Οι δημοσκοπήσεις ανά την Ευρωπαϊκή Ένωση αποκαλύπτουν ότι η άκρα δεξιά θα πετύχει ίσως τα καλύτερα ποσοστά, που έχει καταγράψει ποτέ, στις Ευρωεκλογές του Ιουνίου. Σε ποιους όμως οφείλει τη δυναμική αυτή; Σύμφωνα με ανάλυση του Foreign Policy είναι οι νέοι της γηραιάς ηπείρου εκείνοι που έχουν πετύχει να προσελκύσουν περισσότερο τα ακροδεξιά κόμματα – ενώ θα περίμενε κανείς αυτοί να είναι που στρέφονται σε πιο προοδευτικές λύσεις. Το γενικευμένο αίσθημα ανασφάλειας ίσως είναι αυτό που τους ωθεί σε εκείνη την κατεύθυνση.
Το FP θυμίζει ότι τα τελευταία χρόνια έχουν προωθηθεί νόμοι που δίνουν το δικαίωμα ψήφου και σε νέους κάτω των 18 ετών. Στην Αυστρία, τη Γερμανία, τη Μάλτα και το Βέλγιο το όριο είναι τα 16 έτη, ενώ στην Ελλάδα τα 17. «Υπήρχε ελπίδα ότι αυτοί οι νέοι ψηφοφόροι θα έβαζαν φρένο στο λαϊκιστικό κύμα ανά την Ευρώπη. Η ιδέα πίσω από το δικαίωμα ψήφου σε νέους 16 και 17 ετών βασίστηκε εν μέρει στη μακροπρόθεσμη επένδυσή τους στην πολιτική. Οι πολιτικές που σχεδιάζονται σήμερα θα τους επηρεάσουν για πολλές δεκαετίες, σε αντίθεση με τους παππούδες τους», σημειώνει το FP.
Οι εκλογές του 2019 και η απότομη αλλαγή
Και πράγματι στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του 2019, οι νέοι ψηφοφόροι έδωσαν μεγάλες υποσχέσεις με τη συμμετοχή – ρεκόρ, ένα ελπιδοφόρο σημάδι που αντανακλούσε τον ενθουσιασμό τους για το κοινό ευρωπαϊκό εγχείρημα. Με το κίνημα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής να δονείται στους δρόμους, οι ψήφοι των νέων κατευθύνθηκαν δυσανάλογα πολύ σε πράσινα κόμματα που υποστήριζαν την ισχυρή προστασία του κλίματος και τη βαθύτερη ενσωμάτωση στην ΕΕ. Έτσι εκπρόσωποι των Πρασίνων από την Πορτογαλία έως τη Λετονία απέκτησαν παρουσία στο Ευρωκοινοβούλιο και η κοινότητα ενέκρινε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία το 2020.
Ωστόσο αυτή τη φορά οι ψηφοφόροι που είναι στα τέλη της εφηβείας τους, στη δεύτερη δεκαετία της ζωής τους ή κοντά στα 30, θα μπορούσαν να δώσουν ώθηση σε μια πολύ διαφορετική τάση. Αυξανόμενος αριθμός νεότερων ψηφοφόρων συντάσσονται με ακροδεξιά λαϊκιστικά κόμματα – αυτά ακριβώς που θέλουν να καταργήσουν την Πράσινη Συμφωνία και να περιορίσουν τον ρόλο της ΕΕ.
Στις πρόσφατες εθνικές εκλογές που διεξήχθησαν στην Πορτογαλία, τη Σουηδία, την Ολλανδία, την Ιταλία, τη Φινλανδία και τη Γαλλία, οι νέοι ψήφισαν σε άνευ προηγουμένου αριθμό ακραία εθνικιστικά και ευρωσκεπτικιστικά κόμματα. Και οι έρευνες στη Γερμανία δείχνουν ότι η ψήφος των νέων γίνεται όλο και πιο συμπαθητική στο Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), ένα ακροδεξιό κόμμα που έχει υποστεί μια ριζοσπαστικοποίηση που προκαλεί είναι ένα από τα πιο σκληρά, σκληρά δεξιά εκλογικά κόμματα της Ευρώπης.
«Δεν φαίνονται πια τόσο ακραία»
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτά τα κόμματα έχουν σημαντική διείσδυση σε νεότερους ψηφοφόρους», δήλωσε η Catherine de Vries, Ολλανδή πολιτικός επιστήμονας. «Τα κόμματα δεν φαίνονται πλέον τόσο ακραία, καθώς υπάρχουν εδώ και καιρό. Και οι νέοι πιστεύουν ότι τα mainstream κόμματα είχαν την ευκαιρία τους. Το σύστημα εξακολουθεί να μην λειτουργεί για αυτούς, οπότε θέλουν να δώσουν σε άλλους την ευκαιρία να δοκιμαστούν», εξηγεί.
Γερμανική δημοσκόπηση που δημοσιεύτηκε φέτος έδειξε ότι ένα 22% των νέων (σε αυτήν την περίπτωση, ηλικίας 14 έως 29 ετών) που ερωτήθηκαν θα ψήφιζαν υπέρ του AfD εάν οι γερμανικές εκλογές πραγματοποιούνταν σήμερα. Το ποσοστό είναι υπερδιπλάσιο σε σχέση με πριν από δύο χρόνια. Το 1/4 των νέων δήλωσαν ότι δεν ήταν σίγουροι ποιον θα ψήφιζαν.
Βαθιά ανασφάλεια
Οι λόγοι για την έντονη μετατόπιση είναι ασαφείς: Οι ερευνητές τείνουν να αναφέρουν μια γενική δυσαρέσκεια με τις οικονομικές και πολιτικές συνθήκες μετά την πανδημία. «Φαίνεται ότι η πανδημία του κορωνοϊού άφησε [τους νέους] θυμωμένους και απογοητευμένους με την ικανότητά μας να αντιμετωπίσουμε το μέλλον, κάτι που μεταφράζεται σε βαθιά ανασφάλεια», έγραψαν οι υπεύθυνοι της έρευνας.
Τα θέματα που περιγράφονται από τους συμμετέχοντες και τα οποία επηρεάζουν περισσότερο αυτήν την ανασφάλεια περιελάμβαναν τα προσωπικά τους οικονομικά, τις επαγγελματικές ευκαιρίες, τον τομέα της υγείας και την κοινωνική αναγνώριση. Εξέφρασαν λιγότερη ανησυχία για την κλιματική κρίση και περισσότερο για τον πληθωρισμό, την οικονομία και τη φτώχεια των ηλικιωμένων.
«Μπορούμε να μιλήσουμε για μια σαφή στροφή προς τα δεξιά στον νεαρό πληθυσμό», δήλωσε στο FP ο Klaus Hurrelmann, ένας από τους υπευθύνους της έρευνας και καθηγητής στη Σχολή Hertie στο Βερολίνο.
Η περίπτωση της Ολλανδίας και της Πορτογαλίας
Στις εκλογές της Ολλανδίας πέρυσι, το πιο δημοφιλές κόμμα μεταξύ των ατόμων κάτω των 35 ετών (με 17% ) ήταν το Κόμμα για την Ελευθερία, με επικεφαλής τον Γκέερτ Βίλντερς, ακροδεξιό λαϊκιστή. .
Η εξήγηση που παρέχεται από πολλούς Ολλανδούς ειδικούς; Το bestaanszekerheid, μια ολλανδική λέξη που μεταφράζεται ως «ασφάλεια διαβίωσης». Σημαίνει ουσιαστικά να έχεις ένα αξιοπρεπές και τακτικό εισόδημα, ένα άνετο σπίτι, πρόσβαση στην εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη και ένα δίχτυ ασφαλείας από απρόβλεπτα προβλήματα. Οι κύριες ανησυχίες των νέων στην Ολλανδία είναι η ακριβή στέγαση και η επιδείνωση της κατάστασης στα δημόσια νοσοκομεία.
Στις βουλευτικές εκλογές της Πορτογαλίας τον Μάρτιο, το ακροδεξιό κόμμα Chega, το οποίο πόνταρε στην προσέλκυση των νέων, συγκέντρωσε περισσότερες ψήφους του από οποιοδήποτε άλλο κόμμα. Η έννοια του Chega, που μπορεί να μεταφραστεί ως “αρκετά”, περιγράφει με ακρίβεια το κίνητρο πολλών νεαρών ψηφοφόρων να το υποστηρίξουν.
Πολιτικοί αναλυτές σχολίαζαν πως τα ακροδεξιά κόμματα έχουν πετύχει να αξιοποιήσουν στο έπακρο και τα social media. Στη γερμανική έρευνα, που προαναφέραμε, το 57% των νέων δήλωσαν ότι ενημερώνονται για την επικαιρότητα και την πολιτική μέσω των social media. Πάνω από το 90% χρησιμοποιούν το WhatsApp, ενώ ακολουθεί το Instagram (80%) και το YouTube (77%). To TikTok χρησιμοποιεί το 51%.
