Στις 27 Σεπτεμβρίου 2022, η Σολβάιγκ Άρτσμαν, συνταξιούχος στο νησί Γκότλαντ της Σουηδίας, ξύπνησε με τρομερά νέα. Ο Nord Stream 1 και ο Nord Stream 2, οι δύο αγωγοί που κατασκευάστηκαν για να φέρουν ρωσικό φυσικό αέριο στη Γερμανία, είχαν αρχίσει ξαφνικά να διαρρέουν σε τρία σημεία. Επειδή και οι δύο αγωγοί ήταν γεμάτοι με αέριο, μεγάλοι όγκοι μεθανίου εξαπλώνονταν στη θάλασσα και στην ατμόσφαιρα. Λίγες ώρες αργότερα, οι σουηδικές αρχές ανακοίνωσαν ότι εντοπίστηκε και τέταρτη διαρροή.
Σουηδία, Δανία, Ευρωπαϊκή Επιτροπή και κυβέρνηση των ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι οι διαρροές ήταν αποτέλεσμα δολιοφθοράς. Όποιος κι αν ήταν ο ένοχος, η δολιοφθορά σήμαινε το δραματικό τέλος των δύο αγωγών, που σχεδιάστηκαν στο αποκορύφωμα της παγκοσμιοποίησης γοα να προμηθεύσουν τη Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες με φυσικό αέριο από τη Ρωσία.
Η Άρτσμαν ήταν ένας από τους λίγους ανθρώπους στη Σουηδία που είχαν αντιταχθεί στην κατασκευή του Nord Stream 1, του πρώτου από τους δύο αγωγούς που κατασκευάστηκαν. Είχε δηλώσει την αντίθεσή της στα μέσα του 2007, όταν ήταν μέλος του δημοτικού συμβουλίου του Γκότλαντ. Ωστόσο ο τότε κεντροδεξιός κυβερνητικός συνασπισμός της Σουηδίας πίστευε ακράδαντα στην παγκοσμιοποίηση. Οι περισσότεροι πολίτες, ανεξαρτήτως ιδεολογίας, πίστευαν στην αρετή των στενότερων ενεργειακών, οικονομικών και εμπορικών δεσμών μεταξύ των χωρών.
«Μην είσαι Ρωσόφοβη, μην ρίξεις την κυβέρνηση, είναι έργο ειρήνης»
O Nord Stream 1 ήταν έργο του ρωσικού κρατικού ενεργειακού κολοσσού Gazprom. Και το Γκότλαντ, που βρίσκεται στη μέση της Βαλτικής Θάλασσας, ήταν καθοριστικό για την κατασκευή του. Η κατασκευαστική εταιρεία χρειαζόταν αποκλειστική πρόσβαση στο λιμάνι Slite του νησιού και όπως αφηγείται στο Foreign Policy η Άρτσμαν, ζητήθηκε ουσιαστικά να δοθεί η έγκριση με διαδικασίες – εξπρές από το δημοτικό συμβούλιο. Τα επιχειρήματα, που άκουσε; «Πρέπει να εμπιστεύεσαι τους ειδικούς. Μην είσαι Ρωσόφοβη. Η Ευρώπη χρειάζεται ενέργεια. Είναι ένα έργο ειρήνης».
Όταν κάποιοι δημοτικοί σύμβουλοι διεφώνησαν, άρχισε και η ψυχολογική πίεση. «Μας είπαν ότι αν ψηφίζαμε κατά της συμφωνίας θα ρίξουμε την κυβέρνηση», θυμάται η Άρτσμαν.
«Όσο περισσότερο διάβαζα για το έργο, τόσο περισσότερο αμφέβαλα ότι αυτή ήταν μια καλή ιδέα», θυμάται. Ανησυχούσε για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στον βυθό, για τραυματισμούς στα συνεργεία κατασκευής από πιθανά πυρομαχικά που είχαν ξεμείνει από τους δύο παγκοσμίους πολέμους, ενώ δεν ήταν διατεθειμένη να στοιχηματίσει στη Ρωσία, όπως λέει. «Δεν έχει σημασία πόσα εκατομμύρια κορώνες ήταν διατεθειμένοι να μας δώσουν. Δεν θα ξεπουλούσα ποτέ το Γκότλαντ με αυτόν τον τρόπο. Έθετε σε κίνδυνο την ασφάλεια του νησιού», εξηγεί.
Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, με τους Nord Stream 1 και Nord Stream 2 να «αιμορραγούν» αέριο στη Βαλτική Θάλασσα και στην ατμόσφαιρα και με την κοινή γνώμη να συμπεραίνει ότι οι δυτικές ενεργειακές υποδομές δεν ήταν ασφαλείς από επιθέσεις, η Άρτσμαν – χωρίς να το επιθυμεί – δικαιωνόταν.
Το σύμβολο της παγκοσμιοποίησης
Όταν κατασκευάστηκε ο Nord Stream 1 ήταν πραγματικά ένα σύμβολο της παγκοσμιοποίησης. Η ρωσική εταιρεία είχε την ιδιοκτησία. Μια ιταλική εταιρεία είχε σχεδιάσει τον αγωγό, μία γερμανική παρείχε το υλικό των σωλήνων και μία γαλλική είχε τον συντονισμό της υλοποίησης. Η Σουηδία παρείχε το λιμάνι.
Στις 8 Νοεμβρίου 2011, εγκαινιάστηκε το φιλόδοξο έργο, που είχε ξεπεράσει σημαντικά τον προϋπολογισμό, ήταν σε θέση να παραδίδει 55 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου κάθε χρόνο, αρκετά για να τροφοδοτεί 26 εκατομμύρια νοικοκυριά. Ως εγχείρημα μηχανικής, ο αγωγός ήταν ένα θαύμα.
Στην τελετή των εγκαινίων, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ κάθισε στην πρώτη σειρά. Η Γερμανία ήταν από τους πιο ένθερμους και σταθερούς υποστηρικτές των ενεργειακών σχέσεων με τη Ρωσία.
Η ημέρα που ανέτρεψε τα πάντα
Περίπου 10 χρόνια μετά τα εγκαίνια του αγωγού, στις 24 Φεβρουαρίου 2022, η ρωσική εθνική τηλεόραση μετέδωσε μια ομιλία του Βλαντιμίρ Πούτιν. «Σήμερα, θεωρώ και πάλι απαραίτητο να επανέλθω στα τραγικά γεγονότα που συμβαίνουν στο Ντονμπάς και στο βασικό ζήτημα της ρωσικής ασφάλειας», ξεκίνησε ο Ρώσος πρόεδρος και συνέχισε: «Αναφέρομαι σε αυτό που μας προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία. Σε αυτές τις θεμελιώδεις απειλές κατά της χώρας μας από ανεύθυνους πολιτικούς στη Δύση. Αναφέρομαι στην επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά». Ενώ οι τηλεοπτικοί σταθμοί μετέδιδαν την ομιλία, τα ρωσικά στρατεύματα εξαπέλυσαν συντονισμένη επίθεση στην Ουκρανία.
Οι δυτικές κυβερνήσεις απάντησαν αμέσως με σειρά κυρώσεων κατά της Μόσχας. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είχε διαλύσει τα όνειρα της διπλωματίας των αγωγών.
