Βρισκόμαστε στα πρόθυρα του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου; Αυτή τη στιγμή κάτι τέτοιο δεν προκύπτει από πουθενά. Ο πόλεμος Ισραήλ – Χαμάς έχει εν πολλοίς περιοριστεί στη Λωρίδα της Γάζας, με κάποια θερμά επεισόδια στα σύνορα με τον Λίβανο, στη Συρία και στο Ιράκ. Παρόλα αυτά κανένα από τα κράτη ή τις ομάδες στο περιθώριο (Χεζμπολάχ, Ιράν, Ρωσία, Τουρκία κ.λπ.) δεν φαίνεται πρόθυμο να εμπλακεί άμεσα, και οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ προσπαθούν επίσης να αποτρέψουν την επέκταση της σύγκρουσης. Ακόμη και έτσι όμως πρόκειται αναμφίβολα για έναν πόλεμο με αντίκτυπο σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι γεωπολιτικές ανατροπές που φέρνει υπερβαίνουν κατά πολύ τα όρια της Μέσης Ανατολής.
Η πρώην υπουργός Εξωτερικών, Χίλαρι Κλίντον, τόνισε πως για να υπάρχει μία ελπίδα για αποκλιμάκωση, ειρηνευτική συμφωνία και τελικά λύση των δύο κρατών, θα πρέπει οπωσδήποτε να αλλάξει η ηγεσία τόσο των Ισραηλινών όσο και των Παλαιστινίων.
Ποια είναι όμως τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν σήμερα και τα οποία κάθε άλλο παρά αποκλιμάκωση φέρνουν;
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπενιαμίν Νετανιάχου και ο υπουργός Άμυνας, Γιόαβ Γκάλαντ από τη μία πλευρά, έχουν δεσμευτεί να εξαλείψουν τη Χαμάς από προσώπου γης και έχουν επιλέξει τον ανηλεή βομβαρδισμό της Λωρίδας της Γάζας για να το πετύχουν. Καθοριστικός είναι και ο ρόλος του πρώην υπουργού Άμυνας, ο οποίος συμμετέχει στο νέο Πολεμικό Συμβούλιο, Μπένι Γκαντζ.
Αρχηγός της τρομοκρατικής οργάνωσης, η οποία είχε έως τώρα τον πλήρη έλεγχο του παλαιστινιακού θύλακα, είναι ο Ισμαήλ Χανίγιε, ο οποίος την ώρα που οι «μαχητές» της Χαμάς αλλά και χιλιάδες άμαχοι πέφτουν νεκροί ή ζουν σε συνθήκες εξαθλίωσης στη Γάζα, παρακολουθεί με άνεση τις εξελίξεις από την «εξορία» του σε…. πολυτελή βίλα στο Κατάρ. Οι Ισραηλινοί ξεκαθαρίζουν ότι θέλουν τον Χανίγιε νεκρό.
Τη Χαμάς στηρίζει με κάθε μέσο η Τεχεράνη, ενώ λαμβάνει βοήθεια και από την σιιτική οργάνωση Χεζμπολάχ, που δρα (υπό τις υποδείξεις του Ιράν) στον Λίβανο. Ο ηγέτης της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, έσπευσε πρόσφατα να πει ότι η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου ήταν «100% παλαιστινιακή», σε μία ένδειξη πως δεν ήθελε να τεντώσει το σχοινί. Ωστόσο διεμήνυσε πως η οργάνωσή του είναι έτοιμη για όλα τα ενδεχομένα.
Ηγετική μορφή των Παλαιστινίων είναι ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής (που ελέγχει μέρος της Δυτικής Όχθης), Μαχμούντ Αμπάς.
Ωστόσο είναι 86 ετών και δέχεται έντονη κριτική για φαινόμενα διαφθοράς. Στο όποιο καθεστώς της επόμενης μέρας, δεν φαίνεται να έχει θέση.
Όπως επισημαίνει σε ανάλυσή του το Foreign Policy για να δούμε ποιες μπορεί να είναι αυτές οι ευρύτερες επιπτώσεις του πολέμου, είναι σημαντικό να θυμηθούμε τη γενική κατάσταση της γεωπολιτικής λίγο πριν η Χαμάς εξαπολύσει την αιφνιδιαστική τρομοκρατική της επίθεση στις 7 Οκτωβρίου.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους στο ΝΑΤΟ προσέφεραν στήριξη στην Ουκρανία, προκειμένου να διώξει τη Ρωσία από τα εδάφη που είχε καταλάβει μετά τον Φεβρουάριο του 2022 και να αποδυναμώσουν τη Μόσχα σε σημείο που δεν θα μπορούσε να αναλάβει παρόμοιες ενέργειες στο μέλλον. Ωστόσο, ο πόλεμος δεν πήγαινε καλά: η καλοκαιρινή αντεπίθεση της Ουκρανίας είχε σταματήσει, η ισορροπία στρατιωτικής δύναμης φαινόταν να μετατοπίζεται σταδιακά προς τη Μόσχα και οι ελπίδες ότι το Κίεβο θα μπορούσε να ανακτήσει το χαμένο έδαφός του είτε με τη δύναμη των όπλων είτε μέσω διαπραγματεύσεων εξασθενούσαν.
Ο de facto οικονομικός πόλεμος των ΗΠΑ στην Κίνα
Οι Ηνωμένες Πολιτείες διεξήγαγαν επίσης έναν de facto οικονομικό πόλεμο εναντίον της Κίνας, με σκοπό να εμποδίσουν το Πεκίνο να κυριαρχήσει στα κρίσιμα πεδία της παραγωγής ημιαγωγών, της τεχνητής νοημοσύνης, των κβαντικών υπολογιστών και άλλων τομέων υψηλής τεχνολογίας. Η Ουάσιγκτον είδε την Κίνα ως τον πρωταρχικό μακροπρόθεσμο αντίπαλό της (στο Πεντάγωνο έκαναν λόγο για την «επιταχυνόμενη απειλή») και η κυβέρνηση Μπάιντεν σκόπευε να εστιάσει όλο και μεγαλύτερη προσοχή σε αυτή την πρόκληση. Αξιωματούχοι των ΗΠΑ περιέγραψαν στο FP τους οικονομικούς περιορισμούς της ως αυστηρά εστιασμένους (δηλαδή, μια «μικρή αυλή και ψηλό φράχτη») και επέμειναν ότι ήταν πρόθυμοι για άλλες μορφές συνεργασίας με την Κίνα.
Η προσέγγιση της Σαουδικής Αραβίας
Στη Μέση Ανατολή, η κυβέρνηση Μπάιντεν προσπαθούσε να πετύχει μια περίπλοκη διπλωματική εξέλιξη: Προσπάθησε να αποτρέψει τη Σαουδική Αραβία από το να πλησιάσει την Κίνα, επεκτείνοντας κάποιο είδος επίσημης εγγύησης ασφάλειας στο Ριάντ και ίσως επιτρέποντάς της πρόσβαση σε ευαίσθητη πυρηνική τεχνολογία. Το αντάλλαγμα ήταν οι Σαουδάραβες να ομαλοποιήσουν τις σχέσεις με το Ισραήλ.
Ωστόσο, δεν ήταν σαφές εάν η συμφωνία επρόκειτο να επιτευχθεί και οι επικριτές είχαν προειδοποιήσει ότι η αγνόηση του παλαιστινιακού ζητήματος και το κλείσιμο των ματιών στις ολοένα και πιο σκληρές ενέργειες της ισραηλινής κυβέρνησης στα παλαιστινιακά εδάφη κινδύνευε να πυροδοτήσει έκρηξη.
Μετά ήρθε η 7η Οκτωβρίου. Περισσότεροι από 1.400 Ισραηλινοί σφαγιάστηκαν αι τώρα περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι στη Γάζα – συμπεριλαμβανομένων 4.000 παιδιών – έχουν χάσει τη ζωή τους από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς. Να τι σημαίνει αυτή η συνεχιζόμενη τραγωδία για τη γεωπολιτική και την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ.
Οι επιπτώσεις του αιματηρού πολέμου
Για αρχή, ο πόλεμος έβαλε ένα φρένο στην προσπάθεια εξομάλυνσης της Σαουδικής Αραβίας-Ισραήλ υπό την καθοδήγηση των ΗΠΑ. Μπορεί να μην το αποτρέψει για πάντα, φυσικά, επειδή τα αρχικά κίνητρα πίσω από τη συμφωνία θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν όταν τελειώσουν οι μάχες στη Γάζα. Ακόμα κι έτσι, τα εμπόδια στη συμφωνία έχουν σαφώς αυξηθεί και θα συνεχίσουν να αυξάνονται όσο υψηλότερος είναι ο αριθμός των θυμάτων.
Δεύτερον, ο πόλεμος θα παρεμποδίσει τις προσπάθειες των ΗΠΑ να αφιερώσουν λιγότερο χρόνο και προσοχή στη Μέση Ανατολή και να μετατοπίσουν περισσότερη προσοχή και προσπάθεια πιο ανατολικά στην Ασία. Σε ένα πλέον διαβόητο άρθρο στο Foreign Affairs (που δημοσιεύτηκε σε έντυπη μορφή λίγο πριν την επίθεση της Χαμάς), ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Τζέικ Σάλιβαν, ισχυριζόταν ότι η «πειθαρχημένη» προσέγγιση της κυβέρνησης στη Μέση Ανατολή «απελευθέρωσε πόρους για άλλες παγκόσμιες προτεραιότητες» και μείωσε τον κίνδυνο νέων συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή». Όπως έδειξε ο περασμένος μήνας, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν ακριβώς έτσι.
Η εσωτερική αναταραχή που σιγοβράζει στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ -όπου οι μεσαίου επιπέδου αξιωματούχοι είναι αναστατωμένοι από τη μονόπλευρη απάντηση της κυβέρνησης στη σύγκρουση- έρχεται να διογκώσει το πρόβλημα.
Ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή δεν είναι καλά νέα για την Ταϊβάν, την Ιαπωνία, τις Φιλιππίνες ή οποιαδήποτε άλλη χώρα που αντιμετωπίζει αυξανόμενη πίεση στην περιοχή, από την οποία αναγκάζονται οι ΗΠΑ – έστω προσωρινά να απομακρύνουν την προσοχή τους. Αν μάλιστα επεκταθεί για να συμπεριλάβει τον Λίβανο ή το Ιράν, κάτι που θα ωθούσε τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλους σε μια απευθείας εμπλοκή, θα χαθεί η προσοχή από κάθε άλλο μέρος του πλανήτη.
Η σύγκρουση στη Γάζα είναι καταστροφική και για την Ουκρανία. Ο πόλεμος στη Γάζα κυριαρχεί στην κάλυψη του Τύπου και καθιστά δυσκολότερη τη συγκέντρωση υποστήριξης για ένα νέο πακέτο βοήθειας των ΗΠΑ. Οι Ρεπουμπλικάνοι στη Βουλή των Αντιπροσώπων ήδη διστάζουν και μια δημοσκόπηση της Gallup που διεξήχθη από τις 4 έως τις 16 Οκτωβρίου διαπίστωσε ότι το 41% παρέχουν υπερβολική υποστήριξη στην Ουκρανία, έναντι ποσοστού μόλις 29% τον Ιούνιο.
Κακά νέα για Ουκρανία αλλά και Ευρωπαϊκή Ένωση
Το πρόβλημα όμως είναι ακόμα μεγαλύτερο από αυτό. Η σύγκρουση στην Ουκρανία έχει γίνει ένας πόλεμος φθοράς και αυτό σημαίνει ότι το πυροβολικό παίζει κεντρικό ρόλο στο πεδίο της μάχης. Ωστόσο, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους δεν μπόρεσαν να παράγουν αρκετά πυρομαχικά για να καλύψουν τις ανάγκες της Ουκρανίας, κάτι που ανάγκασε την Ουάσιγκτον να ζητήσει αποθέματα από τη Νότια Κορέα και το Ισραήλ για να κρατήσει το Κίεβο στη μάχη. Τώρα που το Ισραήλ βρίσκεται σε πόλεμο, πρόκειται να πάρει μερικά από τα βλήματα πυροβολικού ή άλλα όπλα που διαφορετικά θα είχαν πάει στην Ουκρανία.
Τα νέα είναι άσχημα και για την Ευρωπαϊκή Ένωση, σημειώνει το FP. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είχε ενισχύσει το αίσθημα της ενότητας. Όμως ο πόλεμος στη Γάζα έχει αναζωπυρώσει τις εντάσεις, διαφωνίες, διαιρέσεις και θύμισαν το πάγιο πρόβλημα: αδυναμία διπλωματικού συντονισμού. Σοβαρή ρήξη έχει προκύψει μεταξύ της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Ζοζέπ Μπορέλ. Περίπου 800 μέλη του προσωπικού της ΕΕ φέρεται να υπέγραψαν μια επιστολή στην οποία επέκριναν την πρόεδρο της Κομισιόν ότι είναι υπερβολικά προκατειλημμένη υπέρ του Ισραήλ. Όσο περισσότερο θα συνεχίζεται ο πόλεμος, τόσο θα βαθαίνουν και οι ρωγμές αυτές.
