Ο Εμπραχίμ Ραΐσι ήταν κοντά στην κορυφή της εξουσίας στην Ισλαμική Δημοκρατία. Ως πρόεδρος ήταν ήδη το Νο. 2 και όλοι τον θεωρούσαν φυσικό διάδοχο του Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Ο θάνατός του σε συντριβή ελικοπτέρου ανέτρεψε έτσι τα δεδομένα για το ποιος θα αντικαταστήσει τελικά τον 85χρονο Ανώτατο Ηγέτη, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, του οποίου η υγεία ήταν εδώ και καιρό στο επίκεντρο έντονου ενδιαφέροντος.
Η τραγική μοίρα του σκληροπυρηνικού προέδρου του Ιράν δεν αναμένεται να διαταράξει την κατεύθυνση της ιρανικής πολιτικής ή να συγκλονίσει την Ισλαμική Δημοκρατία άμεσα, αλλά, όπως σχολιάζει και το BBC, θα δοκιμάσει ένα σύστημα όπου οι υπερσυντηρητικοί σκληροπυρηνικοί κυριαρχούν πλέον σε όλες τις θέσεις της εξουσίας, αιρετές και μη.
«Το σύστημα θα κάνει μια μαζική επίδειξη και θα τηρήσει τις συνταγματικές διαδικασίες για να δείξει λειτουργικότητα, ενώ θα αναζητά ένα νέο πρόσωπο, που θα μπορεί να διατηρήσει τη συντηρητική ενότητα και πίστη στον Χαμενεΐ», σχολίασε στο BBC ο Δρ. Σάναμ Βακίλ, διευθυντής Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής στο Chatham House.
Η «ευκαιρία» της κηδείας και ο διάδοχος
Οι αντίπαλοι του Ραΐσι θα χαιρετίσουν την αποχώρηση ενός πρώην εισαγγελέα που κατηγορήθηκε για καθοριστικό ρόλο στις μαζικές εκτελέσεις πολιτικών κρατουμένων τη δεκαετία του 1980. Ορισμένοι ίσως ελπίζουν ότι το τέλος της διακυβέρνησής του θα επισπεύσει το τέλος αυτού του καθεστώτος. Ωστόσο αυτό δεν θα είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Για την ιρανική ηγεσία η κρατική κηδεία θα είναι μια περίσταση γεμάτη συγκίνηση. Θα είναι επίσης μια ευκαιρία να αρχίσουν να στέλνουν σήματα συνέχειας. Ξέρουν ότι ο κόσμος παρακολουθεί.
«Επί 40 χρόνια, σύμφωνα με το αφήγημα της Δύσης το καθεστώς στο Ιράν υποτίθεται ότι καταρρέει», δήλωσε στο BBC ο καθηγητής Μοχάμεντ Μαραντί του Πανεπιστημίου της Τεχεράνης. «Αλλά ως εκ θαύματος, είναι ακόμα εδώ και προβλέπω ότι θα είναι ακόμα εδώ τα επόμενα χρόνια», πρόσθεσε.
Τα πράγματα θα ήταν ακόμη πιο απλά για το Ιράν αν ο Ραΐσι δεν ήταν το φαβορί να διαδεχθεί τον Αγιατολάχ Χαμενεΐ, αναλαμβάνοντας έτσι ουσιαστικά τα ηνία της χώρας. «Ο Ραΐσι ήταν ένας πιθανός διάδοχος γιατί, όπως ο ίδιος ο Χαμενεΐ όταν έγινε ανώτατος ηγέτης, ήταν σχετικά νέος, πολύ πιστός, ένας ιδεολόγος αφοσιωμένος στο σύστημα», λέει ο Δρ, Βακίλ για αυτήν την αδιαφανή διαδικασία επιλογής. Τώρα λοιπόν ποιος; Αρκετοί θεωρείται πιθανό να διεκδικήσουν τη θέση, συμπεριλαμβανομένου του γιου του Ανώτατου Ηγέτη, Μοτζτάμπα Χαμενεΐ. Ακόμη και πριν επιβεβαιωθεί επίσημα ο θάνατος του Ραΐσι, ο Αγιατολάχ μετέφερε σε ανάρτησή του στο X ότι «ο ιρανικός λαός δεν πρέπει να ανησυχεί, δεν θα υπάρξει αναστάτωση στις υποθέσεις της χώρας».
Η πρόκληση των εκλογών
Η πιο άμεση πολιτική πρόκληση θα είναι η διοργάνωση πρόωρων προεδρικών εκλογών. Η εξουσία έχει μεταβιβαστεί στον Μοχάμαντ Μοχμπέρ, ο οποίος έχει την ευθύνη για τη διεξαγωγή τους εντός 50 ημερών.
Οι εκλογές του 2021 που έφεραν τον Ραΐσι στην προεδρία, χαρακτηρίστηκαν από τον αποκλεισμό μετριοπαθών αντιπάλων και εξαιρετικά υψηλή αποχή. Μία πρόκληση αυτή τη φορά θα είναι να φτάσουν οι πολίτες στην κάλπη.
Σε κάθε περίπτωση η τελική εξουσία λήψης αποφάσεων στην Ισλαμική Δημοκρατία ανήκει στον Ανώτατο Ηγέτη, ενώ η εξωτερική πολιτική αποτελεί «ιδιοκτησία» του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC) το οποίο φαίνεται να αποκτά αυξανόμενη ισχύ.
Πού έχει εξουσία ο πρόεδρος; Στην οικονομία. Επί της προεδρίας του Ραΐσι ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε πάνω από το 40% και το ιρανικό νόμισμα υποτιμήθηκε δραστικά. Η χώρα κλονίστηκε επίσης από ένα μαζικό κύμα διαδηλώσεων που πυροδότησε ο θάνατος της 22χρονης Μαχσα Αμινί, ενώ ήταν υπό κράτηση από την αστυνομία ηθών.
Τι έχει συμβεί έως τώρα
- Μεταβατικός πρόεδρος ορίστηκε ο έως τώρα αντιπρόεδρος Μοχαμάντ Μοχμπέρ
- Υπουργός Εξωτερικών αναλαμβάνει προσωρινά ο Αλί Μπαγκέρι Κάνι, ο οποίος ηγήθηκε των ιρανικών αντιπροσωπειών διαπραγμάτευσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες για το πυρηνικό πρόγραμμα και τις ανταλλαγές κρατουμένων.
- Οι εκλογές για την ανάδειξη νέου πρόεδρου θα γίνουν εντός 50 ημερών
- Η απώλεια του Ραΐσι – ενός συντηρητικού σκληροπυρηνικού και προστατευόμενου του Αγιατολάχ Χαμενεΐ – αναμένεται να σπείρει περαιτέρω αβεβαιότητα σε μια χώρα που ήδη λυγίζει κάτω από σημαντική οικονομική και πολιτική πίεση και ενώ η Μέση Ανατολή θυμίζει καζάνι που βράζει.
- Οι εξτρεμιστικές οργανώσεις που υποστηρίζονται από το Ιράν (Χαμάς, Χούθι, Χεζμπολάχ) έχουν στείλει συλλυπητήρια στην Τεχεράνη για τον θάνατο του Ραΐσι. Μένει να φανεί ποια άλλη αντίδραση θα έχουν.
