Το Ιράν είναι μία δημοκρατία, που αναδεικνύει τους προέδρους και τους βουλευτές της με εκλογές. Αλλά είναι Ισλαμική Δημοκρατία – κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι είναι ένα θεοκρατικό καθεστώς, με μία υβριδική δομή εξουσίας, στην οποία το πολιτικό προσωπικό είναι ελεγχόμενο από τους αγιατολάδες και «δεμένο» με τον στρατό.
Όταν ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ έλεγε λοιπόν το απόγευμα της Κυριακής – όταν ήταν ακόμη σε εξέλιξη οι έρευνες – στους Ιρανούς ότι δεν χρειάζεται να ανησυχούν, το εννοούσε. Ούτως ή άλλως δεν ήταν ποτέ ο Εμπραχίμ Ραΐσι που έκανε πραγματικό κουμάντο. Τον πρώτο και τελευταίο λόγο έχει ο ίδιος. Και όταν αυτός αποσυρθεί ή πεθάνει (είναι 86 ετών και με βεβαρυμμένη υγεία), θα τον έχει ο διάδοχός του.
Ο Ραΐσι ενδεχομένως και να μην ανέβαινε ποτέ στον προεδρικό θώκο εάν το 2021 ο Χαμενεΐ δεν είχε φροντίσει να κάνει «εκκαθάριση» όλων των βασικών μετριοπαθών αντιπάλων του και εάν οι Ιρανοί δεν απείχαν μαζικά από τις κάλπες. Το παρελθόν του άλλωστε ήταν αρκετά σκοτεινό, με πληθώρα οργανώσεων να έχουν καταγγείλει τον ρόλο του στις «επιτροπές θανάτου» και τις μαζικές εκτελέσεις πολιτικών αντιφρονούντων το 1988.
Ποιες είναι οι εξουσίες του ανώτατου ηγέτη;
Η πιο ισχυρή – με διαφορά – προσωπικότητα στο Ιράν είναι ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ, ο οποίος είναι ανώτατος ηγέτης από το 1989. Είναι αρχηγός κράτους και αρχιστράτηγος. Έχει επίσης εξουσία επί της εθνικής αστυνομίας και της αστυνομία ηθών.
Ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ ελέγχει το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC), το οποίο είναι υπεύθυνο για την εσωτερική ασφάλεια, και την παραστρατιωτική πτέρυγα, τη Δύναμη Αντίστασης Basij – που χρησιμοποιείται για να καταπνίξει κάθε διαφωνία εντός της χώρας.
Ιράν: Οι εξελίξεις που πυροδοτεί ο θάνατος Ραΐσι και η δοκιμασία για το σύστημα
Ποιος ο ρόλος του προέδρου
Ο πρόεδρος είναι ο κορυφαίος εκλεγμένος αξιωματούχος και δεύτερος σε σειρά μετά τον ανώτατο ηγέτη. Είναι υπεύθυνος για την καθημερινή λειτουργία της κυβέρνησης και έχει σημαντική επιρροή στην εσωτερική πολιτική και τις εξωτερικές υποθέσεις, στις οποίες ωστόσο δεν έχει ποτέ τον τελευταίο λόγο. Στην εξωτερική πολιτική μάλιστα κάποιες στιγμές εμφανίζονται να έχουν μεγαλύτερη επιρροή οι Φρουροί της Επανάστασης, παρόλο που στην ιεραρχία είναι χαμηλότερα από τον πρόεδρο. Οι εξουσίες του είναι σχετικά περιορισμένες σε θέματα ασφάλειας.
Το υπουργείο Εσωτερικών του προέδρου διοικεί την εθνική αστυνομία. Ωστόσο, ο διοικητής του ορίζεται από τον ανώτατο ηγέτη και είναι υπόλογος απευθείας σε αυτόν. Το ίδιο ισχύει και για τον διοικητή του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης και της Basij.
Οι εξουσίες του προέδρου μπορούν να ελεγχθούν από το κοινοβούλιο, το οποίο εισάγει νέους νόμους.
Με τη σειρά του, το Συμβούλιο των Φρουρών μπορεί να εγκρίνει νέους νόμους ή να ασκήσει βέτο.
Έχει αμφισβητηθεί η εξουσία στο Ιράν;
Η Ισλαμική Δημοκρατία συγκλονίστηκε από ένα τεράστιο κύμα διαμαρτυριών το 2022 μετά το θάνατο της 22χρονης Μάχσα Αμινί, η οποία συνελήφθη από την αστυνομία ηθών για φερόμενη παραβίαση του αυστηρού ενδυματολογικού κώδικα του Ιράν.
Ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων λένε ότι εκατοντάδες σκοτώθηκαν στην καταστολή και χιλιάδες κρατήθηκαν.
Οι διαμαρτυρίες διευρύνθηκαν με την πάροδο του χρόνου από τη δυσαρέσκεια συνολικά για τις πολιτικές του καθεστώτος.
naftemporiki.gr με πληροφορίες από BBC, CNN
