Στα πέντε ταραχώδη χρόνια από το 2018 έως το 2023, οι σχέσεις Ερυθραίας και Αιθιοπίας πέρασαν από σαράντα κύματα. Τώρα οι δύο χώρες βρίσκονται στο χείλος του πολέμου προειδοποιεί το Foreign Policy.
Η μεταβαλλόμενη σχέση τους είναι βαθιά συνυφασμένη με την περιφερειακή πολιτική και τους αγώνες για την εξουσία, που περιστρέφονται κυρίως γύρω από τη φιλόδοξη προσπάθεια της Αιθιοπίας να ανακτήσει την πρόσβαση στην Ερυθρά Θάλασσα, την οποία έχασε το 1991 μετά την ανεξαρτησία της Ερυθραίας.
Ο πρωθυπουργός της Αιθιοπίας Άμπιι Αχμέτ κατηγορεί επανειλημμένα, πίσω από κλειστές πόρτες, το Tigray People’s Liberation Front (TPLF) για την αποδοχή της ανεξαρτησίας της Ερυθραίας. Ο Άμπιι φέρεται επίσης να έχει κατηγορήσει την Ερυθραία για τον εκτροχιασμό της ειρηνευτικής συμφωνίας της Πρετόρια που υπογράφηκε μεταξύ του TPLF και της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Εκείνη η συμφωνία τερμάτιζε τον εμφύλιο πόλεμο της Αιθιοπίας – στον οποίο η Ερυθραία πολέμησε στο πλευρό της κυβέρνησης ενάντια στο TPLF- πέρυσι.
Στις 13 Οκτωβρίου, τα αιθιοπικά μέσα μετέδωσαν μια ηχογραφημένη ομιλία του Άμπιι στο κοινοβούλιο, στην οποία υπογράμμιζε τη σημασία της Ερυθράς Θάλασσας για το μέλλον της Αιθιοπίας είτε να την ωθήσει προς το μεγαλείο είτε να τη βυθίσει στη λήθη. Εξέφραζε επίσης τη φιλοδοξία της χώρας να δημιουργήσει μια επίσημη ναυτική βάση. (Έχει ήδη συγκροτηθεί ναυτική δύναμη).
Αυτή η αποκάλυψη αναστάτωσε γειτονικές χώρες όπως το Τζιμπουτί και η Σομαλία, ακόμη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν προέτρεψε πρόσφατα και τις δύο χώρες να απόσχουν από προκλητικές κινήσεις και να σεβαστούν την ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα όλων των χωρών της περιοχής.
Η πρόσβαση στην Ερυθρά Θάλασσα και τα σύνορα
Η σύγχρονη Αιθιοπία είχε άμεση πρόσβαση στην Ερυθρά Θάλασσα μόνο μεταξύ 1952 και 1991, μια περίοδος που σημαδεύτηκε από έναν δαπανηρό Απελευθερωτικό Πόλεμο της Ερυθραίας. Μετά την ανεξαρτησία της Ερυθραίας, επέστρεψε στα προηγούμενα σύνορά της χωρίς επίσημη οριοθέτηση. Μια συνοριακή σύγκρουση το 1998 κλιμακώθηκε σε πόλεμο που διήρκεσε μέχρι το 2000 και έληξε με τη Συμφωνία του Αλγερίου, η οποία απαιτούσε τη σύσταση μιας Επιτροπής Συνόρων.
Η Αιθιοπία αποδέχτηκε την απόφαση της επιτροπής απρόθυμα και δεν την εφάρμοσε ενεργά, με αποτέλεσμα μια τεταμένη αντιπαράθεση που συνεχίστηκε μέχρι την άνοδο του Άμπιι στην εξουσία το 2018. Αξίζει να σημειωθεί ότι από το 1998 έως το 2018, η Αιθιοπία γνώρισε σημαντική οικονομική ανάπτυξη χωρίς να εξαρτάται από τα λιμάνια της Ερυθραίας.
Η ειρηνευτική συμφωνία του 2018
Όταν ο Άμπιι επισκέφθηκε την Ερυθραία τον Ιούλιο του 2018, και οι δύο χώρες ανακοίνωσαν τον τερματισμό της εμπόλεμης κατάστασης. Συμφώνησαν να αποκαταστήσουν τις διπλωματικές σχέσεις, να ανοίξουν ξανά τις πτήσεις και να διευκολύνουν το διασυνοριακό εμπόριο. Αυτή η σημαντική ειρηνευτική συμφωνία οδήγησε στην επαναλειτουργία των πρεσβειών και στην επανέναρξη των πτήσεων μεταξύ των δύο χωρών, δημιουργώντας αρχικά μεγάλη αισιοδοξία.
Στρατιωτικές πηγές της Ερυθραίας αναφέρουν ότι η χώρα προετοιμάζεται τώρα για έναν πιθανό πόλεμο καθώς η Αιθιοπία συγκεντρώνει στρατεύματα κοντά στα σύνορα με την Ερυθραία.
Το Νόμπελ Ειρήνης και η ανθρωπιστική κρίση
Ο Άμπιι τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης το 2019 με έμφαση στον ρόλο του στην επίλυση της συνοριακής διαφοράς με την Ερυθραία. Εκ των υστέρων, η αναγνώριση της Επιτροπής Νόμπελ επιβράβευσε πρωτίστως μια ειρηνευτική διαδικασία που αποσκοπούσε στον τερματισμό μιας σύγκρουσης ενώ άθελά της έθεσε τις βάσεις για πολλές άλλες.
Η ευφορία του Νόμπελ ήταν βραχύβια. Μετά από μερικούς μήνες, τα σύνορα έκλεισαν και πάλι και πολλά άλυτα ζητήματα παρέμειναν. Οι συμφωνίες που υπέγραψαν οι δύο ηγέτες καλύπτονταν από μυστικότητα. Στη συνέχεια, ξεκίνησε μια καταστροφική κοινή στρατιωτική εκστρατεία εναντίον του Τιγκράι για τον τερματισμό ενός κοινού εχθρού, του TPLF, το 2020—με αποτέλεσμα μια μεγάλης κλίμακας ανθρωπιστική κρίση.
Στρατιωτικές πηγές της Ερυθραίας υποδηλώνουν ότι η χώρα προετοιμάζεται τώρα για έναν πιθανό πόλεμο, καθώς η Αιθιοπία συγκεντρώνει στρατεύματα κοντά στα σύνορα με την Ερυθραία. Υπάρχουν ανησυχίες ότι μπορεί οι πρώτες κινήσεις να γίνουν άμεσα, καθώς η παγκόσμια κοινότητα έχει στραμμένο το βλέμμα στη Γάζα.
Η προσωπικότητα των δύο ηγετών
Τα χαρακτηριστικά και των δύο ηγετών εντείνουν τις ανησυχίες Ο Άμπιι είναι γνωστός για την παράδοξη προσέγγισή του στην προώθηση της ειρήνης ενώ στοχάζεται τον πόλεμο. Ανέκαθεν ήθελε να λύνει πολιτικά προβλήματα με στρατιωτικά μέσα. Βλέπει τον εαυτό του ως θεϊκά καθοδηγούμενο στην αναζήτησή του για τη δόξα της Αιθιοπίας, με την Ερυθρά Θάλασσα να παίζει κεντρικό ρόλο.
Ο Ισάιας Αφεγουέρκι είναι αδυσώπητος δικτάτορας με τάση για πόλεμο μέσω… αντιπροσώπων. Μπορεί να ενισχύσει την υποστήριξη στις πολιτοφυλακές της Αμχάρα και στον Απελευθερωτικό Στρατό του Oromo για να αποδυναμώσει τον Άμπιι. (Ο πρόεδρος της Ερυθραίας υποστηρίζει ήδη την Αμχάρα με εκπαίδευση και όπλα, σύμφωνα με εσωτερικές στρατιωτικές πηγές, που επικαλείται το Foreign Policy).
Εάν προκύψει πόλεμος μεταξύ των δύο χωρών, η Αιθιοπία μπορεί να επικεντρώσει τις στρατιωτικές της ενέργειες στο μέτωπο Άσαμπ, μια περιοχή κατάλληλη για αεροπορικές επιδρομές και επιδρομές με drone και απομακρυσμένη από το κέντρο της Ερυθραίας. Υπολογίζεται ότι τα στρατεύματα της Ερυθραίας επί του παρόντος έχουν τοποθετήσει εννέα μεραρχίες με 40.000 στρατιώτες στις συνοριακές περιοχές με το Τιγκράι.
