Σοβαρές επικρίσεις δέχεται τον τελευταίο καιρό, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν . Από τη μία κατηγορείται ότι υπερβαίνει τα καθήκοντά της αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες στην εξωτερική πολιτική, ενίοτε ατυχείς: Όπως στο Ισραηλινο-Παλαιστινιακό ζήτημα, δίνοντας στην κυβέρνηση Νετανιάχου πλήρη υποστήριξη, χωρίς καν να κάνει λόγο για τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου και την προστασία του άμαχου πληθυσμού. «Ένα λάθος στρατηγικών διαστάσεων», κατήγγειλαν διπλωμάτες στις Βρυξέλλες. Αυτό κατέστησε σαφές ότι η ΕΕ δεν μπορεί να βρει κοινή θέση στη σύγκρουση της Γάζας.
Η φον ντερ Λάιεν επικρίνεται επίσης ότι λαμβάνει ορισμένες αποφάσεις χωρίς να συμβουλευτεί τα κράτη μέλη. Για παράδειγμα υπέγραψε μια προπαρασκευαστική συμφωνία με την Τυνησία για τη μετανάστευση χωρίς προηγουμένως να διαβουλευθεί με τα κράτη μέλη. . Ένα «λάθος στρατηγικών διαστάσεων», κατήγγειλαν διπλωμάτες στις Βρυξέλλες. Αυτό κατέστησε σαφές ότι η ΕΕ δεν μπορεί να βρει κοινή θέση στη σύγκρουση της Γάζας.
Κάποιοι Ευρωπαίοι ηγέτες ανησύχησαν επίσης, βλέποντας την φον ντερ Λάιεν να καταβάλλει συνεχώς προσπάθειες για να ευχαριστήσει την Ουάσιγκτον, όταν τα συμφέροντα της Ευρώπης και των Αμερικανών δεν είναι ευθυγραμμισμένα. Αφήστε επίσης τους διαρκείς «καυγάδες» της με τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ!
Τα εμβόλια του covid
Η μεγάλη «απειλή» όμως για την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έρχεται από κάποια SMS, αναφορικά με την εμπλοκή της προέδρου στην κολοσσιαία συμφωνία δισεκατομμυρίων δολαρίων για τα εμβόλια κατά του Covid από την Biontech/Pfizer. Μια συμφωνία που θα έχει μέσα στη χρονιά νομικές επιπτώσεις για την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Σύμφωνα με την έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, η φον ντερ Λάιεν κανόνισε προσωπικά τη μεγάλη συμφωνία για έως και 1,8 δισεκατομμύρια δόσεις του εμβολίου, αντί 35 δισεκατομμυρίων ευρώ – σε εμπιστευτικές παρασκηνιακές προκαταρκτικές διαπραγματεύσεις με τον επικεφαλής της αμερικανικής φαρμακευτικής εταιρείας Pfizer, Αλμπερτ Μπουρλά, την άνοιξη του 2021. Σύμφωνα με τους επιθεωρητές, η πρόεδρος της Επιτροπής δεν συμμορφώθηκε με τους κανόνες. Η ίδια η φον ντερ Λάιεν αρνήθηκε μάλιστα να δώσει στο Ελεγκτικό Συνέδριο πληροφορίες σχετικά με την πορεία των συζητήσεων.
Στη δικαιοσύνη
Η Φον ντερ Λάιεν θα μπορούσε να αναγκαστεί από το ανώτατο δικαστήριο της Ευρώπης να αποκαλύψει τα γραπτά της μηνύματα στο κινητό της για τη συμφωνία. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (ΔΕΚ) πρόκειται μάλιστα να αποφασίσει γρήγορα για μια αγωγή που άσκησε η αμερικανική εφημερίδα «New York Times», με την οποία απαιτεί από την Επιτροπή να ελέγξει τα γραπτά μηνύματα στο κινητό τηλέφωνο της προέδρου. «Μέχρι σήμερα, οι πληροφορίες σχετικά με τους όρους της μεγαλύτερης σύμβασης προμήθειας στην ιστορία της ΕΕ αποκρύπτονται από το κοινό», αναφέρει εκπρόσωπος των New York Times.
Η ακρόαση ενώπιον του ΔΕΚ θα εστιάσει επίσης την προσοχή στις έρευνες άλλων δικαστικών αρχών: Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ερευνά την προμήθεια του εμβολίου κατά του κορωνοϊού από την Επιτροπή για 15 μήνες και το αποτέλεσμα αναμένεται τους πρώτους μήνες του 2024. Ο εμπορικός εμπειρογνώμονας Φρέντερικ Μπαλντάν έχει καταθέσει μήνυση κατά της φον ντερ Λάιεν στο βελγική δικαιοσύνη, με καταγγελίες για διαφθορά και καταστροφή εγγράφων σε σχέση με τη mega-deal και τα SMS.
Σε λίγες εβδομάδες μάλιστα θα υπάρξει ακρόαση σε βελγικό δικαστήριο για τους όρους της αμφιλεγόμενης συμφωνίας με την Biontech. Μετά από τις διαμαρτυρίες, η Pfizer συμφώνησε πάντως να παρατείνει την περίοδο παράδοσης έως το 2027 και να μειώσει τις ποσότητες των δόσεων. Αυτό ελάχιστα μείωσε τη δυσαρέσκεια πολλών χωρών της ΕΕ. Η Pfizer έχει μηνύσει μάλιστα την Πολωνία και την Ουγγαρία επειδή αρνούνται να πληρώσουν για δόσεις εμβολίων που δεν χρειάζονται. Πρόκειται για δισεκατομμύρια ευρώ.
Ακατάλληλη στιγμή
Οι νομικές αυτές περιπέτειες πλήττουν τη φον ντερ Λάιεν σε μια ακατάλληλη στιγμή: τη χρονιά των ευρωεκλογών. Έως τις 7 Μαρτίου, η φον ντερ Λάιεν θα πρέπει να δηλώσει εάν θα υποβάλει αίτηση για δεύτερη θητεία ως Πρόεδρος της Επιτροπής. Εκείνη την ημέρα, το ΕΛΚ –το κόμμα της φον ντερ Λάιεν- θα ανακοινώσει τον κορυφαίο υποψήφιο για τις ευρωπαϊκές εκλογές σε συνέδριο στο Βουκουρέστι. Ευρωπαίοι διπλωμάτες και στελέχη της Κομισιόν έχουν μέχρι στιγμής υποθέσει ότι η φον ντερ Λάιεν θα ήθελε να συνεχίσει μέχρι το 2029 – και θα είχε καλές πιθανότητες να επανεκλεγεί αν ήταν υποψήφια.
«Η πρόεδρος υιοθέτησε την Πράσινη Συμφωνία με φιλόδοξους νόμους για το κλίμα και το περιβάλλον, έδειξε τη γεωπολιτική φιλοδοξία της ΕΕ στον πόλεμο της Ουκρανίας και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαχείριση κρίσεων της Ένωσης», δήλωσε στη «Ναυτεμπορική», Ευρωπαίος διπλωμάτης. Πρόσθεσε μάλιστα ότι φον ντερ επαινείται από πολλούς ως «η γυναίκα με τη μεγαλύτερη επιρροή στην Ευρώπη». Αλλά, η φον ντερ Λάιεν παραμένει προς το παρόν σιωπηλή για το αν θέλει να παραμείνει επικεφαλής της Κομισιόν. Η υποψηφιότητά της δεν θα είναι μια σίγουρη επιτυχία. Το νομικό θέμα σχετικά με την προμήθεια εμβολίων είναι μόνο ένα πρόβλημα που θα μπορούσε να επισκιάσει τις προσπάθειές της να επανεκλεγεί.
Ρίσκο της ήττας
Πρόσφατα, δημοσιεύματα προκάλεσαν πάντως καθώς εμφανίστηκε ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν να προτείνει στη θέση της φον ντερ Λάιεν τον πρώην πρωθυπουργό της Ιταλίας Μάριο Ντράγκι , ως τον επόμενο επικεφαλής της Επιτροπής. Ο Ντράγκι ξεκαθάρισε γρήγορα ότι δεν τον ενδιέφερε η θέση αυτή και το Μέγαρο των Ηλυσίων απέφυγε να δώσει συνέχεια.
Η Φον ντερ Λάιεν εξελέγη το 2019 με ελάχιστη πλειοψηφία. Και αυτή τη φορά δεν μπορεί να είναι σίγουρη σε κανένα επίπεδο. Ήδη, αρχίζουν να κυκλοφορούν φήμες ότι η φον ντερ Λάιεν δεν θέλει να γίνει ξανά Πρόεδρος της Επιτροπής, αλλά στην πραγματικότητα παίζει με τη θέση του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ. Ο σημερινός ΓΓ της Συμμαχίας, Γενς Στόλτενμπεργκ θα παραιτηθεί τον Οκτώβριο του 2024,αλλά ο ανταγωνισμός θα είναι μεγάλος. Ο παραιτηθείς πρωθυπουργός της Ολλανδίας Μαρκ Ρούτε θεωρείται πλέον το φαβορί για την κορυφαία θέση. Ό,τι κι αν σχεδιάζει η φον ντερ Λάιεν για το μέλλον της, έχει το ρίσκο της ήττας.
