη Βολιβία ουσιαστικά ξεκίνησε το 2019 όταν ο Μοράλες έθεσε υποψηφιότητα για τρίτη διαδοχική θητεία- κάτι που απαγορευόταν από το Σύνταγμα. Κέρδισε, αλλά μετά από κατηγορίες για απάτη και μαζικές διαδηλώσεις που προκάλεσαν 36 θανάτους, ο στρατός του ζήτησε να παραιτηθεί. Το έκανε και έφυγε από τη χώρα.
Το 2020 η Βολιβία εξέλεξε πρόεδρο τον Άρσε, ο οποίος είχε διατελέσει υπουργός Οικονομίας υπό τον Μοράλες, αλλά καθώς η πανδημία έπληξε τη χώρα, η οικονομία κατρακύλησε. Ο Μοράλες επέστρεψε και ανακοίνωσε ότι θα είναι υποψήφιος εναντίον του Άρσε το 2025, κάτι που ο πρόεδρος λέει ότι είναι αντισυνταγματικό (το συνταγματικό δικαστήριο συμφωνεί).
Εν τω μεταξύ, οι σύμμαχοι του Μοράλες στο Κογκρέσο έχουν καταστήσει σχεδόν αδύνατη τη διακυβέρνηση του Άρσε, εμποδίζοντας τις προσπάθειες εξασφάλισης δανείων και μπλοκάροντας σχέδια για την προσέλκυση ξένων επενδυτών για την εξόρυξη άφθονων αποθεμάτων λιθίου. Ο πρόεδρος έχει επανειλημμένα διαμαρτυρηθεί για ένα «οικονομικό μποϊκοτάζ» από τους συμμάχους του αντιπάλου του.
Τα οξύτατα οικονομικά προβλήματα
Εν μέσω της διαμάχης αυτής η Βολιβία αντιμετωπίζει απελπιστική έλλειψη δολαρίων για την παραγωγή καυσίμων, τα οποία είναι σε μεγάλο βαθμό εισαγόμενα. Η επίσημη συναλλαγματική ισοτιμία μεταξύ του εθνικού νομίσματος, μπολιβιάνο, και του δολαρίου έχει καταρρεύσει. Στη μαύρη αγορά το αμερικανικό δολάριο στοιχίζει περίπου 50% πάνω από την επίσημη ισοτιμία.
Η κυβέρνηση ξοδεύει περίπου 2 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο για να εισάγει επιδοτούμενα καύσιμα, κάτι που την έχει οδηγήσει σύμφωνα με τον Economist στο χείλος της χρεοκοπίας.
Τα αποθέματα φυσικού αερίου της χώρας, που κάποτε αποτελούσαν πηγή ισχύος, εξασθενούν γρήγορα εν μέρει λόγω της έλλειψης επενδύσεων από την κρατικά ελεγχόμενη βιομηχανία υδρογονανθράκων. Όλα αυτά συνθέτουν ένα εκρηκτικό σκηνικό που οδηγεί σε προειδοποιήσεις και υποβαθμίσεις από τους οίκους αξιολόγησης, ανεβάζοντας περαιτέρω το κόστος δανεισμού της χώρας από τις αγορές.
Οι αιχμές Σούνιγα και ο φόβος πολιτικού χάους
Η απόπειρα πραξικοπήματος φάνηκε στιγμιαία να ενώνει τους δύο αντιπάλους. Ο Μοράλες κατήγγειλε γρήγορα την απόπειρα πραξικοπήματος και κάλεσε σε μαζική κινητοποίηση για την προστασία της δημοκρατίας. Όπως παρατηρεί και ο Economist μπορεί σε αυτό να βοήθησε και ο φόβος ότι θα ευνοηθεί πολιτικά η δεξιά.
Ωστόσο, με τους στρατιώτες πίσω στους στρατώνες τους, οι πιθανότητες για μια εξομάλυνση των σχέσεων Μοράλες – Άρσε δεν μοιάζει δυνατή. Αν μάλιστα οι καταγγελίες του στρατηγού Σούνιγα, την ώρα της σύλληψής του, πως ήταν ο ίδιος ο Άρσε που του ζήτησε να στήσει μία εξέγερση «για να αυξήσει τη δημοτικότητα [του προέδρου]», έχουν κάποια βάση, η πολιτική κρίση θα επιδεινωθεί. Ο στρατηγός προτού προλάβει να πει περισσότερα, είχε απομακρυνθεί. Αλλά αυτό μπορεί να μην είναι αρκετό για να αποτρέψει το πολιτικό χάος.
