Στα τέλη του περασμένου έτους, αίσθηση προκάλεσε διεθνώς η ανταλλαγή κρατουμένων ανάμεσα σε Βενεζουέλα και Ηνωμένες Πολιτείες. Οι ΗΠΑ άφησαν ελεύθερο έναν στενό σύμμαχο του προέδρου της Βενεζουέλας, Νικολάς Μαδούρο, τον Κολομβιανό επιχειρηματία Άλεξ Σάαμπ και το Καράκας απελευθέρωσε 10 Αμερικανούς που κρατούνταν στη χώρα και 21 Βενεζουελάνους πολιτικούς κρατούμενους.
Η ανταλλαγή ήταν μέρος των συνεχιζόμενων διαπραγματεύσεων μεταξύ του καθεστώτος Μαδούρο και της υποστηριζόμενης από τις ΗΠΑ αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας για τη διασφάλιση ελεύθερων και δίκαιων εκλογών στη Βενεζουέλα. Το Καράκας συμφώνησε σε εκλογικές εγγυήσεις και δικαιώματα για τους υποψηφίους και τα πολιτικά κόμματα, ενώ η Ουάσινγκτον από την πλευρά της χαλάρωσε επίσης προσωρινά τις κυρώσεις για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο -τις δύο κύριες εξαγωγές της χώρας – και τον χρυσό. Εάν το καθεστώς τηρούσε τα όσα έχει υποσχεθεί για ελεύθερες εκλογές, η άρση των κυρώσεων θα μπορούσε να παραταθεί.
Όπως επισημαίνει σε ρεπορτάζ του το Foreign Policy, υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία ότι η κυβέρνηση της Βενεζουέλας χαλαρώνει την πολιτική καταστολή. Η Ουάσιγκτον ήδη επέβαλε εκ νέου κυρώσεις στον χρυσό τον Ιανουάριο, αφού το Καράκας απαγόρευσε στην Μαρία Κορίνα Ματσάδο να είναι υποψήφια για τις προεδρικές εκλογές.
Ενισχύεται η στήριξη στην αντιπολίτευση
Αλλά η καταστολή είναι ευρύτερη από ό,τι πολλοί παρατηρητές αντιλαμβάνονται, σημειώνει το FP. Η σοσιαλιστική κυβέρνηση, υπό την ηγεσία των «Chavista» που συνεχίζουν την παράδοση της λεγόμενης μπολιβαριανής επανάστασης του 1999, δεν έχει απλώς καταδιώξει τα κόμματα της αντιπολίτευσης, τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και την κοινωνία των πολιτών. Έχει επίσης στραφεί εναντίον των πρώην συμμάχων της. Θεωρεί εχθρούς άλλα αριστερά κόμματα και εργατικά κινήματα.
Οι φετινές εκλογές θα είναι οι πρώτες στις οποίες θα συμμετάσχει η αντιπολίτευση της Βενεζουέλας από το 2013. Αν και η αντιπολίτευση έχει κατακερματιστεί και αποδυναμωθεί τα τελευταία χρόνια, παραμένει δημοφιλής στο εκλογικό σώμα. Οι προκριματικές εκλογές της αντιπολίτευσης τον Οκτώβριο του 2023, τις οποίες κέρδισε η Ματσάδο, παρουσίασαν απροσδόκητα υψηλή συμμετοχή, με περισσότερους από 2,4 εκατομμύρια ψηφοφόρους να δίνουν το «παρών».
4 στους 10 Chavista δεν θέλουν τον Μαδούρο
Εκείνο τον μήνα, η εταιρεία δημοσκοπήσεων Delphos διαπίστωσε ότι πολλοί από τους συμμετέχοντες στην έρευνα αυτοπροσδιορίστηκαν ως υποστηρικτές της αντιπολίτευσης και μόνο το 20% υποστηρικτές του καθεστώτος. Το 43% των Chavista που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι θα προτιμούσαν άλλο υποψήφιο από τον Μαδούρο.
Καθώς η κυρίαρχη αντιπολίτευση κερδίζει έδαφος και ο Μαδούρο παραμένει εξαιρετικά αντιδημοφιλής, το καθεστώς του ανησυχεί ξεκάθαρα και για τους άλλους αριστερούς. Παρά τις ιδεολογικές τους ομοιότητες, το Ενωμένο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Βενεζουέλας (PSUV) του Μαδούρο, το οποίο ιδρύθηκε το 2007, βλέπει τώρα άλλες αριστερές ομάδες και συνδικαλιστικά κινήματα ως «διαφορετικά μέτωπα αντιπολίτευσης», εξήγησε στο FP ο Γκιγιέρμο Τελ Αβελέντο, πολιτικός επιστήμονας.
Το κύριο αριστερό κόμμα που στοχεύει το καθεστώς Μαδούρο τον τελευταίο καιρό είναι το Κομμουνιστικό Κόμμα της Βενεζουέλας (PCV), το παλαιότερο πολιτικό κόμμα της χώρας. Το PCV δεν έχει υποστηρίξει ούτε έχει ενταχθεί σε κανέναν κυρίαρχο συνασπισμό της αντιπολίτευσης από τότε που ο Ούγκο Τσάβες έγινε πρόεδρος το 1998. Στην πραγματικότητα, το PCV υποστήριζε σταθερά τις κυβερνήσεις των Chavista.
Όμως, τον Αύγουστο του 2023, το Ανώτατο Δικαστήριο που ελέγχεται από τους Chavista διόρισε συμβούλιο που θα επιβλέπει το PCV. Τον Ιανουάριο, το PCV κατήγγειλε ότι οι κυβερνώντες Τσαβίστας προσπαθούσαν να εκδιώξουν τον μοναδικό βουλευτή του από την Εθνοσυνέλευση.
Πώς ψυχράνθηκαν οι σχέσεις του Μαδούρο με άλλα αριστερά κόμματα
Όπως και άλλα ακροαριστερά κόμματα που κάποτε υποστήριζαν τον Chavismo, οι σχέσεις του PCV με το καθεστώς Μαδούρο άρχισαν να ψυχραίνουν όταν η οικονομία της Βενεζουέλας κατέρρευσε στις αρχές της δεκαετίας του 2010.
Εν μέσω της κατάρρευσης, τα κοινωνικά προγράμματα της Βενεζουέλας διαλύθηκαν σταδιακά, οι δημόσιες υπηρεσίες παρέπαιαν και η κυβέρνηση έβαλε μαχαίρι σε εισοδήματα και δικαιώματα των εργαζομένων. Τον Μάιο του 2023, σύμφωνα με την εταιρεία συμβούλων Ecoanalítica το 65% των πολιτών έβγαζαν λιγότερα από 100 δολάρια το μήνα, όταν το 2022 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 52,6%.
Το 2018, το PCV υπέγραψε συμφωνία με το PSUV του Μαδούρο, που προέβλεπε «επαναστατικές» οικονομικές πολιτικές για την αντιμετώπιση της κρίσης, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης των μισθών και της κατάργησης των λεγόμενων «ιδιωτικών μονοπωλίων».
Οι «νεοφιλελεύθερες» μεταρρυθμίσεις
Ωστόσο ο Μαδούρο άφησε στην άκρη τη συμφωνία και επέτρεψε την ελεύθερη κυκλοφορία των δολαρίων ΗΠΑ, ήρε όλους τους ελέγχους τιμών και συναλλάγματος και κατήργησε πολλούς δασμούς εισαγωγής. Δεν ήταν μία πραγματική φιλελεύθερη μεταρρύθμιση προσανατολισμένη στην αγορά, αλλά όπως εξηγεί ο διευθυντής της Ecoanalítica, Ασντρουμπράλ Ολιβέρος, ο Μαδούρο πολύ απλά υιοθέτησε μια «ρεαλιστική προσέγγιση».
Το PCV αποδοκίμασε αυτές τις κινήσεις ως «νεοφιλελεύθερες» και το 2020, επίσημα ήρθε σε ρήξη με το καθεστώς Μαδούρο και ένωσε δυνάμεις με άλλα ακροαριστερά κόμματα που ήταν επίσης δυσαρεστημένα για να δημιουργήσουν έναν συνασπισμό «επαναστατικής αντιπολίτευσης» με το όνομα Λαϊκή Επαναστατική Εναλλακτική.
