Περίπου 45 χρόνια κρατούν οι διεθνείς κυρώσεις κατά του Ιράν, που ξεκίνησαν το 1979 με την «κρίση των ομήρων» όταν εν μέσω ενός έντονου αντιαμερικανικού κλίματος – μια ομάδα ριζοσπαστών φοιτητών κατέλαβε την αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη και κράτησε ομήρους, από την 4η Νοεμβρίου 1979 έως την 20ή Ιανουαρίου 1981.
Η κυβέρνηση του σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί έχει ανατραπεί από την ιρανική ή αλλιώς ισλαμική επανάσταση, που υπό την ηγεσία του Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί θέτει σταδιακά τη χώρα από κοσμικό σε θεοκρατικό καθεστώς.
Από τότε, οι κυρώσεις «καλά κρατούν», με την ιρανική οικονομία να πλήττεται σκληρά, να καταγράφει καλπάζοντα πληθωρισμό και να βλέπει το νόμισμά της, το ριάλ, να κατακρημνίζεται.
Ιδιαίτερα πλήττονται, οι προμήθειες φαρμάκων και ιατρικού υλικού.
Μια αναδρομή, στο χρονοδιάγραμμα των κυρώσεων
– Πάγωμα περιουσιακών στοιχείων μετά την ομηρεία
Τον Απρίλιο του 1980, η Ουάσινγκτον επιβάλλει εμπάργκο στα καταναλωτικά αγαθά και παγώνει ιρανικά περιουσιακά στοιχεία ύψους 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων μετά τη μεγάλη ομηρεία στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη (από την 4η Νοεμβρίου 1979 έως την 20ή Ιανουαρίου 1981).
– Απαγορευμένα από τις Ηνωμένες Πολιτείες ιρανικά προϊόντα
Στις αρχές του 1984, οι ΗΠΑ τοποθετούν το Ιράν στη μαύρη λίστα των χωρών που υποστηρίζουν την τρομοκρατία, για τον ρόλο που φέρεται να είχε στις επιθέσεις στη Βηρυτό της 23ης Οκτωβρίου 1983 (241 Αμερικανοί στρατιώτες σκοτώθηκαν).
Τον Οκτώβριο του 1987, ο πρόεδρος Ρόναλντ Ρίγκαν απαγόρευσε τις εισαγωγές ιρανικών προϊόντων και ορισμένες εξαγωγές προς το Ιράν, ως απάντηση στις ιρανικές επιθέσεις κατά των αμερικανικών δυνάμεων στον Κόλπο.
– Πλήρες εμπάργκο
Τον Ιούνιο του 1995, ο Μπιλ Κλίντον διατάσσει πλήρη εμπορικό αποκλεισμό κατά του Ιράν που κατηγορείται ότι υποστηρίζει τη διεθνή τρομοκρατία.
Το αμερικανικό Κογκρέσο εγκρίνει την επόμενη χρονιά τον νόμο “Ντ’ Αμάτο” που προβλέπει αντίποινα κατά των ξένων επιχειρήσεων που επενδύουν στον ιρανικό πετρελαϊκό τομέα.
– Ο ΟΗΕ βάλλει κατά του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος
Το 2005, ο συντηρητικός Ιρανός πρόεδρος Μαχμούντ Αχμαντινεζάντ επανεκκίνησε το πυρηνικό πρόγραμμα.
Έχοντας την υποψία ότι το Ιράν θέλει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, ο ΟΗΕ ανακοινώνει μια δέσμη κυρώσεων.
Από το 2006 έως το 2010, τέσσερα ψηφίσματα προέβλεπαν οικονομικές και εμπορικές κυρώσεις σε βάρος των οντοτήτων που συνδέονται με το πυρηνικό πρόγραμμα και το βαλλιστικό πρόγραμμα του Ιράν, καθώς και δέσμευση των περιουσιακών τους στοιχείων και αυτών διαφόρων προσωπικοτήτων.
Σε αυτές προστίθενται το εμπάργκο στα ιρανικά όπλα και περιορισμοί για τα δάνεια προς την Τεχεράνη.
– Ουάσινγκτον και Βρυξέλλες συνεχίζουν τις κυρώσεις
Από την πλευρά τους, οι Ηνωμένες Πολιτείες απαγορεύουν το 2008 στις αμερικανικές τράπεζες να λειτουργούν ως μεσάζοντες στη διαμετακόμιση κεφαλαίων με το Ιράν. Μεταξύ 2010 και 2012, ανακοινώνονται μέτρα αντιποίνων κατά των ξένων ομίλων που επενδύουν στο ιρανικό πετρέλαιο. Ο τομέας της αυτοκινητοβιομηχανίας μπαίνει και αυτός στο στόχαστρο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση απαγορεύει το 2010 την παροχή τεχνικής βοήθειας ή τη μεταφορά πετρελαϊκών τεχνολογιών στο Ιράν, παγώνει στα τέλη του 2011 τα περιουσιακά στοιχεία 243 ιρανικών οντοτήτων, επιβάλλει στις αρχές του 2012 εμπάργκο πετρελαίου, παγώνει τα περιουσιακά στοιχεία της κεντρικής τράπεζας του Ιράν και στη συνέχεια απαγορεύει τις συναλλαγές μεταξύ ευρωπαϊκών και ιρανικών τραπεζών.
– Άρση των κυρώσεων
Το 2015, η ιστορική διεθνής συμφωνία για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα που αποσκοπεί στη διασφάλιση ότι το Ιράν δεν θα αποκτήσει πυρηνικό όπλο, προβλέπει τη σταδιακή άρση των κυρώσεων που έχουν ληφθεί από το 2006 σε σχέση με το πυρηνικό πρόγραμμα.
– Ο Τραμπ επαναφέρει τις κυρώσεις
Το 2018, ο Ντόναλντ Τραμπ βγάζει τις Ηνωμένες Πολιτείες από τη συμφωνία και επιβάλλει εκ νέου αυστηρές οικονομικές κυρώσεις. Η Τεχεράνη απαντά με τη σταδιακή αποδέσμευσή της από τη συμφωνία.
Η Ευρώπη προσπαθεί να παρακάμψει τις νέες αμερικανικές κυρώσεις με έναν μηχανισμό ανταλλαγής που ονομάστηκε Instex, ο οποίος ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά τον Μάρτιο του 2020 εν μέσω του πρώτου κύματος της Covid-19 για την παράδοση ιατρικού εξοπλισμού στο Ιράν. Όμως ο Instex δεν κατάφερε να επιβληθεί και ρευστοποιήθηκε το 2023.
– Ο Μπάιντεν διαπραγματεύεται αλλά συνεχίζει τις κυρώσεις
Από την άφιξη του Τζο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο στις αρχές του 2021, η Ουάσινγκτον διαπραγματεύεται έμμεσα με το Ιράν για να επανενταχθεί στη συμφωνία. Ωστόσο ο πρόεδρος συνεχίζει την πολιτική των κυρώσεων αντιδρώντας στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τις παραδόσεις ιρανικών όπλων στη Ρωσία ή στις κυβερνοεπιθέσεις.
Η Ουάσινγκτον και οι Βρυξέλλες έχουν επιβάλει δέσμες κυρώσεων μετά την αιματηρή καταστολή των διαδηλώσεων μετά τον θάνατο τον Σεπτέμβριο του 2022 της Μαχσά Αμινί, η οποία συνελήφθη στην Τεχεράνη από την αστυνομία ηθών.
Την άνοιξη του 2023, η Βρετανία, η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες ενίσχυσαν τις κυρώσεις τους κατά των Φρουρών της Επανάστασης, του ιδεολογικού στρατού του Ιράν.
– Επικείμενες κυρώσεις μετά την επίθεση κατά του Ισραήλ
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν την Τρίτη ότι θα ενισχύσουν τις κυρώσεις τους κατά του Ιράν εντός των επόμενων ημερών, μετά την επίθεσή του στο Ισραήλ στις 13 Απριλίου, την πρώτη που διεξήχθη ποτέ από ιρανικό έδαφος.
Το Λονδίνο και οι Βρυξέλλες ζήτησαν επίσης διεύρυνση των κυρώσεων.
Πηγή: ΑΜΠΕ
Διαβάστε όλες τις εξελίξεις στην σύγκρουση Ιράν-Ισραήλ
