Η γεωπολιτική σκακιέρα έχει αποκτήσει εξαιρετικό ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια, αν και πλέον κινείται σε τόσο επικίνδυνα νερά που οι αναλυτές επικεντρώνονται στην πρόβλεψη του επόμενου σημείου ανάφλεξης στον πλανήτη.
Ήδη μετράμε δύο πολέμους στη γειτονιά μας, πολλές εστίες έντασης και μία εν δυνάμει σύγκρουση τιτάνων με φόντο την Ταϊβάν. Τι μας επιφυλάσσει το 2024; Ουδείς γνωρίζει. Κοιτώντας όμως πίσω την χρονιά που αφήνουμε πίσω μας σιγά σιγά διακρίνονται οι προσωπικότητες ή οι παράγοντες που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις.
Στην πολιτική, λένε, δεν έχει σημασία πώς παίζει κανείς το παιχνίδι. Αρκεί μόνο να παίζει. Και το 2023 κάποιοι και έπαιξαν στο παιχνίδι και άλλαξαν τους κανόνες του. Κάποιο άλλοι πάλι ήθελαν αλλά δεν μπόρεσαν, είτε γιατί δεν τα κατάφεραν είτε γιατί «εξαφανίστηκαν».
Το Gzero Media εξετάζει μερικές από τις πιο κομβικές στιγμές της χρονιάς και καταλήγει στους κορυφαίους game changers του 2023:
Η τεχνητή νοημοσύνη
Το πολιτικό διακύβευμα της τεχνητής νοημοσύνης είναι πραγματικό. Η τεχνολογία αναπτυσσόταν αθόρυβα για χρόνια αλλά έκανε «μπαμ» με την κυκλοφορία του ChatGPT στο τέλη της περασμένης χρονιάς. Τότε όλοι θαύμασαν αλλά και τρόμαξαν με την δύναμή της. Ο λόγος; Υπόσχεται να κάνει τις κοινωνίες μας πιο αποτελεσματικές, αλλά παράλληλα θα μπορούσε να απειλήσει τις θέσεις εργασίας και να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς, τις εκλογές και τα μέσα ενημέρωσης.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023, οι πιο ισχυρές κυβερνήσεις στον κόσμο προσπάθησαν να βρουν ένα ρυθμιστικό πλαίσιο για την τεχνητή νοημοσύνη που μειώνει τους κινδύνους χωρίς να καταπνίγουν την καινοτομία.
Το παιχνίδι όμως άλλαξε και το 2023 είναι μόνο η αρχή.
H ιστορική φωτογραφία του Τραμπ από την φυλακή
Είναι πρώην πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, έχει παραπεμφθεί δύο φορές και αντιμετωπίζει πολλαπλές κατηγορίες. Στα τελευταία του προβλήματα με την δικαιοσύνη προστέθηκε η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της πολιτείας του Κολοράντο που κρίνει πως δεν έχει το δικαίωμα να θέσει υποψηφιότητα για την προεδρία, διατάσσοντας να αποσυρθεί το όνομά του από τα ψηφοδέλτια.
Ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν από την αρχή ένα τεράστιο μυστήριο στην σύγχρονη ιστορία των ΗΠΑ και του κόσμου ολόκληρου. Στα μυστήρια που χαρακτηρίζουν το άτομό του προστέθηκε και ο τρόπος που εκμεταλλεύθηκε τα νομικά του προβλήματα για να ενισχύσει την προεκλογική του εκστρατεία για τις εκλογές του 2024.
Τραμπ: Η φυλακή, η ιστορική φωτογραφία και η πρώτη ανάρτηση στο Twitter μετά από 2 χρόνια
Ο Ντόναλντ Τραμπ παραδόθηκε στα τέλη Αυγούστου σε φυλακή της Τζόρτζια με την κατηγορία της εκβίασης και της συνωμοσίας για τις προεδρικές εκλογές του 2020 και αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση 200.000 δολαρίων, αφού όμως πρώτα ο σερίφης τον έβγαλε μια ιστορική φωτογραφία. Το mugshot του, όπως ονομάζεται αυτός ο τύπος φωτογραφίας, έχει ιστορική σημασία γιατί ο Τραμπ είναι ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ που φωτογραφίζεται υπό κράτηση.
Αυτή η φωτογραφία του επέτρεψε επίσης να συγκεντρώσει εκατομμύρια δολάρια για την προεκλογική του εκστρατεία.
Και σήμερα βρίσκεται πρώτος, με διαφορά, στις δημοσκοπήσεις για το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών, χωρίς καν να συμμετέχει στα debates. Κι όχι μόνο, προηγείται επίσης του Δημοκρατικού προέδρου Τζο Μπάιντεν στις δημοσκοπήσεις.
Οι άμυνες της Ρωσίας
Το 2023, η Ουκρανία ξεκίνησε την πολυαναμενόμενη αντεπίθεσή της, με την οποία ήλπιζε ότι θα μπορέσει να ανακτήσει τα εδάφη που έχουν στον έλεγχό τους οι ρωσικές δυνάμεις. Η αντεπίθεση θεωρήθηκε επίσης μια ευκαιρία να αποδείξει στους συμμάχους της ότι η βοήθειά τους βρίσκει τόπο και τα ουκρανικά στρατεύματα μπορούν να νικήσουν τη Ρωσία στο πεδίο. Ωστόσο, η αντεπίθεση καθυστέρησε αρκετά με αποτέλεσμα τα ρωσικά στρατεύματα να οχυρωθούν εξαιρετικά καλά και την Ουκρανία να σημειώνει ελάχιστα κέρδη.
Σήμερα η Ρωσία εξακολουθεί να κατέχει το 18% του εδάφους της Ουκρανίας. Την ίδια ώρα, η βοήθεια από Ευρωπαϊκή Ένωση και ΗΠΑ είναι «στον αέρα» και οι προμήθειες στερεύουν, με αποτέλεσμα να υπάρχει η απειλή να αποδυναμωθούν οι ουκρανικές δυνάμεις στο πεδίο, κάτι που με τη σειρά του κάνει πιθανό το ενδεχόμενο της ήττας. Όλα αυτά κάνουν τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν να χαμογελάει. Κι όχι μόνο, φαίνεται πως ήδη κάνει σχέδια να αρπάξει κι άλλα εφάφη από την Ουκρανία.
Ο Ναρέντρα Μόντι
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, και στη συνέχεια, καθώς οι κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας ανέβασαν τις τιμές των τροφίμων και των καυσίμων, διευρύνθηκε το χάσμα ανάμεσα στις πλούσιες δημοκρατίες του κόσμου και τις αναπτυσσόμενες χώρες του Παγκόσμιου Νότου.
Κανείς δεν έκανε περισσότερα για να γεφυρώσει αυτό το χάσμα το 2023 από τον πρωθυπουργό της Ινδίας Ναρέντρα Μόντι. Βελτιώνοντας τη σχέση της Ινδίας με την G7 και μέσω της ηγεσίας του στην G20 φέτος, ο Μόντι συνεισέφερε στο να γίνουν πρακτικοί συμβιβασμοί σε θέματα όπως η κλιματική πολιτική και το δημόσιο χρέος.
Οι δυτικές δυνάμεις πλέον τον βλέπουν όλο και περισσότερο ως σημαντικό σύμμαχο ενάντια στην Κίνα. Μάλιστα αυτή του την εικόνα δεν φαίνεται να έπληξε καν η διπλωματική κρίση μεταξύ Ινδίας και Καναδά (μετά τις κατηγορίες των καναδικών Αρχών ότι η ινδική κυβέρνηση είχε ανάμειξη στον φόνο ενός 45χρονου αυτονομιστή ηγέτη των Σιχ στον Καναδά) ούτε η επιδείνωση των σχέσεων με τις ΗΠΑ (μετά τις κατηγορίες ότι υψηλόβαθμος αξιωματούχος της Ινδίας εξέδωσε συμβόλαιο θανάτου κατά Αμερικανού πολίτη).
Τα αμερικανικά σωματεία
Τα συνδικάτα των ΗΠΑ έκαναν επίδειξη δύναμης το 2023. Οι απεργοί εργάτες αυτοκινήτων κέρδισαν παραχωρήσεις από τις μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες, ενώ για πρώτη φορά ένας εν ενεργεία πρόεδρος των ΗΠΑ συμμετείχε σε κινητοποίηση των εργαζομένων.
Τα σωματεία ηθοποιών και σεναριογράφων κατέβηκαν επίσης σε απεργία ταράζοντας το Χόλιγουντ για μήνες και το συνδικάτο των οδηγών Teamsters κατέληξε σε συμφωνία με την UPS για να μην «νεκρώσουν» το 6% της αμερικανικής οικονομίας.
Συνολικά, σχεδόν μισό εκατομμύριο εργαζόμενοι έκαναν απεργία φέτος στις ΗΠΑ, σχεδόν οκτώ φορές περισσότεροι από ό,τι το 2021. Η απασχόληση εργαζομένων εκτός των συνδικαλιστικών οργανώσεων εξακολουθεί να επεκτείνεται ταχύτερα, ωστόσο, το οργανωμένο εργατικό δυναμικό έχει επανέλθει στην πολιτική συζήτηση και η λαϊκή υποστήριξη για τα συνδικάτα είναι σε επίπεδα που δεν έχουν παρατηρηθεί από τη δεκαετία του 1960.
Η Χαμάς
Μέχρι το βράδυ της 6ης Οκτωβρίου 2023, η πιο δεξιά κυβέρνηση που έχει σχηματιστεί στο Ισραήλ έδινε την εντύπωση ότι ήταν σε θέση να συγκρατήσει τη Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας, να συνεχίσει την κατοχή του στη Δυτική Όχθη και να προχωρήσει προς την εξομάλυνση των σχέσεών του με τον αραβικό κόσμο.
Τι ακολούθησε μία μέρα μετά το γνωρίζουμε ήδη. Η τρομοκρατική οργάνωση εισέβαλε στην ισραηλινή επικράτεια σε μια άνευ προηγουμένου επίθεση που είχε ως αποτέλεσμα πάνω από 1.200 νεκρούς και δεκάδες να πιάνονται όμηροι των ενόπλων. Το Ισραήλ πιάστηκε στον ύπνο αλλά αντέδρασε κηρύσσοντας τον πόλεμο στη Χαμάς.
Το σφυροκόπημα των πρώτων ημερών ακολούθησε η χερσαία εισβολή στον παλαιστινιακό θύλακα, παρά τις προειδοποιήσεις ότι μια τέτοια επιχείρηση θα στοίχιζε πολλές ανθρώπινες ζωές. Σήμερα 2,5 μήνες μετά, οι νεκροί ανέρχονται σε 20.000, η διεθνής πίεση για εκεχειρία μεγαλώνει, οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται, η δυσαρέκσεια στο εσωτερικό του Ισραήλ ενισχύεται αλλά οι στόχοι του δεν έχουν αλλάξει: η Χαμάς πρέπει να εξαληφθεί.
Ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν
Πριν από μερικά χρόνια, η δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι θα υπέθετε κανείς ότι ήταν το πρώτο πράγμα που ερχόταν στο μυαλό κάποιου όταν αναφερόταν στον Σαουδάραβα πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν.
Σήμερα, ωστόσο, οι επενδύσεις του πλούσιου σε πετρέλαιο βασιλείου σε δημοφιλή αθλήματα – κυρίως το ποδόσφαιρο και το γκολφ – έχουν απομακρύνει τη συζήτηση από την δολοφονία του Κασόγκι μέσα στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη και τις παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα του.
Το πρωτάθλημα ποδοσφαίρου της Σαουδικής Αραβίας προσέλκυσε μερικούς από τους κορυφαίους παίκτες του κόσμου το 2023, με πρώτο να σέρνει τον χορό ο σούπερ σταρ Κριστιάνο Ρονάλντο, η απόφαση του οποίου άλλαξε το status quo σε ένα άθλημα που παραδοσιακά συνδέεται με την Ευρώπη.
Οι επικριτές του κάνουν λόγο για ξέπλυμα μέσω του αθλητισμού, μια προσπάθεια να στρέψει την προσοχή μακριά από τις υποθέσεις που τον «βαρύνουν». Ο ίδιος πάντως δεν φαίνεται να ενοχλείται, ειδικά καθώς οι προσπάθειές του αποδίδουν αυξάνοντας το ΑΕΠ της Σαουδικής Αραβίας που αναδύεται επίσης ως σημαντικός τουριστικός προορισμός.
Η Barbie
Από το 1945 και μετά, όταν η Ρουθ Χάντλερ αποφάσισε για πρώτη φορά να φτιάξει μια κούκλα που θα πήγαινε πέρα από την κλασική αναπαράσταση και σύνδεση της γυναίκας με τη μητρότητα, η Barbie έχασε εντελώς τη φεμινιστική της προσέγγιση.
Φέτος η σκηνοθέτιδα Γκρέτα Γκέργουιγκ προσπάθησε να την επαναφέρει στην φεμινιστική της τροχιά, αν και με ένα τρόπο εκ του ασφαλούς και άρα ακίνδυνο. Τουλάχιστον προσπάθησε να αφήσει την Barbie να βγει από το κουτί της, αν και το πιο εντυπωσιακό ήταν η επιτυχία που είχε η ταινία στις εισπράξεις. Και ξαφνικά προέκυψε ένα πραγματικό φεμιστικό info: η ταινία έκανε τη Γκέργουιγκ την πρώτη γυναίκα σκηνοθέτη της οποίας η ταινία ξεπέρασε το 1 δισ. δολάρια στο box office παγκοσμίως.
Η Τζόρτζια Μελόνι
Η πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι ήταν σχετικά άγνωστη στη διεθνή σκηνή όταν οι Ιταλοί ψηφοφόροι έφεραν το μεταφασιστικό της κόμμα Αδέλφια της Ιταλίας στην εξουσία, στα τέλη του περασμένου έτους, προκαλώντας ανησυχίες για το γεγονός ότι η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ θα γίνει κάτι σαν την Ουγγαρία: απομονωμένη και πρόβλημα στις Βρυξέλλες.
Η Μελόνι όμως σκέφτηκε να ρίξει «τυράκι», υποστηρίζοντας την Ουκρανία και «αγκαλιάζοντας» την Ευρωπαϊκή Ένωση, με αποτέλεσμα να βρίσκουν βήμα οι απόψεις της για την αυστηρότερη μεταναστευτική πολιτική.
Η Μελόνι φαίνεται επίσης ότι άνοιξε ένα νέο πολιτικό κύκλο στην Ευρώπη, με την επέλαση της ακροδεξίας και την απενοχοποίηση της συμμετοχής της στις κυβερνήσεις.
Οι παράγοντες που μπορούσαν να ταράξουν το τοπίο αλλά δεν τα κατάφεραν
- Ο Ρον ΝτεΣάντις
Ο κυβερνήτης της Φλόριντα Ρον ΝτεΣάντις θεωρήθηκε ως ο μόνος Ρεπουμπλικανός που θα μπορούσε να κερδίσει τον Ντόναλντ Τραμπ στην κούρσα για το χρίσμα, ως μια νεότερη, πιο εκλεπτυσμένη εκδοχή του. Τελικά όμως δεν φαίνεται καν να πλησιάζει στο να τον απειλήσει. Σκόνταψε σε πολιτιστικούς πολέμους, στην διαμάχη του με την Disney και στην εμμονή του κατά του «transgenderism» και της «αφύπνισης της ιδεολογίας του γένους».
- Γεβγκένι Πριγκίζον
Αν και ήταν από τους πιο ενδιαφέροντες χαρακτήρες του 2023, δεν είναι πλέον στη ζωή. Ο ηγέτης της ρωσικής μισθοφορικής οργάνωσης Wagner Γεβγκένι Πριγκόζιν εκνεύριζε για μήνες την ρωσική στρατιωτική ηγεσία, με την κριτική και την γκρίνια του. Ξέφυγε όμως τελείως όταν ηγήθηκε μιας (αποτυχημένης) ανταρσίας στη Ρωσία, αμφισβητώντας ουσιαστικά την εξουσία του Κρεμλίνου, το οποίο, αρχικά τουλάχιστον, αντέδρασε επιεικώς. Δεν άργησε, ωστόσο, να κηρυχθεί νεκρός μετά από ένα αεροπορικό δυστύχημα που θεωρείται ευρέως ότι φέρει την «υπογραφή» του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν.
- Ο μεγάλος σεισμός στην Τουρκία
Μπορεί οι ισχυροί σεισμοί που έπληξαν την Τουρία τον περασμένο Φεβρουάριο να θεωρούνται το πρώτο ληθαράκι για το καλό κλίμα που απολαμβάνουν σήμερα οι ελληνοτουρικές σχέσεις, ωστόσο, δεν είχαν τον αντίκτυπο που αναμενόταν στις εκλογές της χώρας που ακολούθησαν.
Οι 60.000 νεκροί, το 1,5 εκατ. εκτοπισμένοι, οι εκτεταμένες ζημιές αποκάλυψαν την ανεξέλεγκτη διαφθορά. Παράλληλα, ο τρόπος που διαχειρίστηκε την κρίση ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δημιούργησε την εντύπωση ότι ο κόσμος της Τουρκίας έχει μπουχτίσει αναζητώντας μια άλλη πολιτικη πορεία.
Τελικά ήταν μόνο μια εντύπωση και ο Ερντογάν αναδείχθηκε και πάλι νικητής.
- Οι νέοι ψηφοφόροι της Νιγηρίας
Από την επιστροφή της χώρας στη δημοκρατία το 1999, η πολιτική σκηνή της Νιγηρίας κυριαρχείται από δύο κόμματα, το All Progressives Congress (APC) και το Peoples Democratic Party (PDP).Στις εκλογές που διεξήχθησαν φέρος φαινόταν ότι το αποτέλεσμα θα ήταν μία από τα ίδια, μέχρι που ο Πίτερ Όμπι έκανε την κίνησή του. Έφυγε από το PDP και τα εισχώρησε στο ελάχιστα γνωστό Εργατικό Κόμμα, ξεκινώντας μια δυναμική εκστρατεία στα social media που υποσχόταν αλλαγή. Κέρδισε την προσοχή της νεολαίας της Νιγηρίας, και έχοντας την υποστήριξη των πρεσβυτέρων γιορούμπα, φαινόταν ότι μπορεί να έχει ελπίδες. Και πάλι, φαινόταν μόνο καθώς έχασε στις εκλογές, τις οποίες κατήγγειλες ότι ήταν το αποτέλεσμα νοθείας.
