της Νατάσας Στασινού
Από τον υγρό τάφο της Μεσογείου και την ντροπή του Καλαί έως την de facto κατάργηση της Σένγκεν και από τις τρομοκρατικές επιθέσεις σε Βρυξέλλες, Νίκαια, Βερολίνο έως την πολιτική “έκρηξη” του Brexit, το 2016 ήταν ένα από τα πιο “σκοτεινά” έτη για την γηραιά ήπειρο και το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Αρκετοί αναλυτές φοβούνται ότι το 2017 θα έρθει να ρίξει το οριστικό “μαύρο” σε μία πορεία 60 ετών. Θα μπορούσε, ωστόσο, να ανάψει και το περιβόητο “φως στο τούνελ”. Οι προβλέψεις είναι παρακινδυνευμένες, αφού, όπως μας δίδαξε καλά η προηγούμενη χρονιά, έχουν την τάση να διαψεύδονται.
Εάν μπορούμε να πούμε κάτι με σχετική βεβαιότητα, αυτό είναι πως καθοριστικό ρόλο για την εξέλιξη της χρονιάς και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα διαδραματίσουν τρεις συν μία πιθανή εκλογικές αναμετρήσεις. Δεν είναι καθόλου παράδοξο, που αυτές αφορούν τα τέσσερα από τα έξι ιδρυτικά μέλη, που το 1957 υπέγραφαν τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα στη Ρώμη.
Πρόκειται για την Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ολλανδία, οι οποίες εκπροσωπούν σχεδόν το 60% της οικονομίας της Ευρωζώνης. Είναι τα μέλη, που αποφάσισαν να βάλουν στην άκρη τις διαφορές τους μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μαζί με το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο, στη βάση της κοινής πεποίθησης ότι οι μεγάλες προκλήσεις και το μεγάλο όραμα για μία ήπειρο ειρήνης και ευημερίας απαιτούν συνεργασία, συνένωση δυνάμεων, κοινές προσεγγίσεις και αμοιβαίες υποχωρήσεις. Απαιτούν όμως και κατανόηση των όσων φοβούνται, διεκδικούν και θέλουν οι πολίτες.
Σε αυτό το τελευταίο έχασαν οι mainstream πολιτικές δυνάμεις τα προηγούμενα χρόνια, αφήνοντας τους ακραίους να ορίσουν την πολιτική ατζέντα, να θέσουν πρώτοι στην πρώτη γραμμή τα ζητήματα, που απασχολούσαν την κοινή γνώμη, και να μιλήσουν για αυτά με όρους διχασμού και τρόμου, κατευθύνοντας τους πολίτες εκεί, που ήθελαν: στα τείχη, τον απομονωτισμό, την απόρριψη του “άλλου” .
Το τελευταίο ευρωβαρόμετρο αποκαλύπτει ότι η μετανάστευση (48%) και η τρομοκρατία (39%) προσδιορίζονται σήμερα ως τα κορυφαία ζητήματα από τους Ευρωπαίους πολίτες τόσο για τις χώρες τους όσο και για την ΕΕ ως σύνολο, με την κατεύθυνση της οικονομίας να παραμένει επίσης μεταξύ των μεγάλων ανησυχιών.
Αυτά θα κυριαρχήσουν χωρίς αμφιβολία και στις επικείμενες κάλπες. Τη σκυτάλη λαμβάνουν πρώτοι οι Ολλανδοί στις 15 Μαρτίου, με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις να δίνουν στον Γκέερτ Βίλντερς την πρωτιά στις γενικές εκλογές, αν και όχι αυτοδυναμία. Ο ακροδεξιός πολιτικός έχει μεταξύ άλλων υποσχεθεί να διεξάγει δημοψήφισμα για την συμμετοχή της χώρας στην ΕΕ και να βάλει τέλος στη μετανάστευση από μουσουλμανικές χώρες.
Ακολουθούν τον Μάιο οι Γάλλοι, όπου το Εθνικό Μέτωπο έχει παρόμοια ατζέντα. Η Μαρίν Λεπέν αναμένεται να περάσει με άνεση στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, για να αντιμετωπίσει τον Φρανσουά Φιγιόν των Συντηρητικών, καθώς οι Σοσιαλιστές, πολυδιασπασμένοι, οδεύουν προς οδυνηρή ήττα.
Τον Σεπτέμβριο οι Γερμανοί δεν αποκλείεται να δώσουν και πάλι ψήφο εμπιστοσύνης στην Άγγελα Μέρκελ και τους Χριστιανοδημοκράτες. Ωστόσο το μεγάλο ερώτημα είναι πόσο ισχυρή θα είναι η παρουσία του ακραίου AfD.
Μέσα στο έτος δεν αποκλείεται στην κάλπη να προσέλθουν και οι Ιταλοί, καθώς είναι αμφίβολο εάν η σημερινή κυβέρνηση, με τον τέταρτο κατά σειρά διορισμένο και όχι εκλεγμένο πρωθυπουργό, μπορεί να αντέξει. Και σε περίπτωση πρόωρων εκλογών μία νίκη του Μπέπε Γκρίλο θα ταράξει, αλλά δεν θα εκπλήξει.
Πέραν των ξενοφοβικών κορόνων, Λεπέν, Βίλντερς, Φράουκε Πέτρι και Γκρίλο, έχουν κοινό μότο το εμπνευσμένο από το Brexit «Να πάρουμε πίσω τον έλεγχο», επιρρίπτοντας την ευθύνη για πάσα νόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. «Να δώσουμε το λόγο στους πολίτες» συμπληρώνουν, εννοώντας να τους πετάξουν το μπαλάκι με ένα δημοψήφισμα.
Μπορεί σε καμία από τις παραπάνω αναμετρήσεις να μην επικρατήσουν τελικά ακραία και λαϊκιστές. Τα προβλήματα, όμως, που θίγουν, δεν θα εξαφανιστούν, ούτε ο φόβος και ο διχασμός, με τον οποίο έχουν ποτίσει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Και εκεί θα φανεί εάν η κοινότητα και οι ηγεσίες της μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτό, που ζήτησε ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ στην ομιλία του για την “Κατάσταση της Ένωσης”: μία ένωση «κοντά στους πολίτες», αλλά και μία ένωση, «που δεν ξεχνά το σκοτεινό παρελθόν».
