Ξημερώματα της 24ης Φεβρουαρίου 2022, ο Ρώσος πρόεδρος Βλάντιμιρ Πούτιν ανακοίνωνε σε τηλεοπτικό του διάγγελμα την εισβολή στην Ουκρανία. Ο Πούτιν κατηγορούσε τότε το Κίεβο για σχεδιαζόμενη «γενοκτονία» εναντίον του «ρωσικού» πληθυσμού στη ανατολική Ουκρανία.
Αν και πολλοί πίστεψαν ότι ο πόλεμος θα τελείωνε το πολύ σε λίγους μήνες, πέρασαν δύο χρόνια από την εισβολή, αλλά δεν φαίνεται να τελειώνει. Τον πρώτο χρόνο του πολέμου, η Ουκρανία κατάφερε να ανακαταλάβει ορισμένες περιοχές, αλλά η δεύτερη χρονιά ανήκε στη Ρωσία.
Σήμερα, η πρώτη γραμμή του μετώπου δεν έχει αλλάξει. Η σύγκρουση χαρακτηρίζεται πλέον από πόλεμο χαρακωμάτων όπως στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Εγινε μεν πολύς λόγος για την ουκρανική αντεπίθεση που ξεκίνησε το περασμένο καλοκαίρι. Ωστόσο, οι ουκρανικές προσδοκίες δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Από το φθινόπωρο του 2022, ο ρωσικός στρατός κατάφερε να σταθεροποιήσει την πρώτη γραμμή, μεταξύ άλλων μέσω γραμμών άμυνας μεγάλης κλίμακας.
Ο αποπεμφθείς πρόσφατα από τον Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι, τότε διοικητής των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων, στρατηγός Βαλέρι Ζαλούσνι, μίλησε για στρατιωτικό αδιέξοδο στο μέτωπο, το φθινόπωρο του 2023. Στις αρχές Δεκεμβρίου, ο ίδιος ο πρόεδρος Ζελένσκι αναγνώρισε ότι η αντεπίθεση δεν είχε «επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα» και ότι ο πόλεμος εισερχόταν σε «νέα φάση».
Ωστόσο, υπάρχει ένα μέτωπο στο οποίο το Κίεβο έχει συγκεντρώσει αναμφισβήτητες στρατηγικές και πολιτικές νίκες: η Μαύρη Θάλασσα. Παράλληλα με τις χερσαίες επιχειρήσεις, η Ουκρανία έχει εντείνει την εκστρατεία της εναντίον ρωσικών στόχων και σκαφών στην Κριμαία . Η πιο εντυπωσιακή επίθεση ήταν τον περασμένο Σεπτέμβριο, όταν το Κίεβο κατόρθωσε με μια σειρά πυραύλους Storm Shadow να καταστρέψει πολλά ρωσικά σκάφη στο αρχηγείο του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας, στη Σεβαστούπολη.
Τεράστιο το ανθρώπινο τίμημα
Το ανθρώπινο τίμημα των πρώτων 24 μηνών του πολέμου είναι συγκλονιστικό. «Αν και είναι αδύνατο να γνωρίζουμε ποιες είναι οι πραγματικές απώλειες και στις δύο πλευρές, μέσα από την ομίχλη του πολέμου», λέει ο Κουρτ Βόλκερ, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ και τώρα διακεκριμένος συνεργάτης του Κέντρου Ανάλυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής.
Μόνο στην τετράμηνη μάχη για την ανακατάληψη από τους Ρώσους της στρατηγικής σημασίας πόλη Αβντίιβκα, υπολογίζεται ότι σκοτώθηκαν περισσότεροι από 17.000 στρατιώτες. Πρόκειται για πολύ περισσότερους νεκρούς Ρώσους στρατιώτες, από εκείνους που έχασαν τη ζωή τους στα εννιά χρόνια που διήρκεσε η ρωσική εισβολή στο Αφγανιστάν, από τα τέλη του 1979.
Ο Ουκρανικός στρατός υποστηρίζει ότι η Ρωσία είχε 407.240 απώλειες από τον Φεβρουάριο του 2022.Η βρετανική κυβέρνηση εκτιμά ότι περίπου 290.000 με 350.000 Ρώσοι στρατιώτες είχαν σκοτωθεί ή τραυματιστεί μέχρι τον Νοέμβριο του 2023.
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ εκτιμά επίσης ότι έως και 200.000 Ουκρανοί στρατιώτες είχαν σκοτωθεί ή τραυματιστεί μέχρι τον Αύγουστο του 2023. Ούτε η Ουκρανία ούτε η Ρωσία δημοσιεύουν ακριβή και επαληθεύσιμα επίσημα στοιχεία για τους στρατιώτες που σκοτώθηκαν.
Ο Ρώσος Πρόεδρος Πούτιν είχε πει στα μέσα Ιουνίου 2023 ότι «η Ρωσία έχει 10 φορές λιγότερες απώλειες από την Ουκρανία». Στα τέλη του 2023, ο Ρώσος υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σόιγκου δήλωσε ότι η Ουκρανία είχε 383.000 απώλειες από τον Φεβρουάριο του 2022, σύμφωνα με τα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης.
Τα Ηνωμένα Εθνη υπολογίζουν ότι οι νεκροί άμαχοι είναι πάνω από 10.000 και οι Ουκρανοί πρόσφυγες που εγκατέλειψαν τις εστίες τους ξεπερνούν τα 6,5 εκατομμύρια.
Απέτυχαν οι κυρώσεις
Από την έναρξη της εισβολής τον Φεβρουάριο του 2022, οι Βρυξέλλες έχουν επιβάλει 13 πακέτα κυρώσεων κατά της Μόσχας, σε αντίποινα για την εισβολή, με τριπλό στόχο: να αποδυναμώσουν την ικανότητα του Κρεμλίνου να χρηματοδοτεί τον πόλεμο, να προκαλέσουν οικονομικό και πολιτικό κόστος στη ρωσική ελίτ και να διαβρώσουν την οικονομική βάση της Ρωσίας.
Συνολικά ,έχουν ανακοινωθεί 16.587 μέτρα, ωστόσο οι εκτιμήσεις για την αποτελεσματικότητα των κυρώσεων διαφέρουν πολύ.
Πρώτον, είναι σαφές ότι η Ευρώπη απέτυχε να σταματήσει την πολεμική μηχανή του Κρεμλίνου. Επιπλέον, παρά τις προβλέψεις ότι η Ρωσία θα χρεοκοπούσε ήδη από τους πρώτους μήνες της εισβολής, η ρωσική οικονομία συνεχίζει να αντέχει. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, το 2023 έκλεισε για τη Ρωσία με ανάπτυξη 3%. Εφέτος μάλιστα το ρωσικό ΑΕΠ αναμένεται να σημειώσει περαιτέρω αύξηση 2,6% , έναντι μόλις 0,9% που προβλέπεται για τις χώρες της Ευρωζώνης.
Αν και είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ο πραγματικός αντίκτυπος των κυρώσεων στη ρωσική άρχουσα τάξη, το ποσοστό αποδοχής του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν τον Ιανουάριο του 2024 ήταν γύρω στο 85%, ενόψει και των προεδρικών εκλογών στα μέσα Μαρτίου.
Οι λόγοι πίσω από την προφανή αναποτελεσματικότητα των κυρώσεων είναι πολλαπλοί. Κυρίως όμως, η Ρωσία κατάφερε εν μέρει να καλύψει το κενό στην αγορά υδρογονανθράκων από την Ευρωπαϊκή Ένωση, με τον επαναπροσανατολισμό της οικονομίας της προς τον λεγόμενο «Παγκόσμιο Νότο»
Ουκρανία: 2 χρόνια από τη ρωσική εισβολή – Στο Κίεβο η πρόεδρος της Κομισιόν και ακόμη 3 ηγέτες
Στροφή στην Κίνα και την Ινδία
Ισως η πιο ενδεικτική περίπτωση είναι η αυξημένη συνέργεια με την Κίνα, της οποίας το εμπόριο με τη Μόσχα το 2023 έφτασε τα 240 δισ. δολάρια δολάρια- μια αύξηση 26,3% από το προηγούμενο ρεκόρ των 190 δισεκατομμυρίων δολαρίων, το 2022.
Η Μόσχα αποφάσισε επίσης να παρακάμψει τις απαγορεύσεις εξαγωγών, επαναδρομολογώντας αγαθά και προϊόντα σε τρίτες χώρες που δεν έχουν εφαρμόσει τις κυρώσεις.
Αν και απαγορεύτηκε από την ΕΕ, ο λεγόμενος «τριγωνισμός εμπορευμάτων», έχει αποδειχθεί μια ευρέως διαδεδομένη πρακτική για τη Ρωσία, ακόμη και από την ευρωπαϊκή πλευρά. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές δυτικές εταιρείες έχουν αυξήσει τη ροή προϊόντων που υπόκεινται σε κυρώσεις, σε χώρες όπως η Αρμενία, η Κιργιζία ή το Καζακστάν, οι οποίες εξακολουθούν να διατηρούν ισχυρές οικονομικές σχέσεις με το Κρεμλίνο.
Τα δυτικά όπλα στην Ουκρανία
Στα δύο χρόνια του πολέμου, οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις απέκτησαν νέες αμυντικές δυνατότητες μέσω των δυτικών όπλων. Οι ΗΠΑ έστειλαν στο Κίεβο πυραύλους ATACMS με μεγαλύτερο βεληνεκές, το φθινόπωρο του 2023. Η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία είχαν ήδη παραδώσει πυραύλους κρουζ Storm Shadow και SCALP στην Ουκρανία. Οι απώλειες υλικού έχουν συσσωρευτεί ευρύτερα.
Σύμφωνα με το Κίεβο, η Ρωσία έχει χάσει 6.523 άρματα μάχης,12.400 τεθωρακισμένα οχήματα και 9.867 συστήματα πυροβολικού.
Η Ουκρανία διέθετε περίπου 937 άρματα μάχης από τις αρχές του 2024, σύμφωνα με το IISS, συμπεριλαμβανομένων πολλών, γερμανικής κατασκευής τανκς, Leopard.
Αλλά η Ρωσία είναι σε καλύτερη κατάσταση με τις απώλειες εξοπλισμού της, επειδή η Ουκρανία βασίζεται στους δυτικούς υποστηρικτές της, με την αμυντική της βιομηχανία να πολιορκείται από τα ρωσικά χτυπήματα,
Η Ρωσία υποστηρίζει από την πλευρά της ότι η Ουκρανία έχει χάσει 15.149 άρματα μάχης και τεθωρακισμένα οχήματα, καθώς και περισσότερα από 8.100 συστήματα πυροβολικού.
Η Ρωσία είναι πάντως σε καλύτερη κατάσταση, καθώς Ουκρανία βασίζεται πλέον μόνο στους δυτικούς υποστηρικτές της, με την αμυντική της βιομηχανία να πολιορκείται από τα ρωσικά πλήγματα.
Οικονομική βοήθεια
Η Ουκρανία συνεχίζει να βασίζεται στην οικονομική βοήθεια. Οι αμυντικές δαπάνες αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ήμισυ του κρατικού προϋπολογισμού το 2024, ύψους 84 δισ. ευρώ. Το οικονομικό έτος 2023, περίπου 38 δισεκατομμύρια ευρώ δυτικής βοήθειας εισέρρευσαν στα δημόσια ταμεία της Ουκρανίας. Η ΕΕ αποφάσισε μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις πρόσφατα, να χορηγήσει 50 δισ. ευρώ στο Κίεβο ως το 2027.
Η προθυμία των δυτικών χωρών να παράσχουν νέα κεφάλαια, έχει αρχίσει να εξαντλείται. όπως φάνηκε με την αντίσταση των Ρεπουμπλικανών στην Αμερικανική Βουλή. Προχωρώντας πλέον προς τον τρίτο χρόνο του πολέμου, η Ουκρανία περιμένει με αγωνία τις υποσχέσεις για στρατιωτική βοήθεια της Δύσης για να διατηρήσει την πολεμική της μηχανή τους επόμενους μήνες. Με ελάχιστες πλέον ελπίδες να τελειώσει η σύγκρουση σύντομα, τα θύματα και οι απώλειες θα συνεχίσουν να αυξάνονται και στις δύο πλευρές.
Ο Πούτιν πιο δυνατός από ποτέ
Δύο χρόνια μετά την εισβολή, ο Πούτιν πηγαίνει στις εκλογές στις 15 Μαρτίου, «εσωτερικά, ισχυρότερος από πριν», λέει ο Ραλφ Κάρτερ, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Τέξας. «Εχει εξουδετερώσει επίσης την εγχώρια αντιπολίτευση, με το θάνατο του Αλεξέι Ναβάλνι , αλλά και του αρχηγού της ομάδας μισθοφόρων Βάγκνερ, Γεβγκένι Πριγκόζιν», προσθέτει.
«Η θέση του Πούτιν εμφανίζεται πιο ισχυρή από ό,τι ήταν πριν από έξι μήνες», δήλωσε στο Newsweek ο Τζον Χολ, καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο Τσάπμαν της Καλιφόρνια . «Οι προσπάθειες για οικονομική απομόνωση της Ρωσίας έχουν αποδειχθεί πολύ λιγότερο επιτυχημένες από ό,τι αναμενόταν, κυρίως λόγω της προθυμίας της Ινδίας να αγοράσει ρωσικό πετρέλαιο. «Ο πόλεμος στην Ουκρανία πηγαίνει καλύτερα για τη Ρωσία από ό,τι εδώ και μήνες, καθώς η Ρωσία έχει εξασφαλίσει διόδους αγοράς όπλων από τη Βόρεια Κορέα, το Ιράν και την Κίνα, ενώ η Ουκρανία αντιμετωπίζει σοβαρές ελλείψεις όπλων και ανθρώπινου δυναμικού».
Ο Πούτιν επωφελείται επίσης από τη ρητορική του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, που χρησιμοποιεί την επιρροή του για να υπονομεύσει οποιαδήποτε συνεχιζόμενη υποστήριξη προς την Ουκρανία, μια πολιτική που ωφελεί μόνο τον Πούτιν», πρόσθεσε ο καθηγητής Χολ.
Αμφισβητείται η αλληλεγγύη του ΝΑΤΟ
Η απαξίωση του ΝΑΤΟ από τον Τραμπ , που δεν δίστασε να παροτρύνει τη Ρωσία τον περασμένο μήνα να επιτεθεί στα μέλη της Συμμαχίας ,που δεν πληρούν την απαίτηση ελάχιστης αμυντικής δαπάνης 2%, έχει επίσης ωφελήσει τον Πούτιν, δήλωσε ο Κέν Οσγκουντ, ειδικός στις σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας ,καθηγητής ιστορίας στο Colorado School of Mines. Όπως τονίζει, «η διάρρηξη της αλληλεγγύης στο ΝΑΤΟ ήταν στόχος κάθε Ρώσου ηγέτη από τον Ιωσήφ Στάλιν».
