Οι σαρωτικές αλλαγές στη μεταναστευτική νομοθεσία της ΕΕ ψηφίστηκαν σήμερα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με τους υποστηρικτές των νέων κανονισμών να χαρακτηρίζουν την κίνηση ιστορική, τα αναδυόμενα ακροδεξιά κόμματα της Ευρώπης να μην το βρίσκουν αρκετά σκληρό και τις ΜΚΟ να λένε ότι αποτελούν βήμα προς τα πίσω για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η Oxfam είχε νωρίτερα καταγγείλει το σύμφωνο ως συνταγή για «αποτρεπτικά μέτρα, κράτηση και απέλαση» και όχι προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η σημερινή ψηφοφορία, η οποία αναμένεται τώρα να εγκριθεί από τα κράτη μέλη, τερματίζει οκτώ χρόνια αδιεξόδου σχετικά με τις επανειλημμένες προσπάθειες για την αυστηροποίηση της διαχείρισης των συνόρων και των διαδικασιών ασύλου στο μπλοκ των 27 κρατών.
ΕΕ: «Πέρασε» από την Ολομέλεια το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο
Αποστολή αιτούντων άσυλο σε χώρες εκτός ΕΕ
Τα μέτρα περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την αποστολή αιτούντων άσυλο σε χώρες εκτός της ΕΕ που θεωρούνται «ασφαλείς», εάν ένα άτομο έχει κάποιους δεσμούς με τη χώρα αυτή, και τη λήψη εικόνων προσώπου και δακτυλικών αποτυπωμάτων από παιδιά ηλικίας έως έξι ετών.
Το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για το Άσυλο και τη Μετανάστευση, το οποίο παρουσιάστηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2020 από την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αποσκοπεί στην εκ βάθρων μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής, η οποία αμφισβητήθηκε σοβαρά κατά τη διάρκεια της μεταναστευτικής κρίσης του 2015.
Η μαζική εισροή μεταναστών (1,8 εκατομμύρια αφίξεις σε ένα έτος) αποσταθεροποίησε σε μεγάλο βαθμό τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και κατέδειξε την αποτυχία της Ευρώπης στον τομέα του ασύλου και της μετανάστευσης.
1,14 εκατομμύρια αιτήσεις για άσυλο το 2023
Σήμερα, η ΕΕ βρίσκεται αντιμέτωπη με μια νέα αύξηση των αιτήσεων ασύλου. Έχουν φθάσει στο υψηλότερο επίπεδο από τη μεταναστευτική κρίση του 2015, με 1,14 εκατομμύρια αιτήσεις το 2023. Η Frontex, ανέφερε επίσης ότι το 2023 σημειώθηκε η μεγαλύτερη αύξηση των παράτυπων εισόδων στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2016.
Το μεταναστευτικό σύμφωνο, αποσκοπεί στη μεταρρύθμιση του αμφιλεγόμενου κανονισμού του Δουβλίνου (γνωστού ως “Δουβλίνο ΙΙΙ”), ο οποίος έχει αποτελέσει το επίκεντρο πολλών εντάσεων. Ο κανονισμός αυτός, που εγκρίθηκε το 2013, αναθέτει την εξέταση των αιτήσεων ασύλου στην πρώτη χώρα της ΕΕ στην οποία φθάνουν οι μετανάστες (Ιταλία, Ελλάδα, Μάλτα κ.λπ.) και, ως εκ τούτου, συγκεντρώνει μεγάλο μέρος της μεταναστευτικής πίεσης στις χώρες αυτές.
Η κρίση του 2015 ανέδειξε την αναποτελεσματικότητα αυτής της διαδικασίας, τις αδυναμίες των εθνικών συστημάτων ασύλου και την έλλειψη αλληλεγγύης εντός της ΕΕ, καθώς οι χώρες που βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή, όπως η Ελλάδα, είχαν υπερφορτωθεί και αδυνατούσαν να διεκπεραιώσουν τις αιτήσεις ασύλου.
Από τότε, οι χώρες πρώτης εισόδου ζήτησαν έναν αποτελεσματικότερο μηχανισμό αλληλεγγύης – αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Στον απόηχο της μεταναστευτικής κρίσης, τέθηκε ο κανόνας για υποχρεωτικές ποσοστώσεις και κατανομή των προσφύγων, η οποία όμως δεν είχε το επιθυμητό αποτέλεσμα- καθώς δεν εφαρμόστηκε από ορισμένα κράτη μέλη, όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία.
Τι περιλαμβάνει το σύμφωνο;
Πρόκειται για ένα σύνολο δέκα εργαλείων (6 κανονισμοί, 3 συστάσεις και μία οδηγία) που αποσκοπούν στην επίτευξη ισορροπίας μεταξύ συνοριακού ελέγχου και αλληλεγγύης κατά την υποδοχή προσφύγων στο ευρωπαϊκό έδαφος.
«Ενώ το σύμφωνο στοχεύει στην προσπάθεια καλύτερου ελέγχου των συνόρων, η γενική φιλοσοφία παραμένει η ίδια με το “Δουβλίνο ΙΙΙ”, με τις χώρες εισόδου να εξακολουθούν να είναι υπεύθυνες για το μεγαλύτερο μέρος της υποδοχής», δήλωσε η Camille Le Coz, αναπληρώτρια διευθύντρια του ερευνητικού κέντρου του Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής για την Ευρώπη.
Μπορούν να αρνηθούν μετεγκατάσταση, αλλά… θα πληρώσουν
Οι Βρυξέλλες σκοπεύουν να δράσουν σε τρία επίπεδα.
– Ταχύτερη επεξεργασία στα σύνορα της ΕΕ. Οι μετανάστες θα μαθαίνουν εντός πέντε ημερών αν μπορούν να παραμείνουν στην Ευρώπη ή αν πρέπει να φύγουν, μέσω μιας διαδικασίας “διαλογής” κατά την είσοδο (έλεγχοι ταυτότητας, ασφάλειας και υγείας, καθώς και λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων).
– Στενότερη συνεργασία με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης (όπως αυτές των Βαλκανίων) για τον περιορισμό των αφίξεων μεταναστών και την καταπολέμηση των δικτύων διακίνησης.
-Νέος, πιο ευέλικτος μηχανισμός αλληλεγγύης. Κάθε χώρα θα πρέπει να συνεισφέρει αλλά με λιγότερο δεσμευτικό τρόπο.
Όλα τα κράτη μέλη θα είναι υποχρεωμένα να συνεισφέρουν στον μηχανισμό αλληλεγγύης, κατά προτίμηση με τη μορφή αποδοχής μετεγκαταστάσεων αλλά έχουν προταθεί και άλλες επιλογές για τις χώρες που αρνούνται να υποδεχθούν αιτούντες άσυλο, όπως οικονομικές συνεισφορές ή άλλα μέτρα αλληλεγγύης (αποστολή προσωπικού ή υλικοτεχνική βοήθεια σε άλλες χώρες κ.λπ.).
Κάθε χρόνο, για την καλύτερη αποτίμηση των μεταναστευτικών ροών, η Επιτροπή θα συντάσσει έκθεση και θα υποβάλει προτάσεις.
Πηγές που εργάστηκαν πάνω στο κείμενο για τη νέα μεταναστευτική πολιτική είπαν στον Guardian ότι ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα μέτρα για τις χώρες που θα «κλείσουν» τα σύνορα είναι να τους επιτραπεί να πληρώνουν 20.000 ευρώ (17.000 £) το «κεφάλι» σε ένα κοινό ταμείο για κάθε έναν που δεν δέχονται.
«Θα βρούμε τρόπους ώστε ακόμη και αν το σύμφωνο μετανάστευσης τεθεί σε ισχύ, να προστατεύσουμε την Πολωνία από τον μηχανισμό μετεγκατάστασης», είπε ήδη ο Ντόναλντ Τουσκ, υπογραμμίζοντας το επιχείρημα της χώρας του ότι ήδη φιλοξενεί περίπου 1 εκατομμύριο Ουκρανούς πρόσφυγες.
