Μεταφέροντας κατοικίδια και σέρνοντας βαλίτσες πάνω από ανατιναχθείσες γέφυρες, εκατομμύρια Ουκρανοί διέφυγαν πέρυσι, σε σκηνές παρόμοιες με την πρόσφατη έξοδο Παλαιστινίων από τη βόρεια Γάζα. Στην πολιορκημένη ουκρανική πόλη Μαριούπολη, ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη έπληξαν νοσοκομεία, σχολεία και ένα θέατρο γεμάτο παιδιά.
«Οι πόλεμοι στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή είναι αλληλένδετοι στην παγκόσμια συζήτηση και στην αμερικανική πολιτική. Η αντικρουόμενη στάση απέναντί τους ωστόσο έχει διευρύνει το χάσμα των δημοκρατιών της Δύσης και μεγάλου μέρους του υπόλοιπου πλανήτη, με αμοιβαίες κατηγορίες για δύο μέτρα και δύο σταθμά» σχολιάζει η Wall Street Journal.
Οι δύο πόλεμοι, σίγουρα, έχουν μεγάλες διαφορές στις ρίζες και τη δυναμική τους. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 ήταν απρόκλητη, ενώ το Ισραήλ έστειλε στρατεύματα στη Γάζα εξαιτίας μιας μαζικής σφαγής Ισραηλινών αμάχων από τη Χαμάς.
Αλλά οι δύο συγκρούσεις έχουν επίσης ουσιαστικές ομοιότητες. Η μία είναι οι τεράστιες απώλειες αμάχων. Η άλλη είναι η κοινή δυσάρεστη κατάσταση εκατομμυρίων Ουκρανών και Παλαιστινίων που ζουν κάτω από την ταπείνωση της στρατιωτικής κατοχής, σημειώνει η WSJ και προσθέτει: «Η αγανάκτηση και η πολιτική κινητοποίηση έχουν υποταχθεί σε γεωπολιτικές δεσμεύσεις – μια επιλεκτική ενσυναίσθηση που συχνά αντιμετωπίζει τους απλούς Ουκρανούς, Παλαιστίνιους και Ισραηλινούς ως πιόνια σε μια μεγαλύτερη ιδεολογική μάχη εντός των δυτικών κοινωνιών και μεταξύ της Δύσης και αντιπάλων όπως η Κίνα και η Ρωσία».
Η Oleksandra Matviichuk, Ουκρανή δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων και βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνης, λέει ότι αντί να υποστηρίζουμε μια πλευρά στη σύγκρουση στη Γάζα, «πρέπει να στηρίζουμε την ανθρωπότητα».
«Η ιδέα της ανθρωπότητας δεν έχει γίνει ακόμη θεμελιώδης για την κρατική πολιτική και πάνω απ’ όλα για τη σκέψη μας», θρηνούσε η Oleksandra Matviichuk, μια Ουκρανή δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων που τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης το περασμένο έτος. «Όταν οι άνθρωποι συζητούν για τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή, το πρώτο ερώτημα είναι πάντα: Ποια πλευρά στηρίζετε; Αλλά αυτό στο οποίο πρέπει να ριζώσουμε είναι η ανθρωπότητα… Κάθε ζωή είναι πολύτιμη, μια ζωή στο Ισραήλ, μια ζωή στην Παλαιστίνη – και μια ζωή στην Ουκρανία».
Περί ηθικής και υποκρισίας
Με τον αριθμό των θυμάτων στη Μέση Ανατολή να αυξάνεται, η Κίνα, η Ρωσία και το Ιράν θέτουν ηθικά ζητήματα – «απαντώντας» έτσι στις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους, οι οποίοι έχουν πλαισιώσει την υποστήριξή τους προς την Ουκρανία με αυστηρή ηθικούς όρους. Είναι ένα πρόβλημα που αναγνωρίζεται στην Ουάσιγκτον.
«Έχουμε μια φήμη στον παγκόσμιο νότο που υποφέρει. Και τώρα υπάρχει ανησυχία ότι οι ΗΠΑ ενώ καταδικάζουν ορισμένες ενέργειες της Ρωσίας ως απαράδεκτες, δεν κάνουν το ίδιο για παρόμοιες ενέργειες στη Γάζα, ότι δρουν υποκριτικά» δήλωσε στη WSJ ο Κρις Κουνς, Δημοκρατικός και μέλος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας. «Διαφωνώ με πολλούς από αυτούς τους χαρακτηρισμούς, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι ότι δεν τους πιστεύουν μόνο οι αρχηγοί κυβερνήσεων, αλλά ο μέσος λαός».
Για υποκρισία μπορεί βεβαίως να κατηγορήσει κανείς και την άλλη πλευρά. Όταν η Ρωσία εξαπέλυσε τον πρώτο αποικιακό κατακτητικό πόλεμο του αιώνα, λίγα από τα έθνη, τους διανοούμενους και τις πολιτικές ομάδες που διαμαρτύρονταν σήμερα για τα δεινά των Παλαιστινίων, ήταν εξίσου εξοργισμένα για την εισβολή στην Ουκρανία.
Η άλλη πλευρά
Ορισμένες από τις πιο σημαίνουσες φωνές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στην πραγματικότητα, υποστήριξαν σθεναρά τόσο τη Ρωσία όσο και τον Πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ, ο οποίος προκάλεσε έναν εμφύλιο πόλεμο που έχει σκοτώσει εκατοντάδες χιλιάδες αμάχους. Πολλές χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου αποδέχθηκαν τον σχεδιασμό της εισβολής του 2022 από τη Ρωσία ως μια κίνηση για την πρόληψη της επέκτασης του ΝΑΤΟ.
Το Ιράν παρείχε στη Μόσχα θανατηφόρα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και βλήματα πυροβολικού, ο Παλαιστίνιος ηγέτης Μαχμούντ Αμπάς επαίνεσε τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν λίγες ημέρες αφότου εκείνος είχε προσαρτήσει τέσσερις ουκρανικές περιοχές το περασμένο φθινόπωρο και μεγάλο μέρος της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Ασίας απείχε από τα καταδικαστικά ψηφίσματα του ΟΗΕ. Διανοούμενοι της αμερικανικής αριστεράς, όπως ο Νόαμ Τσόμσκι, υποστήριξαν ότι ο Πούτιν διεξάγει πόλεμο με πιο «ανθρώπινο» τρόπο από το Πεντάγωνο και προέτρεψαν το Κίεβο να συνθηκολογήσει με τους ρωσικούς όρους.
Η Αλίσια Κερνς, πρόεδρος της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του βρετανικού κοινοβουλίου, σημείωσε με απογοήτευση ότι λίγοι από τους σημερινούς συνομιλητές της που επιδιώκουν την καταδίκη του Ισραήλ στήριξαν πέρυσι για την Ουκρανία. «Ας αναγνωρίσουμε ότι δεν είμαστε ευχαριστημένοι με τον τρόπο που πάνε τα πράγματα, αλλά ο παγκόσμιος νότος δεν μπορεί τώρα να φωνάζει υπέρ της Παλαιστίνης όταν σιωπούσαν για την Ουκρανία», είπε.
Εν τω μεταξύ, καθώς τμήματα της βάσης του Δημοκρατικού Κόμματος εξοργίζονται ολοένα και περισσότερο από την αιματοχυσία στη Γάζα, αυξάνονται οι πιέσεις στο Κογκρέσο να επιβάλει όρους για την αμερικανική στρατιωτική υποστήριξη στο Ισραήλ. Η Ουκρανία και η Γάζα «είναι πολύ δύσκολες συγκρούσεις, αναμφίβολα, αλλά τα πρότυπα ηθικής και αξιών πρέπει να παραμείνουν τα ίδια», προειδοποίησε ο εκπρόσωπος Τζέισον Κρόου, Δημοκρατικός από το Κολοράντο και ο ίδιος βετεράνος των πολέμων των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και το Ιράκ.
Ο Μπάιντεν και οι Ευρωπαίοι
Αν και η κυβέρνηση Μπάιντεν υποστηρίζει σταθερά τη στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ πιέσε επίσης για παραδόσεις ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα και είχε ρόλο στη διαπραγμάτευση μιας προσωρινής εκεχειρίας που, πριν καταρρεύσει την Παρασκευή, επέτρεψε την ανταλλαγή δεκάδων ομήρων που είχε συλλάβει η Χαμάς με Παλαιστίνιους κρατούμενους υπό ισραηλινή κράτηση.
Ορισμένα ευρωπαϊκά έθνη, ιδιαίτερα η Ισπανία, η Ιρλανδία και το Βέλγιο, έχουν λάβει πολύ πιο επικριτική στάση απέναντι στον βομβαρδισμό της Γάζας από το Ισραήλ. «Η δολοφονία αμάχων πρέπει να σταματήσει τώρα… Η καταστροφή της Γάζας είναι απαράδεκτη», δήλωσε ο Βέλγος πρωθυπουργός Αλεξάντερ ντε Κρου κατά τη διάρκεια πρόσφατης επίσκεψης με τον Ισπανό ομόλογό του στα σύνορα της Αιγύπτου με τον παλαιστινιακό θύλακα.
Δυτικοί στρατιωτικοί αξιωματούχοι αποδέχονται την επιμονή του Ισραήλ ότι, σε αντίθεση με τη Χαμάς, δεν στοχεύει σκόπιμα αμάχους. Ωστόσο, λένε ότι οι πρακτικές στόχευσης του Ισραήλ στη Γάζα, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα τεράστιες απώλειες αμάχων, ελαχιστοποιώντας τις στρατιωτικές απώλειες για το ίδιο, είναι πολύ πιο χαλαρές από αυτές που είχαν χρησιμοποιήσει οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι στην εκστρατεία τους κατά του Ισλαμικού Κράτους. Στον πόλεμο της εναντίον της Ουκρανίας, η οποία διαθέτει σύγχρονες αντιαεροπορικές άμυνες, η Ρωσία χρησιμοποίησε καταστροφική και απεριόριστη αεροπορική δύναμη σε ένα μόνο πεδίο μάχης, τη Μαριούπολη, αφού απομόνωσε την ουκρανική πόλη-λιμάνι τις πρώτες μέρες του πολέμου.
Οι συνεπείς φωνές
Ενώ η επικάλυψη μεταξύ των επικριτών της Ρωσίας και των επικριτών του Ισραήλ είναι περιορισμένη, ορισμένοι ηγέτες στον αναπτυσσόμενο κόσμο ήταν συνεπείς – και δεν διστάζουν να τονίσουν τις αντιφάσεις τώρα.
Ένας από αυτούς είναι ο Πρωθυπουργός της Μαλαισίας Ανουάρ Ιμπραήμ, πρώην πολιτικός κρατούμενος ο οποίος έχει επανειλημμένα καταγγείλει την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία. «Μας ζητήθηκε να καταδικάσουμε την επιθετικότητα στην Ουκρανία, αλλά κάποιοι παραμένουν βουβοί μπροστά στις φρικαλεότητες που επιβλήθηκαν ιδιαίτερα στους Παλαιστίνιους. Το αίσθημα δικαιοσύνης και συμπόνιας εδώ χάθηκε», είπε στη Σύνοδο των ηγετών της Ασίας-Ειρηνικού τον Νοέμβριο που φιλοξενήθηκε από τον Πρόεδρο Μπάιντεν στο Σαν Φρανσίσκο.
Η αιφνιδιαστική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου από τη Χαμάς, κατά την οποία σκοτώθηκαν περίπου 1.200 Ισραηλινοί, κυρίως άμαχοι, και περίπου 200 άλλοι απήχθησαν στη Γάζα, ήταν η μεγαλύτερη σφαγή Εβραίων από το Ολοκαύτωμα και προκάλεσε σοκ στις δυτικές κοινωνίες. Στον απόηχο αυτής της σφαγής, οι ηγέτες των ΗΠΑ και της Ευρώπης προσέφεραν άμεση και άνευ όρων υποστήριξη στη στρατιωτική εκστρατεία του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου κατά της Χαμάς.
Καθυστερημένες αντιδράσεις
«Χρειάστηκαν εβδομάδες μαζικών βομβαρδισμών, οι οποίοι μέχρι τότε είχαν προκαλέσει χιλιάδες θανάτους Παλαιστινίων αμάχων, προκειμένου οι δυτικές κυβερνήσεις να συνοδεύσουν αυτή την υποστήριξη με υπενθυμίσεις για την τήρηση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Καμία από αυτές τις υπενθυμίσεις, ωστόσο, δεν συνοδεύτηκε από δημόσιες προειδοποιήσεις για τις συνέπειες, που θα έχει εάν το Ισραήλ τις αγνοήσει» σχολιάζει η WSJ και συνεχίζει:
«Οι ίδιοι δυτικοί ηγέτες που περιέγραψαν τη ρωσική στόχευση ουκρανικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής και δικτύων ύδρευσης ως έγκλημα πολέμου ενέκριναν, τουλάχιστον στην αρχή, τις κινήσεις του Ισραήλ να στερήσουν από τα δύο εκατομμύρια κατοίκους της Γάζας ηλεκτρική ενέργεια, πόσιμο νερό και καύσιμα. Λίγοι ήταν πιο ένθερμοι στην υποστήριξη της ισραηλινής πολεμικής προσπάθειας από τον Πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος διακήρυξε ότι το Ισραήλ και η Ουκρανία πολεμούσαν «το ίδιο κακό», επικαλούμενος την εμβάθυνση της συμμαχίας της Ρωσίας με το Ιράν, τον κύριο χορηγό της Χαμάς».
Και ένα αφήγημα σύνδεσης που δεν πείθει
Ο Λευκός Οίκος έχει υιοθετήσει ένα παρόμοιο αφήγημα, συνδέοντας τη χρηματοδότηση για την Ουκρανία με τη χρηματοδότηση του Ισραήλ. Εν μέρει, μια τέτοια σύνδεση εξυπηρετεί τον πολιτικό σκοπό να πείσει τη Βουλή που ελέγχεται από τους Ρεπουμπλικάνους να εγκρίνει στρατιωτική βοήθεια για την Ουκρανία, λένε αξιωματούχοι της κυβέρνησης.
Ενώ το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα είναι σθεναρά υπέρ του Ισραήλ, η υποστήριξη εντός του για την Ουκρανία ξεφτίζει τους τελευταίους μήνες, και έγινε πολιτικό ζήτημα ενόψει των εκλογών του επόμενου έτους.
Κορυφαίοι Ρεπουμπλικανοί υποστηρικτές της Ουκρανίας υποστηρίζουν ότι η σύνδεση της βοήθειας προς το Ισραήλ έχει λογική. «Έχουμε πάρει το μέρος των ανθρώπων που δέχθηκαν εισβολή», δήλωσε ο γερουσιαστής Τζέιμς Ρις, Ρεπουμπλικανός από το Αϊντάχο και μέλος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων.
«Όμως, ενώ είναι αλήθεια ότι η Χαμάς επιδιώκει να δολοφονήσει ή να εκδιώξει σχεδόν όλους τους Ισραηλινούς Εβραίους και η Ρωσία θέλει να εξαφανίσει το ουκρανικό κράτος και τον πολιτισμό, τέτοιοι παραλληλισμοί είναι εσφαλμένοι. Η Ουκρανία, άλλωστε, προσπαθεί να ανακτήσει το περίπου 18% της διεθνώς αναγνωρισμένης επικράτειάς της που παραμένει υπό ρωσική κυριαρχία. Το Ισραήλ, αντίθετα, διατηρεί στρατιωτική κατοχή στα παλαιστινιακά εδάφη από το 1967, με τον Νετανιάχου να επιδιώκει την επέκταση των εποικισμών στη Δυτική Όχθη και να υπονομεύει συνεχώς τον μοναδικό πιθανό διαπραγματευτικό εταίρο του Ισραήλ, την Παλαιστινιακή Αρχή» τονίζει η WSJ.
Αν και το Ισραήλ απέσυρε στρατεύματα και εποίκους από τη Λωρίδα της Γάζας το 2005, διατήρησε τον συνολικό έλεγχο των συνόρων, των υδάτων και του εναέριου χώρου του θύλακα, ωθώντας τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και τη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού, μεταξύ άλλων, να συνεχίσουν να θεωρούν τη λωρίδα κατεχόμενα εδάφη ακόμη και όταν διοικούνταν από τη Χαμάς.
«Ήταν ειλικρινά γελοίο που η κυβέρνηση Μπάιντεν συνέδεσε την Ουκρανία και τον πόλεμο στη Γάζα προς την αντίθετη κατεύθυνση, αγνοώντας τον πυρήνα της σύνδεσης, που είναι η κατοχή εδάφους – κάτι που προφανώς ήταν η κύρια πηγή σύγκρισης σε όλη τη διεθνή κοινότητα από την αρχή του η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία», δήλωσε στη WSJ ο Σίμπλι Τελάμι, Καθηγητής Ειρήνης και Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο του Maryland, ο οποίος έχει συμβουλέψει αρκετές αμερικανικές διοικήσεις για την ειρηνευτική διαδικασία Ισραήλ-Παλαιστινίων.
Ο ασυγκράτητος εναγκαλισμός του Ισραήλ από τον Ζελένσκι, εν τω μεταξύ, έχει βλάψει την ουκρανική υπόθεση σε μεγάλο μέρος του παγκόσμιου νότου, αυξάνοντας την πόλωση, είπε από την πλευρά του ο Τίμοθι Κάλντας, αναπληρωτής διευθυντής του Ινστιτούτου Ταχρίρ για την Πολιτική της Μέσης Ανατολής. «Ο Ζελένσκι μίλησε τόσο πολύ για τους Ισραηλινούς, ακόμη και όταν το ίδιο το Ισραήλ αρνήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα να υποστηρίξει δυναμικά την Ουκρανία και να καταδικάσει την επιθετικότητα της Ρωσίας», είπε ο Κάλντας. «Αυτό έχει δημιουργήσει μεγάλη απογοήτευση. Εάν θέλεις να επιχειρηματολογήσεις για μια διεθνή τάξη βασισμένη σε κανόνες, εάν θέλεις να απωθήσεις χώρες που παίρνουν εδάφη με τη χρήση βίας, τότε δεν το κάνεις αυτό».
