Από τα τέλη του 2023 έως και την άνοιξη του 2024 οι αγρότες ανά την Ευρώπη κατέβηκαν με τα τρακτέρ τους στις πρωτεύουσες για να εκφράσουν την αγανάκτησή τους με τις εθνικές και κοινοτικές πολιτικές. Η οργή πλημμύρισε και την καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τις Βρυξέλλες, με τα τρακτέρ να παρατάσσονται κοντά στα κτίρια του Ευρωκοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Οι αγρότες εκφράζουν πληθώρα ανησυχιών και παραπόνων, αλλά στην κορυφή της λίστας τους βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, που παρουσίασε το 2019 η Κομισιόν. Πρόκειται για ένα πακέτο πρωτοβουλιών πολιτικής που περιλάμβανε νέους περιορισμούς στη χρήση φυτοφαρμάκων, απαγορεύσεις στις μηχανές εσωτερικής καύσης και την προστασία της βιοποικιλότητας. Όλα είναι μέτρα που συνεπάγονταν αυξημένο κόστος για τους ίδιους.
Σε εθνικό επίπεδο κάποια μέτρα επιβάρυνσης ανακλήθηκαν και άλλα μέτρα στήριξης των αγροτών ελήφθησαν, με τις κυβερνήσεις βεβαίως να έχουν στραμμένο το βλέμμα στις ευρωκάλπες του Ιουνίου.
Αλλά τα μέτρα δεν ικανοποίησαν. Και οι διαδηλώσεις δεν ήταν κάτι που εξέφραζε αποκλειστικά τους αγρότες, σημειώνει σε ανάλυσή του το Foreign Affairs. «Ήταν μια εκδήλωση ενός βαθύτερου προβλήματος, ενός διευρυνόμενου χάσματος μεταξύ των αγροτικών περιοχών της Ευρώπης και των πόλεων της. Αυτό το χάσμα μπορεί να μην είναι ακόμη βαθύ, αλλά διευρύνεται σταθερά καθώς αυξάνεται η δυσαρέσκεια στις αγροτικές κοινότητες, που αποτελούν το 1/4 του πληθυσμού της Ευρώπης», προειδοποιεί το Foreign Affairs.
Όσο παγιώνονται οι ανισότητες και ανοίγει η ψαλίδα σε επίπεδο απασχόλησης, εισοδημάτων και ευκαιριών ανάμεσα σε αγροτικές περιοχές και αστικά κέντρα, τόσο οι πολίτες των πρώτων θα αισθάνονται «ξεχασμένοι», «αόρατοι». Και όσο εντείνεται το αίσθημα αυτό τόσο θα πληθαίνουν και οι αρνητικές «εκπλήξεις» για τα mainstream κόμματα.
Τα καμπανάκια του πρόσφατου παρελθόντος σε ΗΠΑ και Ευρώπη
Δεν είναι κάτι που θα δούμε για πρώτη φορά. Οι «ξεχασμένοι» των λεγόμενων «ζωνών των σκουριάς», οι Χιλμπίλις όπως τους αποκαλούν στις ΗΠΑ, ήταν εκείνοι που έδωσαν το 2016 τη νίκη στον Ντόναλντ Τραμπ. Γιατί μίλησε για τα προβλήματά τους και γιατί υποσχέθηκε να θωρακίσει τις θέσεις εργασίας τους. Γιατί ο οικονομικός εθνικισμός του (όσο και εάν το παρελθόν είχε δείξει ότι μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ) έπειθε περισσότερο από ένα πρόγραμμα, που απλά δεν τους υπολόγιζε.
Αλλά και στην Ευρώπη εκείνη την περίοδο αγροτικές, αλλά και αποβιομηχανοποιημένες περιοχές στρέφονταν σε «αντι-συστημικές» επιλογές και ακροδεξιά. Το Ντούισμπουργκ της Γερμανίας, το Ενίν Μπομόν στη Γαλλία, το Γιορκσάιρ στη Βρετανία, έστελναν ηχηρά μηνύματα στις κάλπες. Στην εποχή της βιομηχανοποίησης, καθώς εκατομμύρια μετανάστευαν στην Κοιλάδα του Ρουρ ή τις βιομηχανικές ζώνες Αγγλίας και Γαλλίας έβρισκαν σταθερή δουλειά με καλό μισθό στα πάσης φύσεως εργοστάσια. Όταν τα εργοστάσια άρχισαν να κλείνουν, να μεταφέρονται δραστηριότητες στην Ασία, οι περιοχές παρήκμασαν. Όσοι έμειναν εκεί, αισθάνθηκαν παγιδευμένοι ή και «αόρατοι».
Το χάσμα και οι επιπτώσεις του
Το χάσμα εισοδήματος και απασχόλησης μεταξύ αγροτικών ή αποβιομηχανοποιημένων ζωνών και αστικών κέντρων διευρύνθηκε την τελευταία δεκαετία. Η πρόσφατη κρίση κόστους ζωής στην Ευρώπη συνέβαλε στην περαιτέρω εμβάθυνση αυτών των επίμονων ανισοτήτων. Αλλά οι πολιτικοί και οι ελίτ είναι σαν να ξέχασαν τα όσα έγιναν πριν από κάποια χρόνια και δεν φαινεται πάλι να δίνουν προσοχή. Οι αγρότες είναι οι νέοι ξεχασμένοι.
Πολλοί κάτοικοι της υπαίθρου αισθάνονται ότι οι κυβερνήσεις τους δεν αναγνωρίζουν ή ενδιαφέρονται για τις ανάγκες τους – και η δυσαρέσκεια αυτή θρέφει τον ακροδεξιό λαϊκισμό.
Πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη από το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας αποκάλυψε ότι οι κάτοικοι της υπαίθρου της ΕΕ είναι πιο πιθανό από τους ομολόγους τους των πόλεων να πιστεύουν ότι η κυβέρνηση ενεργεί άδικα απέναντί τους, αγνοεί ή νοιάζεται λιγότερο για ανθρώπους σαν αυτούς και νοιάζεται λιγότερο για τους ανθρώπους της περιοχής τους σε σχέση με άλλες περιοχές της χώρας.
Για παράδειγμα, το 51% των κατοίκων της υπαίθρου αισθάνεται έλλειψη σεβασμού προς τις κοινότητές τους, ενώ μόνο το 42% των κατοίκων των πόλεων εκφράζει το ίδιο παράπονο. Περίπου το 65% όσων ζουν σε αγροτικές περιοχές πιστεύουν ότι οι κυβερνήσεις τους δεν σέβονται ανθρώπους σαν αυτούς, σε σύγκριση με το 58% όσων ζουν στις πόλεις.
