Όταν οι ρωσικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Ουκρανία στα τέλη Φεβρουαρίου του 2022, όλοι πόνταραν σε μια γρήγορη κατάληψη της χώρας. Αυτό δεν συνέβη. Αντίθετα, σήμερα οδεύουμε προς την συμπλήρωση δύο χρόνων συγκρούσεων, χωρίς ρεαλιστική προοπτική παύσης των μαχών.
Για την ακρίβεια η μόνη ρεαλιστική προοπτική που βλέπουμε σήμερα είναι η επέκταση της βίας σε πολλές γωνιές του πλανήτη. Μπορεί το πιο ενδεικτικό παράδειγμα να είναι ο πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας, που παρακινεί σε ευρύτερο επίπεδο βίαια επεισόδια στη Μέση Ανατολή, ωστόσο, φέτος ζήσαμε κι άλλα «θερμά» επεισόδια. Από το Ναγκόρνο Καραμπάχ και την ένταση στο Κόσοβο μέχρι τα πραξικοπήματα στις αφρικανικές χώρες και τις σε περιορισμένο ακόμα βαθμό εστίες ανησυχίας σε Ταϊβάν και Γουιάνα, ο κόσμος μας πλημμυρίζει από ανησυχία για το επόμενο σημείο ανάφλεξης.
Μέσα σε αυτό το σκηνικό, γίνεται εύλογο το ερώτημα: Υπάρχει περίπτωση να τελειώσει (έστω) ο πόλεμος στην Ουκρανία το 2024; «Ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορώ να προβλέψω ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα τελειώσει το 2024 είναι εάν πεθάνει ο Βλαντίμιρ Πούτιν», απαντάει στο Newsweek η καθηγήτρια ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Fordham και πρώην επικεφαλής του γραφείου CBS News Moscow Μπεθ Κνόμπελ. Αλλά ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, η καθηγήτρια βλέπει σημαντική πιθανότητα να συνεχιστεί ο πόλεμος μιας και η Ρωσία έχει επενδύσει πολλά σε αίμα, πλούτο και κύρος στην Ουκρανία.
Με τον Πούτιν νεκρό ή ζωντανό επομένως το πιο πιθανό είναι να συνεχιστεί ο πόλεμος. Και με τον Πούτιν ζωντανό το πιο πιθανό είναι το σενάριο του παρατεταμένου πολέμου, όπως υποδεικνύουν τα στοιχεία και όπως φαίνεται να έχει αποκαλύψει ο ίδιος ο Ρώσος πρόεδρος.
Πόλεμος στην Ουκρανία: Πώς θα μοιάζει η Ευρώπη αν νικήσει η Ρωσία (χάρτες)
Σύμφωνα με το ιαπωνικό δίκτυο Nikkei, ο Πούτιν έχει δηλώσει στον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ ότι θα συνεχίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία για (τουλάχιστον) πέντε χρόνια. Κάτι αντίστοιχο έχει υποστηρίξει επίσης ρεπορτάζ της γερμανικής εφημερίδας Bild, σύμφωνα με το οποίο, η Μόσχα σχεδιάζει να επενδύσει στην μπλόφα των διαπραγματεύσεων κερδίζοντας χρόνο για να καταλάβει νέα ουκρανικά εδάφη, πέρα δηλαδή από τις τέσσερις περιφέρειες (Ντονέτσκ, Χερσώνα, Λουγκάνσκ και Ζαπορίζια) που έχει προσαρτήσει παράνομα από την χώρα και δεν ελέγχει πλήρως.
Αρκετοί αναλυτές περιμένουν από τον Πούτιν να συνεχίσει να είναι ο υπομονετικός εαυτός του, που φθείρει αργά αλλά σταθερά την οικονομία και τις υποδομές της Ουκρανίας ενώ περιμένει τις ρωγμές στη δυτική υποστήριξη να του προσφέρουν μία ευκαρία να προχωρήσει στο τελειωτικό χτύπημα.
Η πορεία του πολέμου το 2023
Η κατάσταση στο πεδίο δεν έχει αλλάξει σχεδόν καθόλου τους τελευταίους μήνες, ενώ η μεγάλη ουκρανική αντεπίθεση που υποσχόταν ανακατάληψη των εδαφών που ελέγχει η Μόσχα δεν απέδωσε τα αναμενόμενα αποτέλεσματα στερώντας μια μεγάλη ευκαιρία από το Κίεβο, που πλέον έχει να αντιμτεωπίσει διάφορα προβλήματα: τις απώλειες στο πεδίο, την έλλειψη πυρομαχικών και εξοπλισμού και κυρίως τα κωλύμματα στην στρατιωτική βοήθεια που λαμβάνει από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι παραδέχτηκε ότι η εαρινή επίθεση της χώρας του δεν είχε την επιτυχία που ήλπιζε και η Ρωσία εξακολουθεί να ελέγχει περίπου το 18% της Ουκρανίας. Ωστόσο, απορρίπτει την εκτίμηση του αντιστράτηγου της Ουκρανίας Βαλέρι Ζαλούζνι, ότι οι συγκρούσεις έχουν εισέλθει σε φάση «αδιεξόδου», «φουντώνοντας» έτσι τις φήμες ότι υπάρχει διάσταση απόψεων στο στρατιωτικό επιτελείο και ότι σχεδιάζεται ανασχηματισμός στις ένοπλες δυνάμεις.
Κοιτώντας πίσω το 2023, το Κίεβο είναι σίγουρα δυσαρεστημένο. Αντίθετα, στο Κρεμλίνο χαμογελούν καθώς οι ρωσικές δυνάμεις, αν και με τρομακτικές απώλειες, έχουν επιτύχει τον στόχο τους, σύμφωνα με τον Ρώσο υπουργό Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού. Ποιος ήταν αυτός; Να «αποτρέψουν την αντεπίθεση των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων».
Βέβαια το γεγονός ότι η αντεπίθεση δεν είχε την ανεμενόμενη επιτυχία και περιορίζει τις πιθανότητες της Ουκρανίας να νικήσει τη Ρωσία, δεν σημαίνει και ότι είναι πιθανό να υπάρξουν σοβαρές ειρηνευτικές συνομιλίες και τερματισμός του πολέμου το 2024, όπως τονίζει ο καθηγητής Ρωσικών, Ανατολικοευρωπαϊκών και Ευρασιατικών Σπουδών στο Wesleyan University Πίτερ Ράτλαντ.
«Οι στόχοι της Ρωσίας δεν περιορίζονται στην διατήρηση του ελέγχου επί των κατεχομένων εδαφών. Θέλουν να δουν ένα φιλικό πολιτικό καθεστώς να εγκαθίσταται στο Κίεβο, και εξακολουθούν να πιστεύουν ότι αυτό είναι δυνατό. Τουλάχιστον, ο Πούτιν θα περιμένει μέχρι τις εκλογές του Νοεμβρίου 2024, για να δει αν επιστρέψει ο Ντόναλντ Τραμπ», πρόσθεσε.
Η επιθυμία για αλλαγή καθεστώτος δεν είναι κάτι που έκρυψε η Ρωσία. Και σύμφωνα με τον αντιπρόεδρο του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας και πρώην πρόεδρο της χώρας Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ο στόχος αυτός δεν έχει αλλάξει. Η Μόσχα εξακολουθεί να επιθυμεί να απαλλαγεί από τον Ζελένσκι. «Η απομάκρυνσή του δεν έχει δηλωθεί, αλλά ο πιο σημαντικός και αναπόφευκτος στόχος που πρέπει και θα επιτευχθεί», δήλωσε πρόσφατα.
Τι θα φέρει το 2024
Με βάση όλα αυτά, τι θα μπορούσε να φέρει το 2024 στο ουκρανικό μέτωπο; Το BBC καταλήγει σε τρεις πιθανές εξελίξεις:
- Ο πόλεμος θα διαρκέσει αλλά όχι επ’ αόριστον
Οι ρωγμές στο δυτικό στρατόπεδο μπορεί να έχουν ιδιαίτερη σημασία για τις εξελίξεις στο πεδίο αλλά πιθανή εκλογική νίκη του Τραμπ, και άρα πιθανώς περαιτέρω μείωση της στρατιωτικής βοήθειας, δεν σημαίνει ότι θα αποβεί μοιραία για την Ουκρανία. Άλλωστε ο πρώην πρόεδρος, παρά τις μεγαλοστομίες του, δεν αποχώρησε από το ΝΑΤΟ το 2016. Ούτε θα μπορούσε μόνος του να φέρει μια επανάσταση αυτού του είδους στην ιστορία της Αμερικής, σχολιάζει η αναλύτρια από το τμήμα Πολεμικών Σπουδών του King’s College του Λονδίνου Μπάρμπαρα Ζανκέτα. Ωστόσο, σημειώνει, για τη Δύση, άρα και για την Ουκρανία, το 2024 θα είναι πιο δύσκολο.
«Αν και είναι πιθανό ότι ο πόλεμος θα διαρκέσει όλο το 2024, δεν μπορεί να διαρκέσει επ’ αόριστον», συνεχίζει, προσθέτοντας: «Με τη διστακτικότητα της Δύσης να ενισχύει τη Ρωσία και ελλείψει πραξικοπήματος ή προβλήματος υγείας που θα οδηγήσει στον θάνατο του Πούτιν, το μόνο προβλέψιμο αποτέλεσμα θα είναι μια διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων που προς το παρόν αρνούνται και οι δύο πλευρές».
- To 2024 θα είναι μια χρονιά εξυγίανσης
Το επόμενο έτος θα δείξει εάν η Ρωσία, όπως και οι προμηθευτές της στη Βόρεια Κορέα και το Ιράν, αλλά και η Ουκρανία, όπως και οι δυτικοί υποστηρικτές της, είναι σε θέση και μπορούν να ανταποκριθούν στις αδηφάγες απαιτήσεις του πολέμου όσον αφορά τη βιομηχανική παραγωγή, σχολιάζει από την πλευρά του ο αναλυτής και πρώην γενικός διευθυντής του Royal United Services Institute Μάικλ Κλαρκ.
«Θα ήταν λάθος να πούμε ότι οι γραμμές του μετώπου στην Ουκρανία έχουν περιέλθει σε αδιέξοδο, καθώς και οι δύο πλευρές είναι ικανές να πολεμήσουν η μία την άλλη μέχρι τέλους, καθώς η καθεμία προσπαθεί να αναλάβει στρατηγικές πρωτοβουλίες», σημειώνει, εκτιμώντας ότι οι ρωσικές δυνάμεις μπορεί να προσπαθήσουν να πιέσουν ξανά το μέτωπο, τουλάχιστον για να εξασφαλίσουν όλη την περιοχή του Ντονμπάς.
Η Ουκρανία πιθανότατα θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί την επιτυχία που είχε στην αποκατάσταση του ελέγχου της στη δυτική Μαύρη Θάλασσα και στον ζωτικό εμπορικό της διάδρομο προς τον Βόσπορο. Επίσης, το Κίεβο πιθανότατα θα προσπαθήσει να προκαλέσει περισσότερες στρατιωτικές εκπλήξεις στους Ρώσους για να τους βγάλει εκτός ισορροπίας σε ορισμένες περιοχές.
«Αλλά στην ουσία, το 2024 μοιάζει να είναι μια χρονιά εξυγίανσης τόσο για το Κίεβο όσο και για τη Μόσχα», υποστηρίζει.
«Η Ρωσία δεν διαθέτει τον εξοπλισμό και το εκπαιδευμένο δυναμικό για να ξεκινήσει μια στρατηγικής σημασίας επίθεση μέχρι την άνοιξη του 2025, το νωρίτερο. Εν τω μεταξύ, η Ουκρανία χρειάζεται δυτική χρηματοδότηση και στρατιωτική υποστήριξη για να τη διατηρήσει στον πόλεμο κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους, ενώ, επίσης, οικοδομεί τις δυνάμεις της για να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια σειρά απελευθερωτικών επιθέσεων στο μέλλον», εξηγεί, τονίζοντας ότι ο πόλεμος της βιομηχανικής εποχής είναι ένας αγώνας μεταξύ των κοινωνιών.
«Αυτό που συμβαίνει στο πεδίο της μάχης γίνεται τελικά μόνο το σύμπτωμα αυτού του αγώνα», λέει χαρακτηριστικά. «Η στρατιωτική πορεία αυτού του πολέμου το 2024 θα καθοριστεί στη Μόσχα, το Κίεβο, την Ουάσιγκτον, τις Βρυξέλλες, το Πεκίνο, την Τεχεράνη και την Πιονγκγιάνγκ περισσότερο από ό,τι στην Αβντιβκά, το Τοκμακ, το Κραματόρσκή οποιοδήποτε από τα κατεστραμμένα πεδία μάχης κατά μήκος των μετώπων», καταλήγει.
- Η Ουκρανία θα πιέσει τη Ρωσία γύρω από την Κριμαία
Η Ρωσία δεν μπορεί να επιφέρει μια αποφασιστική νίκη στο πεδίο και θα κάνει ό,τι μπορεί για να διατηρήσει αυτό που έχει κατακτήσει μέχρι σήμερα, χρονοτριβώντας και αξιοποιώντας αυτό το χρόνο για να ενισχύσει την άμυνά της, ενώ ελπίζει ότι θα περιοριστεί η προθυμία της Δύσης να υποστηρίζει την Ουκρανία.
Η Ουκρανία, ωστόσο, δεν θα μείνει άπραγη. Πιθανόν ούτε και πολλές ευρωπαϊκές χώρες, εκτιμάει ο πρώην διοικητής στο στρατό των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ευρώπη Μπεν Χότζες, ο οποίος προβλέπει ότι το νέο έτος θα «ξεπαγώσει» το αμερικανικό πακέτο που έχει βρεθεί στο επίκεντρο των διαφωνιών στο Κογκρέσο.
Για τον αναλυτή, η Ουκρανία θα προσπαθήσει να προετοιμαστεί να ανακτήσει το πάνω χέρι στο πεδίο προχωρώντας σε:
- ανασύσταση μονάδων που έχουν φθαρεί μετά από μήνες μάχης, οι οποίες θα είναι απαραίτητες για μια νέα αντεπίθεση
- βελτίωση του συστήματος στρατολόγησης εντός της Ουκρανίας για τη μεγιστοποίηση του διαθέσιμου ανθρώπινου δυναμικού
- αύξηση της παραγωγής πυρομαχικών και όπλων
- βελτίωση των δυνατοτήτων της για να μπορεί να αμυνθεί στον ηλεκτρονικό πόλεμο της Ρωσίας (παρεμβολές, αναχαίτιση, εντοπισμός)
Παράλληλα, μέχρι τις αρχές του καλοκαιριού η Ουκρανία θα μπορέσει να χρησιμοποιήσει για πρώτη φορά μαχητικά αεροσκάφη F16, αμερικανικής κατασκευής, με τα οποία ελπίζει ότι θα βελτιώσει την ικανότητά της να αντιμετωπίζει ρωσικά αεροσκάφη και να ενισχύσει την αεροπορική της άμυνα.
Δεδομένου όμως ότι το πιο σημαντικό τμήμα της Ουκρανίας, από στρατηγικής πλευράς, το οποίο παραμένει στον έλεγχο της Ρωσίας είναι η Κριμαία, η Ουκρανία αναμένεται να κάνει ό,τι μπορεί για να διατηρήσει την πίεση στο ρωσικό ναυτικό στη Σεβαστούπολη, στις λίγες βάσεις της αεροπορικής δύναμης και τη βάση logistics τους στο Ντζανκόι.
Έχουμε ήδη δει να εφαρμόζουν αυτό το σχέδιο. Πραγματοποιώντας πυραυλικές επιθέσεις ανάγκασαν τη Ρωσία να αποσύρει το ένα τρίτο του στόλου της από τη Σεβαστούπολη.
«Οι Ουκρανοί δεν έχουν απεριόριστους πόρους, ειδικά πυρομαχικά πυροβολικού και όπλα ακριβείας μεγάλης εμβέλειας. Αλλά οι Ρώσοι στρατιώτες είναι σε χειρότερη κατάσταση. Ο πόλεμος είναι μια δοκιμασία θέλησης και μια δοκιμασία υλικοτεχνικής υποστήριξης. Το ρωσικό σύστημα logistics είναι εύθραυστο και υπό συνεχή πίεση από την Ουκρανία», αναφέρει ο αναλυτής εξηγώντας γιατί είναι σημαντικό να συνεχιστεί η πίεση στην Κριμαία.
