Μπορεί και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να εξαπολύει «επίθεση φιλίας» σε Ελλάδα και Κυριάκο Μητσοτάκη ενόψει της αυριανής επίσκεψής του στην Αθήνα, αλλά σε μία σειρά από κρίσιμα ζητήματα στη διεθνή πολιτική σκηνή έχει επιλέξει να στέκεται στο απέναντι στρατόπεδο της Δύσης.
ΗΠΑ και ΝΑΤΟ θεωρούν την Τουρκία σημαντική δύναμη στην περιοχή, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι σε αρκετούς συμμάχους δεν προκαλούν εκνευρισμό οι σχέσεις με τη Ρωσία, οι δεσμοί με τη Χαμάς ή οι επιδιώξεις της Άγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο. Τα εμπόδια που θέτουν οι Τούρκοι στη διεύρυνση της βορειοατλαντικής συμμαχίας επίσης θεωρούνται σημαντικό αγκάθι. Έτσι αμερικανικά μέσα θέτουν ευθέως το ερώτημα εάν θα πρέπει να συνεχίσει η Τουρκία να είναι μέλος του ΝΑΤΟ. Παλαιότερα το είχε κάνει η Wall Street Journal. και τώρα έρχεται να το επισημαίνει και το Foreign Policy.
«Η ένταξη στο ΝΑΤΟ ήταν η καλύτερη επιδίωξη εξωτερικής πολιτικής που ξεκίνησε ποτέ η Τουρκία στην ύπαρξή της ως δημοκρατία. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η συμμετοχή της στη συμμαχία εμπόδισε την Τουρκία να ελεγχθεί από τη Σοβιετική Ένωση και βοήθησε στην παροχή χώρου για την οικονομική της ανάπτυξη ως δυτικού συμμάχου» αναφέρει το άρθρο και προσθέτει:
«Γιατί, λοιπόν, η συμμαχία χρειάζεται διαρκώς να παλεύει με έναν μη συνεργάσιμο και μερικές φορές ακόμη και επιθετικό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν; Φαίνεται ότι, σε κάθε περίπτωση, ο Ερντογάν είναι αφοσιωμένος στην υπονόμευση της διατλαντικής συμμαχίας. Είναι λοιπόν καιρός το ΝΑΤΟ να επανεξετάσει την ένταξη της Τουρκίας;».
Δεν ήταν πάντα έτσι, παρατηρεί το FP. Οι Τούρκοι διπλωμάτες θέλουν συχνά να υπενθυμίζουν στους διεθνείς ομολόγους τους ότι η Τουρκία ζει σε μια δύσκολη γειτονιά και η διατήρηση της κυριαρχίας της αποτελεί απόδειξη της ικανότητας γενεών Τούρκων πολιτικών που εργάστηκαν ακούραστα για να κρατήσουν την Άγκυρα ασφαλή.
Αυτή η προοπτική έχει σίγουρα πλεονεκτήματα. Η ηγεσία του Ισμέτ Ινονού συνέβαλε καθοριστικά στο να κρατήσει την Τουρκία μακριά από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ενώ ήταν ακόμη σύμμαχος της Δύσης. Το κεμαλικό καθεστώς ήταν επίσης αρκετά προνοητικό ώστε να αποφύγει να εμπλέξει τη νέα δημοκρατία σε οποιαδήποτε διεθνή σύγκρουση, κυρίως επειδή θα εμπόδιζε την οικονομική ανάπτυξη.
Περισσότερο από διπλωματική σοφία, ωστόσο, αυτό που επέτρεψε στην Τουρκία να επιδιώξει τους αναπτυξιακούς της στόχους ήταν η κάλυψη της ασφάλειας που παρείχε η ένταξη στο ΝΑΤΟ. Η Τουρκία έγινε δεκτή στη συμμαχία το 1952 μαζί με την Ελλάδα, λόγω της πεποίθησης της κυβέρνησης Τρούμαν ότι ο περιορισμός του κομμουνισμού στην Ευρώπη δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς τη συμμετοχή τους, θυμίζει το άρθρο.
Τι πήρε η Τουρκία από το ΝΑΤΟ
Η ένταξη στο ΝΑΤΟ, μαζί με τη βοήθεια που προσέφερε το Δόγμα Τρούμαν με τη μορφή χρηματικής βοήθειας (400 εκατομμύρια δολάρια για την Ελλάδα και την Τουρκία) και στρατιωτικής βοήθειας, επέτρεψε στην Άγκυρα να οικοδομήσει έναν ικανό και σύγχρονο στρατό. Έδωσε επίσης στους Τούρκους αξιωματούχους, τόσο πολιτικούς όσο και στρατιωτικούς, μια θέση στο τραπέζι, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να σταθμίσουν τις ανησυχίες για την ασφάλεια μαζί με τους δυτικούς συμμάχους τους. Το πιο σημαντικό είναι ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ επέτρεψε στην Άγκυρα να ξεπεράσει το στρατιωτικό και οικονομικό της βάρος.
Η προθυμία της Άγκυρας να παίξει στρατιωτικούς ρόλους σε ζωτικής σημασίας αποστολές του ΝΑΤΟ όπως το Κοσσυφοπέδιο και το Αφγανιστάν της χάρισαν ισχυρή φωνή εντός της συμμαχίας. Ως αποτέλεσμα, πολλές κυβερνήσεις των ΗΠΑ έχουν δώσει ιδιαίτερη προσοχή στην αντιμετώπιση των ανησυχιών της Άγκυρας για την ασφάλεια, είτε πρόκειται για τον κουρδικό αυτονομισμό είτε για απειλές από τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν.
Η σύγκρουση με τη Ρωσία
Τον Νοέμβριο του 2015, αφού η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό μαχητικό αεροσκάφος στον εναέριο χώρο της (η πρώτη τέτοια περίπτωση από χώρα του ΝΑΤΟ από το 1952), ο Πούτιν έπρεπε να σκεφτεί πολύ προσεκτικά εάν θα απαντούσε στρατιωτικά εναντίον ενός μέλους του ΝΑΤΟ. Αρκεί να πούμε ότι χωρίς την ένταξη στο ΝΑΤΟ, υπάρχει καλός λόγος να πιστεύουμε ότι η Τουρκία θα μπορούσε να είχε παρόμοια μοίρα με αυτή που έχει βιώσει η Ουκρανία από το 2014.
«Αυτές ήταν οι παλιές καλές εποχές. Από τον Μάρτιο του 2022, η πλειοψηφία του τουρκικού πληθυσμού αντιλαμβάνεται πλέον τις Ηνωμένες Πολιτείες ως τη μεγαλύτερη απειλή για την Τουρκία, ενώ μόνο το 19 τοις εκατό βλέπει τη Ρωσία υπό το ίδιο πρίσμα. Και υπό την ηγεσία του Ερντογάν, η Άγκυρα εργάστηκε ακατάπαυστα για να υπονομεύσει την ασφάλεια του ΝΑΤΟ» σχολιάζει το FP.
Η Σουηδία… όμηρος
Πάρτε ως παράδειγμα τη σκανδιναβική διεύρυνση του ΝΑΤΟ, την οποία ο Ερντογάν κρατά όμηρο από το 2022. Τι θα χρειαστεί για να κάνει ο Ερντογάν το ελάχιστο από αυτό που αναμένεται από έναν σύμμαχο του ΝΑΤΟ και να επικυρώσει την ένταξη της Σουηδίας; Απάντηση: να συμφωνήσει η Ουάσιγκτον να πουλήσει στην Τουρκία νέα μαχητικά αεροσκάφη F-16 και ίσως μια συνάντηση με τον Πρόεδρο Τζο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο. Οι συναλλαγές δεν πρέπει να καθορίζουν τη συμπεριφορά των συμμάχων του ΝΑΤΟ. Αντίθετα, κοινές αξίες και αντιλήψεις απειλών θα πρέπει.
Ο λόγος που οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους θέλουν να δεχτούν τη Σουηδία στο ΝΑΤΟ είναι εξαρχής επειδή η πολεμική συμπεριφορά της Ρωσίας απειλεί την ευρωπαϊκή ασφάλεια και η παραδοχή ότι η Σουηδία θα βοηθήσει στην ενίσχυση του ΝΑΤΟ έναντι αυτής της απειλής. Ωστόσο, η Τουρκία δεν κάνει το ελάχιστο για να αποτρέψει την απειλή που θέτει η Ρωσία.
