Είναι περίεργο και δύσκολο για τους ηγέτες να ζουν περισσότερο από τις χώρες τους. Είτε το παίρνουν απόφαση και προχωρούν είτε αποκτούν εμμονή με την επιστροφή στην εξουσία ή δεν μπορούν να ξεφύγουν από το ρόλο τους ως σύμβολα ενός εξαφανισμένου κόσμου.
Το γνωρίζει πολύ καλά το βάρος αυτό ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ο τελευταίος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης. Από την ακούσια συνταξιοδότησή του, ο Γκορμπατσόφ έχει συγκεντρώσει χρήματα για αξιόλογους σκοπούς, προσπάθησε να κάνει μια επιστροφή στη ρωσική πολιτική σκηνή και, ως γνωστόν, έκανε μια διαφήμιση για την Pizza Hut.
Η διαφήμιση αυτή, σχολιάζει το Foreign Policy, θα είχε γίνει υποσημείωση αν δεν είχε την ευκαιρία για μία δεύτερη ζωή στο διαδίκτυο, όπου την ανακαλύπτει το ευρύ κοινό ξανά κάθε λίγα χρόνια.
Το περιοδικό Time την κατατάσσει στα «10 κορυφαία ενοχλητικά διαφημιστικά σποτ διασημοτήτων» το 2010. Το Thrillist την κατατάσσει στις πιο παράξενες αποφάσεις διασημοτήτων όλων των εποχών.
Ο Γκορμπατσόφ δεν είναι στην πραγματικότητα ο πρωταγωνιστής της διαφήμισης. Δεν μιλάει καν. Είναι θεατής στο κεντρικό δράμα της διαφήμισης, μια διαμάχη για την κληρονομιά του Γκορμπατσόφ μεταξύ ενός φλογερού, υπέρ των μεταρρυθμίσεων νεαρού άνδρα και ενός ντόμπρου, μεσήλικα κατά του Γκορμπατσόφ – πιθανώς πατέρα και γιου.
Οι δύο ανταλλάσσουν κατηγορίες και υπερασπίσεις του Γκορμπατσόφ – «Εξαιτίας του, έχουμε οικονομική σύγχυση!» «Εξαιτίας του, έχουμε ευκαιρίες!» “Απόλυτο χάος!” «Ελπίδα!»—πριν μια ηλικιωμένη γυναίκα διευθετήσει το επιχείρημα: «Εξαιτίας του, έχουμε πολλά πράγματα… όπως η Pizza Hut!»
Από πολλές απόψεις, είναι μια όμορφη ταινία μικρού μήκους και μια πολύ περίεργη διαφήμιση: Ποιος θα το πίστευε ότι μια παρέα Μοσχοβιτών που διαφωνούν για το τέλος του κομμουνισμού θα ήταν μια φυσική πρόταση για πίτσα;
«Για τους ανθρώπους που δημιούργησαν τη διαφήμιση ήταν ένα επαγγελματικό ορόσημο. Αλλά για τον ίδιο τον Γκορμπατσόφ, η ιστορία της διαφήμισης είναι μια τραγωδία: η προσπάθεια ενός ανθρώπου να βρει χρήματα σε μία χώρα, που δεν ήθελε πια τίποτα άλλο να κάνει μαζί του» σημειώνει το Foreign Policy.
Γεωπολιτικός σεισμός
Για τον κόσμο, ο θάνατος της Σοβιετικής Ένωσης ήταν ένας γεωπολιτικός σεισμός. Για τον Γκορμπατσόφ, ήταν μια αναγκαστική αποχώρηση υπό την πίεση του αντιπάλου του —και διαδόχου του ως Ρώσου ηγέτη— Μπόρις Γέλτσιν. Σύμφωνα με τον βιογράφο William Taubman στο Gorbachev: His Life and Times, ο Γκορμπατσόφ ανταπέδωσε το μίσος του Γέλτσιν, λέγοντας σε έναν δημοσιογράφο: «Όταν με κρεμάσουν, φρόντισε να μην κρεμάσουν τον Γέλτσιν από την ίδια σημύδα».
Αρχικά, ο Γέλτσιν και ο Γκορμπατσόφ απέφυγαν την άμεση σύγκρουση. Αλλά μέσα σε μήνες από την ίδρυση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ο Γκορμπατσόφ άρχισε να επικρίνει δημόσια τον Γέλτσιν. Σε αντίποινα, ο Ρώσος πρόεδρος διέταξε έλεγχο για το εάν το ίδρυμα του Γκορμπατσόφ χρησιμοποιούσε παράνομα κεφάλαια του Κομμουνιστικού Κόμματος. Στη συνέχεια, το Κρεμλίνο αφαιρούσε συστηματικά τις πηγές υποστήριξης του ιδρύματος, προκάλεσε διαμαρτυρίες για να παρενοχλήσει το ίδρυμα και τελικά έκοψε τον χώρο των γραφείων του σε μερικές χιλιάδες τετραγωνικά πόδια.
Η τελική νίκη του Γέλτσιν θα ερχόταν στις εκλογές του 1996. Εκείνο το έτος, ο Γκορμπατσόφ αμφισβήτησε τον Γέλτσιν δρομολογώντας τη δική του υποψηφιότητα για την προεδρία – κερδίζοντας μόλις το 0,5% των ψήφων στον πρώτο γύρο.
Ένας συνταξιούχος χωρίς χρήματα
Ο Γκορμπατσόφ είχε την ίδια μοίρα με πολλούς Σοβιετικούς συνταξιούχους, οι οποίοι περίμεναν γενναιόδωρες συντάξεις για να βρεθούν αναγκασμένοι να σπεύδουν και να τα βγάλουν πέρα καθώς η ρωσική οικονομία κατέρρευσε.
Ήταν αποφασισμένος να μείνει στη Ρωσία και να αγωνιστεί για μεταρρυθμίσεις, όχι να ζήσει μια καλά αποζημιωμένη εξορία στο εξωτερικό. Για να το κάνει αυτό, θα χρειαζόταν χρήματα για να χρηματοδοτήσει το κέντρο του, το προσωπικό του και τις δραστηριότητές του — επειγόντως. Όπως είπε αργότερα ο Γκορμπατσόφ στο France 24 όταν ρωτήθηκε για τη διαφήμιση, «έπρεπε να τελειώσω το κτίριο. Οι εργάτες άρχισαν να φεύγουν — έπρεπε να τους πληρώσω».
