Στις 30 Σεπτεμβρίου τα τελευταία αυτοκίνητα Αρμενίων προσφύγων από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ πέρασαν τα σύνορα με την Αρμενία. Σε διάστημα λίγων ημερών. Λιγότερο από ένα δεκαπενθήμερο πριν, στις 19 Σεπτεμβρίου, οι αζερικές δυνάμεις είχαν κατατροπώσει τις θέσεις των Αρμενίων του Καραμπάχ.
Μετά από 30 χρόνια αποτυχημένων διαπραγματεύσεων και συγκρούσεων, η τελική μάχη κράτησε μόλις μια μέρα με το Αζερμπαϊτζάν απόλυτο θριαμβευτή. Έτσι ολόκληρος ο πληθυσμός των 100.000 ανθρώπων τράπηκε σε φυγή και ο πρόεδρος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ανακοίνωσε ότι από την 1η Ιανουαρίου 2024, το Ναγκόρνο-Καραμπάχ θα πάψει να υπάρχει.
Να θυμίσουμε ότι στις 10 Δεκεμβρίου 1991, σε ένα δημοψήφισμα που μποϊκόταραν οι ντόπιοι Αζέροι, οι Αρμένιοι στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ ενέκριναν τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους και ένας πλήρους κλίμακας πόλεμος ξέσπασε μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, με το τελευταίο να λαμβάνει υποστήριξη από την Αρμενία. Τα σύνορα που προέκυψαν μετά την κατάπαυση του πυρός παρέμειναν ανέγγιχτα μέχρι το 2020, όταν ένας νέος πόλεμος οδήγησε σε ανακατάληψη τμήματος του Αρτσάχ από το Αζερμπαϊτζάν.
«Εξαφανίστηκε εν μία νυκτί»
Τον περασμένο Σεπτέμβριο οι Αζέροι κατέλαβαν όλον τον θύλακα εν μία νυκτί. Καθοριστικό ρόλο, όπως επισημαίνει ο Economist σε άρθρο του με τίτλο “Nagorno-Karabakh, the republic that disappeared overnight”, διαδραμάτισε το γεγονός ότι η Ρωσία, ο παραδοσιακός σύμμαχος της Αρμενίας στην περιοχή, δεν είχε παρέμβει για να αποτρέψει την επίθεση του Αζερμπαϊτζάν.
Στο οδοιπορικό του Economist στην πόλη Γκόρις, που βρίσκεται σε ένα φαράγγι περίπου 20 χιλιόμετρα από τα σύνορα στην αρμενική πλευρά, εθελοντές είχαν στήσει σκηνές, μοιράζοντας τρόφιμα και ρούχα στην κεντρική πλατεία. Τα πρόσωπα των προσφύγων ήταν κούφια και τραβηγμένα από την εξάντληση. Κάποιοι έκλαιγαν με λυγμούς για την απώλεια τους, οι περισσότεροι απλώς σιωπούσαν, είχαν εξαντληθεί. Είχαν γίνει ξαφνικά πρόσφυγες.
Ένας εξ αυτών ο Baluyan γεννήθηκε το 1946 στο χωριό Aknaghbyur στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, τότε αυτόνομη περιοχή εντός της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν, μέρος της ΕΣΣΔ. Καθώς η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε, η βία μεταξύ των χριστιανών Αρμενίων και των Μουσουλμάνων Αζέρων ξέσπασε. Και οι δύο πλευρές σκότωσαν ανθρώπους ή τους απέλασαν. Οι συγκρούσεις ήταν έκτοτε συνεχείς.
