Καθώς ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία εισέρχεται στον τρίτο χειμώνα του, οι δυτικές ρυθμιστικές αρχές που επιβάλλουν κυρώσεις στη Μόσχα στρέφουν επιτέλους την προσοχή τους στη ρωσική παραγωγή και προμήθεια όπλων και των εξαρτημάτων τους. Παρά τους δυτικούς ελέγχους των εξαγωγών σε στρατιωτικά αγαθά και κρίσιμα εξαρτήματα, η Ρωσία αύξησε την παραγωγή όπλων παντού, από τα drones και τους πυραύλους κρουζ που σκοτώνουν Ουκρανούς αμάχους μέχρι τα μαχητικά οχήματα και το πυροβολικό που χρησιμοποιούνται για να χτυπούν τα ουκρανικά στρατεύματα στο μέτωπο.
Όπως εξηγεί σε εκτενές ρεπορτάζ το Foreign Policy υπάρχουν άφθονες αναφορές για νέα ρωσικά όπλα που έχουν παραχθεί με δυτικά εξαρτήματα, όπως ισχυρούς πυραύλους Kinzhal και Iskander που κατασκευάζονται με μικροτσίπ της Texas Instruments και γερμανικά πηνία.
Ο στόχος των δυτικών υποστηρικτών της Ουκρανίας είναι να διαταράξουν κάθε κόμβο στις στρατιωτικές αλυσίδες εφοδιασμού της Ρωσίας, να στερήσουν το Κρεμλίνο από την ικανότητά του να προμηθεύεται στρατιωτική τεχνολογία και να επιβάλει υψηλότερο κόστος στο ρωσικό στρατιωτικό-βιομηχανικό συγκρότημα.
Καθώς ο πόλεμος απειλεί να εξαντλήσει τα δυτικά αποθέματα, όπως τα πυρομαχικά, ασκείται πίεση για να αλλάξει η ισορροπία μεταξύ αυτού που μπορεί να προσφέρει η Δύση στην Ουκρανία και αυτού που η Ρωσία μπορεί να κατασκευάσει μόνη της ή να προμηθευτεί από άλλες πηγές, συμπεριλαμβανομένων του Ιράν και της Βόρειας Κορέας. Μέχρι στιγμή ωστόσο η Ρωσία παρακάμπτει επιτυχώς τις όποιες κυρώσεις και εξασφαλίζει πρόσβαση στις προμήθειες που χρειάζεται για να συνεχίσει τον πόλεμο.
Εισαγωγή δυτικού εξοπλισμού μέσω τρίτων χωρών
Από τον Φεβρουάριο του 2022, οι Ηνωμένες Πολιτείες και 37 άλλες χώρες έχουν θεσπίσει εκτεταμένους ελέγχους εξαγωγών στη Ρωσία, αλλά η επιβολή καθυστερεί. Η Ρωσία κατάφερε να παρακάμψει τους περιορισμούς μέσω ενός συνδυασμού τακτικών: αλλαγή δρομολόγησης κρίσιμων εισαγωγών μέσω τρίτων χωρών ή σημείων μεταφόρτωσης, συσκότιση των τελωνειακών δεδομένων και χρήση μη στρατιωτικών οντοτήτων πληρεξουσίου για την ανακατεύθυνση αντικειμένων σε στρατιωτικές εταιρείες.
Δεδομένου ότι η στρατιωτική παραγωγή της Ρωσίας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε ξένα εξαρτήματα, εταιρείες που είναι εγγεγραμμένες σε χώρες που δεν συμμετέχουν στις κυρώσεις -όπως η Κίνα, η Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα- έγιναν βασικοί κόμβοι για την επανεξαγωγή δυτικής τεχνολογίας.
Τον Ιούνιο του 2022, το Δίκτυο Επιβολής Οικονομικών Εγκλημάτων (FinCEN) και το Γραφείο Βιομηχανίας και Ασφάλειας (BIS) του αμερικανικού δημοσίευσαν μια λίστα με είδη υψηλής προτεραιότητας και εμπορεύματα ανησυχίας που είναι πολύ επιρρεπή σε εκτροπή προς τη Ρωσία και στενός της σύμμαχος, η Λευκορωσία. Πρόσφατα, μέλη του διεθνούς συνασπισμού, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Βρετανίας και της Ιαπωνίας, συντόνισαν και διεύρυναν τους καταλόγους τους σε 45 αγαθά υψηλής προτεραιότητας.
Τα αγαθά που προκαλούν ανησυχία, συμπεριλαμβανομένων των ολοκληρωμένων κυκλωμάτων, των συσκευών μνήμης και των δεκτών ραδιοπλοήγησης, είναι αυτά που χρησιμοποιεί η Ρωσία για τα κατευθυνόμενα οπλικά της συστήματα ακριβείας, όπως ο πύραυλος κρουζ Kalibr, ο πύραυλος κρουζ Kh-101 και το μη επανδρωμένο αεροσκάφος Orlan-10 — για τα οποία η χώρα δεν έχει καθόλου ή εξαιρετικά περιορισμένη ικανότητα εγχώριας παραγωγής.
Κάντο όπως στον… Ψυχρό Πόλεμο
Η εστίαση στις αλυσίδες εφοδιασμού όπλων έχει επαναφέρει τους ελέγχους των εξαγωγών στη λίστα των δυτικών προτεραιοτήτων, απηχώντας τις προσπάθειες της εποχής του Ψυχρού Πολέμου να περιοριστεί η πρόσβαση της Σοβιετικής Ένωσης στη δυτική τεχνολογία. Το εύρος των σχετικών ειδών σήμερα, ωστόσο, είναι πολύ ευρύτερο από τους παραδοσιακούς στόχους, τα στρατιωτικά και τα αγαθά διπλής χρήσης. Η σημερινή λίστα κρίσιμων ειδών περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα βιομηχανικών και καταναλωτικών ειδών, όπως κινητήρες ντίζελ, ψηφιακές κάμερες και ηλεκτρικές συσκευές που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν για την κατασκευή όπλων, καθιστώντας τις εξαγωγές πολύ πιο περίπλοκες στην παρακολούθηση.
Για να βελτιώσουν την επιβολή των κυρώσεων και να περιορίσουν την ικανότητα της Ρωσίας να ανεφοδιάζει τον στρατό της, οι χώρες της G-7 έχουν αυξήσει την παρακολούθηση των εταιρειών τους.
Οι ρυθμιστικές αρχές έχουν εκδώσει πολλαπλές οδηγίες και ειδοποιήσεις για να κρατούν τις εταιρείες ενήμερες για τον αυξημένο κίνδυνο παραβιάσεων του ελέγχου των εξαγωγών. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας βρίσκεται και πάλι στην πρώτη γραμμή του οικονομικού πολέμου.
Τα διδάγματα της 11ης Σεπτεμβρίου
Στον απόηχο της 11ης Σεπτεμβρίου, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έγιναν ο βασικός τόπος όπου οι δυτικές ρυθμιστικές αρχές παρακολουθούσαν τις παραβιάσεις των κυρώσεων. Οι αρχές των ΗΠΑ, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την υπεροχή του δολαρίου και τον έλεγχο των ΗΠΑ σε μεγάλο μέρος των υδραυλικών εγκαταστάσεων του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος για να απομονώσουν αντιπάλους όπως το Ιράν.
Με την πρόσβαση στο σύστημα SWIFT που χρησιμοποιείται για τη διευκόλυνση πληρωμών παγκοσμίως, οι ρυθμιστικές αρχές και οι ερευνητές των ΗΠΑ θα μπορούσαν να παρακολουθούν τις χρηματοοικονομικές μεταφορές και να επιβάλλουν την πολιτική κυρώσεων των ΗΠΑ εξωεδαφικά.
Η εμπειρία από την 11η Σεπτεμβρίου έχει δείξει ότι η παρακολούθηση των χρηματοοικονομικών συναλλαγών έχει κάνει την επιβολή των κυρώσεων και την ανακάλυψη παραβιάσεων σημαντικά πιο εύκολη από την προσπάθεια παρακολούθησης της φυσικής κίνησης των αγαθών.
Μια παρόμοια αλλαγή λαμβάνει χώρα τώρα στην επιβολή των κυρώσεων της Ρωσίας, με αυξανόμενη πίεση στον χρηματοπιστωτικό τομέα να παρακολουθεί καλύτερα τις παραβιάσεις του ελέγχου των εξαγωγών.
Σε μια άνευ προηγουμένου κίνηση, η FinCEN και η BIS εξέδωσαν τρεις κοινές ειδοποιήσεις σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, προειδοποιώντας τους να αναφέρουν ύποπτες συναλλαγές ή άλλη συμπεριφορά και ενημερώνοντάς τους για τις ρωσικές τακτικές φοροδιαφυγής. Οι κόκκινες σημαίες περιλαμβάνουν αλλαγές της τελευταίας στιγμής στη δρομολόγηση πληρωμών και την άρνηση του πελάτη να παράσχει πληροφορίες.
