Περισσότεροι από 1,6 εκατομμύρια τόνοι μη ανατιναγμένων όπλων ρυπαίνουν τη Βόρεια Θάλασσα και τη Βαλτική Θάλασσα. Τηλεχειριζόμενες μηχανές ερπυστριοφόρου πυθμένα και ρομπότ με “έξυπνες λαβίδες” καθαρίζουν τώρα αυτά τα τοξικά πυρομαχικά.
Ένα ρομπότ σε σχήμα κουτιού σέρνεται στον πυθμένα της θάλασσας στα ανοικτά της βόρειας Γερμανίας, φτάνει μέσα στα θολά νερά με μια μεταλλική δαγκάνα και μαζεύει τον στόχο του: μια σκουριασμένη χειροβομβίδα, που πετάχτηκε στη θάλασσα μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Από πάνω του, ένα άλλο ρομπότ κολυμπά στην επιφάνεια, σαρώνοντας τον βυθό για περισσότερα πυρομαχικά. Περισσότερες ρομποτικές δαγκάνες φτάνουν στο νερό από ψηλά, μαζεύοντας βόμβες και νάρκες από το ίζημα.
Πότε θα πραγματοποιηθεί
Ένα πιλοτικό πρόγραμμα που υποστηρίζεται από τη γερμανική κυβέρνηση θα αναπτύξει αυτές και άλλες τεχνολογίες σε έναν κόλπο της Βαλτικής Θάλασσας αυτό το καλοκαίρι, για να δοκιμάσει μια γρήγορη, βιομηχανικής κλίμακας διαδικασία για τον καθαρισμό των πεταμένων πυρομαχικών που μολύνουν τη Βόρεια και τη Βαλτική Θάλασσα. Το έργο αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου προγράμματος ύψους 100 εκατ. ευρώ (84,6 εκατ. λίρες/ 106,9 εκατ. δολάρια) της γερμανικής κυβέρνησης που αποσκοπεί στην ανάπτυξη ενός τρόπου ασφαλούς απομάκρυνσης και καταστροφής των πυρομαχικών που ρυπαίνουν τα γερμανικά τμήματα της Βόρειας και της Βαλτικής Θάλασσας – μια τοξική κληρονομιά που εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 1,6 εκατομμύρια τόνους απορριπτόμενων εκρηκτικών και όπλων.
“Το πρόβλημα είναι ότι σε κάθε θαλάσσια περιοχή όπου έγινε ή γίνεται πόλεμος, υπάρχουν πυρομαχικά στη θάλασσα. Και όταν βρίσκονται εκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να απελευθερώσουν καρκινογόνες ουσίες” και άλλα τοξικά υλικά, λέει ο Jens Greinert, καθηγητής για την παρακολούθηση των βαθιών θαλασσών στο Πανεπιστήμιο Christian-Albrecht στο Κίελο της Γερμανίας, ο οποίος εργάζεται στο Κέντρο Ωκεάνιας Έρευνας Geomar Helmholtz στο Κίελο και είναι ένας από τους επιστήμονες που υποστηρίζουν το έργο. Αυτός ο διαδραστικός χάρτης απεικονίζει πού έχουν βρεθεί πεταμένα συμβατικά ή χημικά πυρομαχικά.
“Αυτά τα πυρομαχικά σκουριάζουν και η έρευνά μας έχει δείξει ότι με την πάροδο του χρόνου απελευθερώνουν όλο και περισσότερες καρκινογόνες (και άλλες τοξικές) ουσίες, ίχνη των οποίων έχουν βρεθεί σε ψάρια και μύδια”, λέει ο Greinert. “Όσο περισσότερο περιμένουμε, τόσο περισσότερο θα σκουριάζουν και η συγκέντρωση των βλαβερών ουσιών στο νερό θα αυξάνεται. Επομένως, τώρα είναι η στιγμή να σκεφτούμε τι θα κάνουμε με αυτά τα πράγματα, όσο τα πυρομαχικά είναι ακόμα αρκετά άθικτα ώστε να τα αρπάξουμε”.
Με βάση τα επιστημονικά ευρήματα σχετικά με τα σκουριασμένα, διαρρέοντα πυρομαχικά, η Γερμανία αποφάσισε ότι ήρθε η ώρα να προσπαθήσει να τα απομακρύνει από τη θάλασσα σε κλίμακα. “Η αφετηρία μας ήταν να αναρωτηθούμε, τι πρέπει να κάνουμε για να επιτύχουμε ένα υγιές θαλάσσιο οικοσύστημα;”, λέει η Heike Imhoff, εμπειρογνώμονας σε θέματα θαλάσσιας προστασίας στο υπουργείο Περιβάλλοντος της Γερμανίας, το οποίο επιβλέπει το πρόγραμμα. Ο μακροπρόθεσμος στόχος είναι να κατασκευαστεί μια υπεράκτια πλατφόρμα όπου τα πυρομαχικά θα μπορούν να καταστραφούν σε έναν θάλαμο πυροδότησης, αφού πρώτα ανασυρθούν από τη θάλασσα με μια διαδικασία που υποστηρίζεται από ρομπότ, λέει η ίδια.
Μέχρι στιγμής, οι άνθρωποι τείνουν να υιοθετούν μια αποσπασματική προσέγγιση για την απομάκρυνση των μη ανατιναγμένων πυρομαχικών (UXO) από τη θάλασσα. Για παράδειγμα, οι κατασκευαστές υπεράκτιων αιολικών πάρκων εξετάζουν συστηματικά τις πιθανές τοποθεσίες για βόμβες ή νάρκες και στη συνέχεια τις αποφεύγουν ή τις απομακρύνουν. Για να μην κινδυνεύουν οι ανθρώπινοι δύτες, οι εργασίες αυτές περιλαμβάνουν όλο και περισσότερο κολυμβητικά, καταδυτικά ή ερπυστριοφόρα ρομπότ. Οχήματα χωρίς ερπυστριοφόρα χρησιμοποιούνται επίσης στην επιστημονική έρευνα για οικολογική παρακολούθηση. Περιλαμβάνουν τηλεχειριζόμενα οχήματα (ROV), τα οποία είναι κολυμβητικά ή καταδυτικά οχήματα που λειτουργούν εξ αποστάσεως μέσω ενός καλωδίου βαθέων υδάτων συνδεδεμένου με ένα πλοίο, και ερπυστριοφόρα οχήματα βαθέων υδάτων, τηλεχειριζόμενα οχήματα που κυλούν στο βυθό πάνω σε ερπύστριες και μπορούν να εξοπλιστούν με διάφορους τύπους αισθητήρων και καμερών.
Τι νέο φέρνει το πρόγραμμα
Το νέο στο γερμανικό πιλοτικό πρόγραμμα είναι ότι συνδυάζει μια σειρά ειδικά τροποποιημένων τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένων προσαρμοσμένων ROV και ερπυστριοφόρων, και τα χρησιμοποιεί όχι μόνο για την απομάκρυνση μεμονωμένων βομβών, αλλά και για την ταχεία απομάκρυνση μαζών αναμεμειγμένων πυρομαχικών από πυκνοκατοικημένες περιοχές. Αυτές οι χωματερές είναι η κληρονομιά του αφοπλισμού της Γερμανίας. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι συμμαχικές δυνάμεις κατέσχεσαν τα συμβατικά και χημικά όπλα της και πέταξαν ολόκληρα φορτία πλοίων με χειροβομβίδες, βόμβες και άλλα πυρομαχικά στη θάλασσα.
“Τα τελευταία 10, 20 χρόνια καθαρίζουμε πυρομαχικά με σκοπό την κατασκευή -για αιολικά πάρκα, καλώδια, επέκταση λιμανιού– και πάντα τα καθαρίζουμε από περιοχές όπου δεν υπάρχουν τόσα πολλά προς καθαρισμό, επειδή οι χωματερές τείνουν να αποφεύγονται από αυτά τα έργα”, λέει ο Dieter Guldin, επικεφαλής της SeaTerra, μιας από τις εταιρείες έρευνας και καθαρισμού UXO που συμμετέχουν στο πιλοτικό πρόγραμμα. “Κανείς δεν έχει πει ποτέ στο παρελθόν: “ας καθαρίσουμε τα πυρομαχικά για χάρη του περιβάλλοντος, ας τα καθαρίσουμε για να καθαρίσουμε τη θάλασσα”. Πρόκειται για μια εντελώς νέα προσέγγιση”.
Βασικό μέρος αυτής της νέας προσέγγισης είναι “να στοχεύσουμε τους χώρους απόρριψης και να το κάνουμε σε βιομηχανική κλίμακα, δουλεύοντας 24 ώρες το 24ωρο”, λέει. “Με τις σημερινές μας μεθόδους, θα χρειαζόταν τότε ακόμα 150 χρόνια”, για να καθαρίσουμε τα ύδατα της Γερμανίας από τα πυρομαχικά, υπολογίζει ο Guldin. “Ο στόχος αυτού του έργου είναι να αναπτύξουμε μεθόδους που θα μας βοηθήσουν να καθαρίσουμε τη θάλασσα μέσα σε περίπου 30 χρόνια”.
Η πρώτη φάση του έργου, στο οποίο συμμετέχουν η SeaTerra και άλλες εξειδικευμένες εταιρείες, θα αντιμετωπίσει αρκετούς τέτοιους βυθισμένους πασσάλους στον κόλπο του Lübeck στη Βαλτική Θάλασσα. Πρόκειται για ένα κλάσμα των 400 πασσάλων στον κόλπο, αλλά η ιδέα είναι ότι το έργο θα αποφέρει γνώσεις για την αυτοματοποίηση και την επιτάχυνση της διαδικασίας.
Οι περισσότερες από τις τεχνολογίες χρησιμοποιούνται ήδη σε υπεράκτια έργα, λέει ο Guldin, αλλά έχουν προσαρμοστεί για την πρόκληση της αντιμετώπισης των χωματερών, τις οποίες περιγράφει ως ένα “άγριο μείγμα” βομβών, ναρκών, χειροβομβίδων, κιβωτίων πυρομαχικών και ναυαγίων.
Πώς γίνεται η συλλογή
Τα εργαλεία περιλαμβάνουν ένα ROV εξοπλισμένο με κάμερα για την έρευνα του βυθού από ψηλά. Ο Guldin περιγράφει ότι κινείται πάνω από τον πυθμένα, κινηματογραφώντας πυρομαχικά, τα οποία οι ειδικοί σε ένα πλοίο μπορούν στη συνέχεια να δουν σε μια οθόνη και να τα αναγνωρίσουν.
Η SeaTerra θα χρησιμοποιήσει επίσης “έξυπνες δαγκάνες”, μια σειρά από διαφορετικού σχήματος, εξοπλισμένα με αισθητήρες νύχια που είναι προσαρτημένα σε γερανούς σε ένα πλοίο, λέει ο Guldin. Φτάνουν μέσα στο νερό και πιάνουν τα πυρομαχικά απαλά ή σταθερά, ανάλογα με την κατάστασή τους – ένα καταρρέον κιβώτιο γεμάτο πυρομαχικά μπορεί για παράδειγμα να πρέπει να ανασυρθεί με μια λαβή που μπορεί να κλείσει σε μια λεκάνη, εξηγεί.
Ένα ερπυστριοφόρο θα κυλήσει στο βυθό πάνω σε ερπύστριες και θα μαζέψει αντικείμενα όπως πυρομαχικά μικρού διαμετρήματος με τη μικρότερη αρπάγη του, λέει ο Guldin. Όλες οι συσκευές αρπαγής διαθέτουν κάμερες, επιτρέποντας στους ειδικούς στο πλοίο να βλέπουν τα πυρομαχικά σε οθόνες. Στη συνέχεια, οι έξυπνες χειρολαβές τοποθετούν τα πυρομαχικά σε υποβρύχια μεταλλικά καλάθια, προ-ταξινομώντας τα κατά προσέγγιση σε έναν ή δύο τύπους ανά καλάθι. Το πλοίο με τους ειδικούς θα είναι επανδρωμένο σε βάρδιες και θα λειτουργεί 24 ώρες την ημέρα: “Το μόνο που κάνουν είναι να αναγνωρίζουν τα πυρομαχικά και να τα τοποθετούν στα καλάθια, μέρα με τη μέρα”, λέει ο Guldin.
Πηγή: BBC
