Με τον ξαφνικό θάνατο του Αλεξέι Ναβάλνι την Παρασκευή σε ρωσικό στρατόπεδο φυλακών στην Αρκτική σίγησε η πιο ισχυρή φωνή κριτικής κατά του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν και του καθεστώτος, που μεθοδικά έχτισε στα συντρίμμια της Σοβιετικής Ένωσης.
«Στον Αλεξέι Ναβάλνι δεν άρεσαν οι τραγωδίες. Προτιμούσε ταινίες και μύθους του Χόλιγουντ όπου οι ήρωες νικούν τους κακούς και το καλό θριαμβεύει πάνω στο κακό. Είχε την εμφάνιση και το ταλέντο να είναι ένας από αυτούς τους ήρωες, αλλά έζησε σε σκοτεινούς καιρούς, περνώντας τις τελευταίες του μέρες σε παγωμένη φυλακή της Αρκτικής» γράφει χαρακτηριστικά ο Economist για τον ηγέτη της ρωσικής αντιπολίτευσης, την ώρα που ένα θρίλερ είναι σε εξέλιξη με τη σορό του.
Θαυμαστής του «Star Wars» ο ίδιος ο Ναβάλνι περιέγραψε τη δοκιμασία του με λυρικούς όρους. «Η φυλακή [υπάρχει] στο μυαλό κάποιου, έγραψε από το κελί του το 2021. «Και αν το σκεφτείς προσεκτικά, δεν είμαι στη φυλακή αλλά σε ένα διαστημικό ταξίδι… σε έναν υπέροχο νέο κόσμο». Αυτό το ταξίδι ολοκληρώθηκε στις 16 Φεβρουαρίου.
Η σύνδεση με τον θάνατο του Πριγκόζιν
Η μοίρα του ακτιβιστή της αντιπολίτευσης ακολουθεί ένα θανατηφόρο αεροπορικό δυστύχημα που σκότωσε τον αρχηγό της μισθοφορικής ομάδας Wagner, Γεβγκένι Πριγκόζιν, πέρυσι. Ο Πριγκόζιν, ο οποίος έγινε ήρωας για τους Ρώσους εθνικιστές για τη συμμετοχή του στις μάχες στην Ουκρανία, σκοτώθηκε τον Αύγουστο, ακριβώς δύο μήνες αφότου ηγήθηκε μιας ανταρσίας κατά της ηγεσίας του Υπουργείου Άμυνας και στη συνέχεια έφτασε με τα τανκς έως τη Μόσχα, στην πιο ισχυρή απειλή για το Κρεμλίνο τα τελευταία τουλάχιστον 25 χρόνια.
Και τα δύο αυτά πρόσωπα – αν και με πολύ διαφορετικό προφίλ και δράση – αντιτάχθηκαν δημόσια στον Πούτιν. Και τα δύο είναι νεκρά και αυτό «στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα στους Ρώσους και στον κόσμο» σχολιάζει το Bloomberg.
«Κανονική χώρα»
Οι ρωσικές σωφρονιστικές αρχές αποδίδουν τον θάνατο σε σύνδρομο αιφνιδίου θανάτου. Ό,τι και εάν γραφεί τελικά στο πιστοποιητικό θανάτου του, για τη Δύση «υπαίτιος είναι ο Βλαντιμίρ Πούτιν» και ο Ναβάλνι θα μείνει στη μνήμη για τα όσα κατήγγειλε και τα όσα προειδοποιούσε. Πολύ συχνά τόνιζε πως το Κρεμλίνο κυβερνούσε σε καθεστώς τρόμου, με απληστία και χωρίς έλεγχο.
Χαρισματικός, αμφιλεγόμενος και αναμφισβήτητα γενναίος, ο Ναβάλνι εξέθεσε επίμονα τη διαφθορά μεταξύ της πολιτικής ελίτ της χώρας, ενώ είχε τη μοναδική ικανότητα να μιλά για τις ανησυχίες των Ρώσων σε όλη τη χώρα και να τους κινητοποιεί για να βγουν στους δρόμους.
Για πολλούς ο Ναβάλνι ήταν η πιο αξιόπιστη εναλλακτική στον Πούτιν, οραματιζόμενος να μετατρέψει τη Ρωσία σε «κανονική χώρα», όπως ο ίδιος το είχε θέσει σε συνέντευξη στο ABC News. «Υπάρχει τώρα άραγε κανείς να κάνει το όραμα αυτό πράξη;», αναρωτιέται το Foreign Policy.
Ίσως η σύζυγός του, Γιούλια Ναβάλναγια, να θελήσει να βγει μπροστά. Λίγες μόλις ώρες μετά τη δημοσιοποίηση της είδησης του θανάτου του, η Ναβάλναγια, ανέβηκε στη σκηνή της Διάσκεψης Ασφαλείας του Μονάχου στη Γερμανία για να πει:
«Μόλις άκουσα τα φρικτά νέα, δεν ήξερα αν έπρεπε να είχα πετάξει αμέσως στην οικογένειά μου ή να μείνω να μιλήσω. Αλλά μετά σκέφτηκα — τι θα έκανε ο Αλεξέι; Και είμαι σίγουρη ότι θα ήταν εδώ».
«Δεν μπορούμε να πιστέψουμε την κυβέρνηση του Πούτιν. Λένε συνεχώς ψέματα. Αλλά αν αυτή είναι η αλήθεια, θέλω τον Πούτιν και όλους τους γύρω του, την κυβέρνησή του, τους φίλους του, να ξέρουν ότι θα τιμωρηθούν για ό,τι έχουν κάνει με τη χώρα μας, με την οικογένειά μου και με τον σύζυγό μου. θα οδηγηθούν στη δικαιοσύνη», συμπλήρωσε.
Ο Πούτιν χωρίς αντίπαλο
Ο Πούτιν, ο οποίος κυβερνά τη Ρωσία για 24 χρόνια και αρχικά πιστώθηκε την ενίσχυση της οικονομίας της και την επέκταση της επιρροής της, επικρίνεται σήμερα από τη Δύση όχι μόνο για την εισβολή στην Ουκρανία, αλλά και για αυξανόμενο αυταρχισμό στο εσωτερικό της χώρας του.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν απολαμβάνει της εμπιστοσύνης μεγάλης μερίδας των Ρώσων. Τα ποσοστά δημοτικότητάς του στη ρωσική κοινή γνώμη παραμένουν αξιοζήλευτα για οποιονδήποτε δυτικό ηγέτη και αυτό δεν έχει αλλάξει ούτε με τον πόλεμο στην Ουκρανία, ούτε με τις οικονομικές κυρώσεις και την προσπάθεια απομόνωσης στη διεθνή σκηνή. Θα μπορούσε να αλλάξει με τον αιφνίδιο θάνατο του Ναβάλνι; Θα το δείξει ο χρόνος.
Τον επόμενο μήνα θα διεξαχθούν οι προεδρικές. Είναι βέβαιο ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν θα εκλεγεί, αφού δεν έχει ουσιαστικά αντίπαλο. Πολλοί από αυτούς που του εναντιώθηκαν και αμφισβήτησαν την εξουσία του έχουν καταλήξει στη φυλακή ή έχουν πεθάνει. Την τελευταία διετία, σημειώνει η Wall Street Journal, έχει ενταθεί η αίσθηση πως όποιος τον αμφισβητήσει κινδυνεύει.
Από τότε που ο Πούτιν ξεκίνησε την εισβολή του στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, το Κρεμλίνο έχει θεσπίσει νόμους για την τιμωρία των επικριτών της στρατιωτικής του εκστρατείας, έβαλε λουκέτο σε αντιπολιτευόμενα μέσα ενημέρωσης, χαρακτήρισε συγγραφείς και καλλιτέχνες που τάχθηκεν κάτα τπου πολέμου «ξένους πράκτορες», απαγόρευσε ακόμη και τη χρήση της λέξης «πόλεμος», επιμένοντας στην «ειδική στρατιωτική επιχείρηση».
Και η Δύση κουρασμένη
Για τη Δύση, ο θάνατος του κ. Ναβάλνι περιέχει μια έκκληση για δράση και ίσως ανανεώσει το ενδιαφέρον για στήριξη στην Ουκρανία – αν και είναι εμφανής η «κόπωση» από τις δυτικές ηγεσίες όπως και αυξανόμενη η κριτική από δυτικά μέσα για την έκταση της διαφθοράς στο ουκρανικό καθεστώς, αλλά και για τις κινήσεις του Ουκρανού ηγέτη, Βολοντίμιρ Ζελένσκι (με πιο πρόσφατη την “καρατόμηση” του δημοφιλούς αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων).
Αυτός που μάλλον δεν ανησυχεί για τη στάση της Δύσης είναι ο ίδιος ο Πούτιν, παρατηρεί ο Economist, αφού θεωρεί τους ηγέτες της πολύ αδύναμους και πολύ παρακμιακούς για να του αντισταθούν. Και για πολλά χρόνια οι δυτικοί πολιτικοί και επιχειρηματίες έκαναν πολλά για να αποδείξουν ότι ο φόβος και η απληστία λειτουργούν μια χαρά και στη Δύση, ενώ στέκονταν άπραγοι μπροστά στις επιλογές του Ρώσου προέδρου.
Όταν βομβάρδισε για πρώτη φορά την Τσετσενία στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν προσάρτησε την Κριμαία το 2014 και σε πολλές άλλες περιπτώσεις, από τη μία τον κατήγγειλαν και απο την άλλη συνέχισαν να κάνουν μπίζνες με τον ίδιο και τους φίλους του. Ήταν άλλωστε το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης εξαρτημένο πλήρως ενεργειακά από τη Ρωσία. «Κάθε φορά που η Δύση υποχωρούσε, ο κ. Πούτιν έκανε ένα βήμα μπροστά. Κάθε φορά που οι δυτικοί πολιτικοί εξέφραζαν τη “σοβαρή ανησυχία” τους, εκείνος χαμογελούσε» καταλήγει ο Economist.
