«Κρατήστε τους Αμερικανούς μέσα, τους Ρώσους έξω και τους Γερμανούς κάτω»: Με αυτά τα λόγια, το 1952, ο Λόρδος Χάστιγκς Λάινελ Ισμέι, ο πρώτος γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, είχε περιγράψει το ρόλο της νέο-συσταθείσας τότε Βορειο-Ατλαντικής Συμμαχίας.
Πάνω από 70 χρόνια μετά, το σύνθημα αυτό απειλείται με κατάρρευση: Οι Ευρωπαίοι βλέπουν τους Αμερικανούς να θέλουν να αποχωρήσουν -αν εκλεγεί ο Τράμπ πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών-τους Ρώσους να απειλούν να «μπουν μέσα» και τους Γερμανούς να επανεξοπλίζονται με γοργό ρυθμό. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι: ποιος θα αναλάβει την πυρηνική προστασία της Ευρώπης; Εμείς, λέει ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν.
Η Γαλλία μπορεί να απλώσει μια πυρηνική ομπρέλα πάνω από την Ευρώπη!
Μετά το Brexit, στην Ευρωπαϊκή Ένωση μόνο η Γαλλία διαθέτει άλλωστε πυρηνικά όπλα. Ο Γάλλος πρόεδρος, σε ανύποπτο χρόνο άλλωστε είχε ταχθεί υπέρ της «στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης», χαρακτηρίζοντας μάλιστα το ΝΑΤΟ, «εγκεφαλικά νεκρό».
Στα τέλη Ιανουαρίου μάλιστα, ο Μακρόν σε μια ομιλία του στη Στρατιωτική Ακαδημία στη Στοκχόλμη, δήλωσε: «Τα ζωτικά μας συμφέροντα σήμερα είναι σε μεγάλο βαθμό ευρωπαϊκά, γεγονός που μας δίνει ιδιαίτερη ευθύνη στην πυρηνική αποτροπή».
Η Ευρώπη-πρόσθεσε ο Μακρόν-πρέπει να μεταμορφωθεί σε παγκόσμια δύναμη. Διαφορετικά είναι προορισμένη να εξαφανιστεί. «Ανάμεσα στα συστατικά στοιχεία μιας πραγματικά κυρίαρχης Ένωσης, ξεχωρίζει η ανάγκη να μιλάμε με μία φωνή ακόμη και για τα πυρηνικά όπλα», είπε ο Γάλλος πρόεδρος, ο οποίος σοφά σκεπτόμενος, παρέμεινε… ασαφής.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Μακρόν περιγράφει το όραμά του να υπερασπιστεί την Ευρώπη σε περίπτωση που οι ΗΠΑ απομακρυνθούν από τη Γηραιά ήπειρο – ειδικά εάν ο Ντόναλντ Τραμπ γίνει ξανά Πρόεδρος στα τέλη του χρόνου.
300 πυρηνικές κεφαλές
Η Γαλλία διαθέτει 300 πυρηνικές κεφαλές, που εκτοξεύονται από υποβρύχια και μαχητικά Rafale. Το Γαλλικό πυρηνικό οπλοστάσιο είναι βέβαια σημαντικά μικρότερο από το Ρωσικό, που διαθέτει περισσότερες από 5.000 πυρηνικές βόμβες.
Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, οι γαλλικές πυρηνικές κεφαλές εκσυγχρονίστηκαν συστηματικά. Πριν από τρεις μήνες, το Παρίσι δοκίμασε έναν νέο πυρηνικό πύραυλο με βεληνεκές 10.000 χιλιομέτρων.
Ο Γάλλος υπουργός Αμυνας Σεμπαστιάν Λεκορνί είπε χαρακτηριστικά ότι η επέκταση της γαλλικής πυρηνικής ασπίδας θα ανταποκρινόταν στα εθνικά συμφέροντα και ως μερική αντικατάσταση της αμερικανικής προστασίας, θα ενίσχυε τη θέση της Γαλλίας εντός της ΕΕ.
Η «δερμάτινη βαλίτσα»
Η δερμάτινη «πυρηνική βαλίτσα» ακολουθεί μάλιστα τον Γάλλο πρόεδρο, ο οποίος είναι επίσης ο ανώτατος αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων, παντού, όπου πηγαίνει. Αν και δηλωμένος Ευρωπαίος, ο Μακρόν δεν σκέφτεται πάντως να μοιραστεί το «κόκκινο κουμπί» για την εκτόξευση γαλλικών πυρηνικών πυραύλων, με τις χώρες- εταίρους του Παρισιού.
Η βούληση του Μακρόν για την επέκταση της γαλλικής πυρηνικής ομπρέλας δεν έχει, επομένως, καλή υποδοχή στις περισσότερες πρωτεύουσες της ΕΕ. Με τον Τραμπ να κλονίζει τη βορειοατλαντική συμμαχία, υπάρχουν αρκετοί στο Βερολίνο που ζητούν μια πυρηνική ομπρέλα αποκλειστικά για την Ευρώπη και αμφισβητούν τη γαλλική πρόταση.
Στη Γερμανία, για παράδειγμα, ο «Πράσινος» πρώην υπουργός Εξωτερικών, Γιόσκα Φίσερ υποστηρίζει την κατασκευή μιας ευρωπαϊκής πυρηνικής βόμβας, προκειμένου να μειωθεί η εξάρτηση της ηπείρου από τις ΗΠΑ.
Όταν ρωτήθηκε σχετικά, ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς είπε πρόσφατα σε συνέντευξή του στο «Zeit» πώς δεν ήξερε «ότι γίνεται μια τέτοια συζήτηση σήμερα». Αντίθετα, πρόσθεσε, είναι σημαντικό να διατηρηθεί η διατλαντική συνεργασία με την Ουάσιγκτον.
«Ωρα για αλλαγή» στη Γερμανία;
Στην πραγματικότητα όμως, σχηματίζεται ένα δικομματικό μέτωπο στη Γερμανία, που διαπερνά το SPD, τους Φιλελεύθερους του Κρίστιαν Λίντνερ και φθάνει ως τους Χριστιανοδημοκράτες που κάνουν λόγο για «Zeitenwende» (Ώρα για αλλαγή), στο πυρηνικό μέτωπο.
Η εξωτερική πολιτική, η ενεργειακή πολιτική, αλλά κυρίως η στρατιωτική πολιτική της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας πρέπει να αλλάξει. «Δεν μπορείς να κάνεις ειρήνη μόνο με το εμπόριο». Αυτή η φράση αρχίζει και ακούγεται όλο και πιο δυνατά στο Βερολίνο. Η Γερμανία, άλλωστε, από την Ουκρανία και μετά, επανεξοπλίζεται και θέλει να αρχίσει να παίζει σημαντικό ρόλο και σε στρατιωτικό επίπεδο.
Αντιρρήσεις στη Γαλλία
Σε κάθε περίπτωση πάντως, υπάρχουν τρία εμπόδια για τον Μακρόν: η συνθήκη μη διάδοσης των πυρηνικών που έχει υπογράψει το Παρίσι, η αντίθεση από το ίδιο το ΝΑΤΟ, αλλά και η εσωτερική αντίδραση στη Γαλλία.
Ο απερχόμενος ΓΓ του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, ερωτηθείς για το ενδεχόμενο μιας ευρωπαϊκής πυρηνικής ασπίδας, τόνισε: «Το ΝΑΤΟ υπάρχει ήδη…Η δύναμή μας είναι να έχουμε τη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη ενωμένη».
Οι μεγαλύτερες αντιδράσεις στα σχέδια του Μακρόν προκλήθηκαν ωστόσο στην ίδια τη Γαλλία. Η ακροδεξιά Μαρίν Λεπέν, που θέλει να διαδεχθεί τον Μακρόν ως πρόεδρος το 2027, έχει ήδη χαρακτηρίσει «τρέλα» την ιδέα να μοιραστεί το Παρίσι την ατομική βόμβα με τους Γερμανούς. «Ο εξευρωπαϊσμός της πυρηνικής μας δύναμης είναι τρελό», είπε η Λεπέν.
Η Συνθήκη για τα πυρηνικά
Ένα τρίτο εμπόδιο για τη δημιουργία πυρηνικής αποτροπής με το σήμα της ΕΕ είναι η Συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων, που υπογράφηκε από 191 χώρες σε όλο τον κόσμο. Μια Συνθήκη, η οποία δεν επιτρέπει στα κράτη που δεν διαθέτουν πυρηνικά όπλα να τα αποκτήσουν. Αυτή είναι η περίπτωση της Γερμανίας, αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχει υποστηρίξει επανειλημμένα την αποτελεσματικότητα της συμφωνίας τις τελευταίες δεκαετίες. Εάν εγείρονταν αντίρρηση για την παγκόσμια εγκυρότητα της Συνθήκης για τον εξοπλισμό των Βρυξελλών ή του Βερολίνου με το ατομικό όπλο, θα έδινε σιωπηρά το πράσινο φως για έναν μεγαλύτερο πυρηνικό επανεξοπλισμό, στον οποίο θα εμπλέκεται πρωτίστως το Ιράν.
